واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 97
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
zero-order controlled release
واپاییده‌رهشی که در آن دارو با سرعت ثابتی آزاد می‌شود و غلظت آن در بدن تا مدت موردنظر درمان ثابت است
zero-sum game, zero-sum
یکی از وضعیت‌های متصور در نظریۀ بازی که در آن کسب امتیاز از سوی یکی از دو طرف الزاماً به معنای از دست رفتن امتیاز طرف دیگر است
zeroization
روشی برای پاک کردن داده‌ها و کلیدهای رمزنگاشتی و اعتبارنامه‌هایی که به‌صورت الکترونیکی ذخیره شده‌اند، ازطریق تغییر یا حذف محتوای داده‌های ذخیره‌شده با هدف جلوگیری از بازیابی آنها
zeta potential
نگاه کنید به : adsorption potential
نوعی هندسۀ برداشت سه‌بعدی که در آن محل چشمه‌ها، بین هر دو خط گیرندۀ مجاور، زیگزاگی تعیین می‌شود
zigzag cross bedding
آذرخشی معمولی ناشی از تخلیۀ الکتریکی اَبر‌به‌زمین که آذرخش‌راه آن تک و خیلی نامنظم به‌ نظر می‌رسد
نانولوله‌ای که اتم‌های کربن در راستای عرض آن به‌صورت یک‌درمیان بالا و پایین و به ‌شکل زیگزاگ قرار گرفته‌اند
نمودار بُرداری متعامد برای نمایش همزمان جهت و شدت مغناطش بُرداریِ نمونة سنگ در طول وامغناطش گرمایی یا وامغناطش میدان متناوب
فلز روی ریزشده که در پوش‌رنگ‌های محافظ آهن و فولاد به کار می‌رود و نقش رنگ‌دانه را دارد
نوعی تُردش فلزمذابی در فولادهای زنگ‌نزن آستنیتی براثر تماس با فولاد روی‌اندود در هنگام جوشکاری یا شعله‌ دادن
حبه‌ای حاوی فلز روی با اتصالات عرضی که در پروتئین‌های متصل‌شونده به دِنا مشترک است
zinc whiskering
نگاه کنید به : whiskering
سرده‌ای از زنجبیلیان علفی ایستادۀ چندساله با حدود 70 گونه، بومی آسیای جنوب شرقی با ساقۀ باریک و نی‌مانند و برگ‌های سرنیزه‌ای سبز براق که از زمین‌ساقه‌ای غده‌ای می‌رویند؛ گل‌های آنها سبز مایل به زرد با لبه‌ای ارغوانی و لکه‌های کرم‌رنگ و گل‌آذین مخروطی و کوچک و سنبله‌ای متراکم است که در تابستان از زمین‌ساقه بیرون میزند
Zingiberaceae
تیره‌ای از زنجبیل‌سانان علفی با حدود 45 سرده و 700 گونه که در نواحی گرمسیری افریقا و آسیا و امریکا می‌رویند و ییشترین تنوع را در آسیای جنوب شرقی دارند؛ در قاعدۀ برگ‌های دوردیفۀ این گیاهان غلافی وجود دارد که از هم‌پوشانی آنها ساقه‌ای کاذب ایجاد میشود؛ گل‌های نرمادۀ آنها در گل‌آذین گرزنی محدود قرار گرفته و گُل‌پوش آنها از دو حلقه تشکیل شده است
راسته‌ای از تک‌لپه‌ای‌ها شامل گیاهانی مانند زنجبیل و موز
zip-line, Sypline, zip wire, aerial runway, aerial ropeslide, death slide, flying fox, foefie slide
1. سامانة حمل‌ونقل در مناطق کوهستانی به‌ویژه آبادی‌های دورافتاده در این مناطق 2. بخشی از تجهیزات تفریحی که دو نقطة غیرمسطح را به یکدیگر متصل می‌کند و با استفاده از شیب موجود و قرقره و نیروی گرانش و تسمه‌های آویز جابه‌جایی افراد بین آن دو نقطه را امکان‌پذیر می‌سازد
تیره‌ای از راستۀ آب‏بازسانان با بدن استوانه‏ای و پوزۀ بسیار مشخص که چین‌وشکنی بین آن و پیشانی وجود ندارد
شخصی که بندسُری می‌کند
