واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 701
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
unique DNA, unique sequence DNA
توالی‌ای از دِنا که تنها یک و به‌ندرت تعداد اندکی نسخه از آن در ژنگان تک‌لاد وجود دارد متـ . دِنای تک‌نسخه single-copy DNA
unique factorization domain, UFD
دامنۀ صحیحی که در آن هر عضو ناصفر و نایکه نمایش یکتایی به‌صورت حاصل‌ضرب تعدادی متناهی عضو تحویل‌ناپذیر، قطع‌نظر از ترتیب عوامل ضرب، داشته باشد
unique sequence DNA
نگاه کنید به : unique DNA
نوعی اشعه که در برش مماسی، به‌صورت یک لایه دیده می‌شود
پروانه‌ای که تابیدگی آن از انتهای تیغه‌ها تا نقطۀ مشخصی در سطح آنها افزایش می‌یابد و از آن نقطه تا نوک تیغه‌ها کاهش می‌یابد
ویژگی تخمکی که سُفت آن یک تخمک‌پوش دارد
فعالیت بانکی بدون مجوز تأسیس شعبه
کوچک‌ترین واحد شبکۀ بلور که از تقارن کامل برخوردار است متـ . خانک ساختاری structure cell
unit interval, UI
1. کوتاه‌ترین بازۀ زمانی میان دو مقدار معنی‌دار متوالی 2. معیار اندازه‌گیری آشفتگی و بازیابی زمان‌بندی شکل موج براثر لغزش
تعدادی از بسته‏های مجزای بار که با استفاده از بارکف‌ و تسمه به شکل بار واحد درآید
unit of stratification
هر واحدی که در طی لایه‌نگاری یک محوطۀ باستانی ثبت و ضبط می‌شود، نظیر لایه‌ها و سطح تماس دو لایه و سازه‌ها
unit price
مبنایی برای پرداخت بهای کار براساس مصالح و فعالیت‌ها که در هر مرحله متناسب با میزان مصرف یا انجام خدمات محاسبه می‌شود
unit price contract
پیمان اجرایی پروژه که در آن کارفرما مبلغ معینی را به‌ازای هر واحد از کار تکمیل‌شده پرداخت می‌کند
پیمانی که براساس آن نحوۀ پرداخت کارهای انجام‌شده فهرستی از بهای واحد اقلام است
خمی که در هر نقطة آن، طول بُردار مشتق آن 1 باشد
unit substation
پست برق مبدل ولتاژی که به‌صورت مکانیکی یا الکتریکی به تجهیزات کلیدزنی (switchgear) یا تجهیزاتی که با موتور واپایش می‌شوند متصل است
unit superdiagonal matrix
ماتریسی مربعی که همۀ درایه‌های غیرواقع بر زبرقطر آن یک است
جبری که عنصر یکه دارد
unital homomorphism
یک همریختی از جبر یکه‌دار A به جبر یکه‌دار B به‌طوری‌که یکۀ A را به یکۀ B بنگارد
unitarity
وضعیتی که در آن احتمال تحول زمانی یک سامانه از حالت اولیه به حالت نهایی برابر با یک است متـ . شرط یکایی unitarity condition
unitarity bound
محدودیتی در تحول سامانه‌های کوانتومی که بنا بر آن حاصل‌جمع احتمال‌های پیامدهای ممکن برای هر رویداد برابر با یک است
unitarity condition
← یکایی
کنشگر بین‌المللی، معمولاً یک دولت، که در نظریۀ واقع‌گرایی ماهیتی یکپارچه دارد و فرایند تصمیم‌گیری در سیاست خارجی آن با وجود تغییر در اوضاع سیاسی و جابه‌جایی تصمیم‌گیران، پیوسته ثابت است
جفت‌شدگی کامل دو پیچه که در آن شار مغناطیسی تولیدشده در یکی از آنها کاملاً از دیگری عبور می‌کند
مجموعه‌ای از ده هادرون که مقادیر اَبَربار (hypercharge) و ایزواسپین (isospin) آنها دارای الگویی متقارن است
unitary government
نگاه کنید به : unitary state
unitary group
گروه متشکل از ماتریس‌های یکانی مربعی
ماتریسی که با وارون مزدوج ارمیتی خود برابر باشد
unitary operator
ماتریس یا عملگری که عملگرهای خطی حقیقی را به خودشان تبدیل می‌کند
unitary semigroup
نگاه کنید به : monoid