فعالیتی تفریحی که با بندسُره انجام می‌شود
zipper
لبه‌‌های ازدرزجداشدۀ بدنۀ قوطی در هر قسمت از درز جانبی
zithers, simple chordophones
خانواده‏ای از زه‏صداها با محملی به شکل‌های مختلف برای زه‏ها با یا بدون تشدیدکننده که در آنها تشدیدکننده در صورت وجود، الزاماً جزء جدایی‏ناپذیر ساز محسوب نمی‏شود متـ . زیترها
Ziziphora
سرده‌ای از نعنائیان شامل گیاهان علفی یک‌ساله یا چندساله با قاعدۀ چوبی و راست و افراشته یا خیزان و معطر با برگ‌های تخم‌مرغی یا مستطیلی و نیزه‌ای و چرخه‌های گل جدا از یکدیگر یا نزدیک به هم به شکل گل‌آذین و سنبله‌ یا کله‌ای و کاسۀ گل لوله‌ای و دارای 13 رگه با دندانه‌های نزدیک به هم و حلقۀ کرک در گلو و دو عدد پرچم بارور
Ziziphora clinopodioides
گونه‌ای کاکوتی به شکل بوته‌ای چندساله با شاخه‌های منشعب و ساقه‌های خوابیده و خیزان یا راست و برگ‌های بیضوی و سرنیزه‌ای به طول 10 تا 15 و به عرض 2 تا 5 میلی‌متر و گل‌آذین تخم‌مرغی‌ـ کروی آن دارای چرخه‌های نزدیک به هم در انتهای شاخه‌ها و با گل‌های سفید یا صورتی یا بنفش
Ziziphora persica
گونه‌ای کاکوتی به شکل علفی یک‌ساله پوشیده از کرک‌های کوتاه زبر با ساقۀ به ارتفاع 5 تا 20 سانتی‌متر و معمولاً در محل گره‌ها دارای انشعاب و با برگ‌های خطی و سرنیزه‌ای یا بیضوی باریک و گل‌آذین سنبلۀ انتهایی آن تخم‌مرغی باریک و جام گل آن آبی‌ـ بنفش یا آبی کم‌رنگ به طول 10 تا 12 میلی‌متر
Ziziphora tenuior
گونه‌ای کاکوتی به شکل علفی یک‌ساله با کرک‌های کوتاه و زبر و ساقۀ به طول 5 تا 15 سانتی‌متر که ممکن است ساده یا بسیار منشعب باشد و برگ‌های آن خطی یا خطی‌ـ سرنیزه‌ای است و گل‌آذین سنبلۀ انتهایی آن متراکم و بلند و جام گل آن یاسمنی و بنفش و به طول 8 تا 10 میلی‌متر
Ziziphus
سرده‌ای از عنابیان درختچه‌ای یا درختی کوچک خاردار خزان‌دار یا همیشه‌سبز با 40 گونه که در مناطق معتدل و نیمه‌گرمسیری جهان می‌رویند؛ برگ‌های آنها کامل با آرایش متناوب و دارای سه رگبرگ اصلی قاعده‌ای است و گل‌هایشان کوچک و سبز متمایل به زرد و میوه‌های آنها شفت خوراکی و اغلب خیلی شیرین است
Ziziphus jujuba
گونه‌ای عناب به شکل درختچه‌ به ارتفاع حداکثر 8 متر با شاخه‌های گسترده و سخت و سفت با پوست قهوه‌ای و گوشوارک‌های خارمانند و برگ‌هایی به طول 1 تا 4 سانتی‌متر و مستطیلی‌ـ تخم‌مرغی یا سرنیزه‌ای پهن و نوک‌گرد یا تقریباً نوک‌تیز و دندانه‌ای‌ـ اره‌ای در حاشیه و گل‌های آن معمولاً در مجموعه‌های 3 تا 5 تایی در محور برگ‌ها ظاهر می‌شوند و میوۀ مستطیلی ـ تخم‌مرغی و گوشتی به رنگ قرمز یا سیاه دارد متـ . عناب 1 jujube, jujuba
Ziziphus spina-christi, Christ's Thorn Jujube
درخت یا درختچۀ همیشه‌سبز یا خزان‌کننده به ارتفاع 3 تا 8 متر، خاردار با برگ‌های متناوب تخم‌مرغی یا بیضوی یا مستطیلی یا گاه گرد و صاف یا با دندانۀ هلالی و گل‌های سفید در حاشیه به قطر 4 تا 7 میلی‌متر و با میوۀ شفت به قطر 1 تا 20 سانتی‌متر به رنگ‌های زرد یا قرمز یا نارنجی یا سبز متـ . کُنار
کمربندی فرضی بر کرۀ آسمان که شامل 12 صورت فلکی است و دایره‏البروج از میان آن می‏گذرد