واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 1114
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
قطب‌نمایی که در آن از خاصیت صلبیت (rigidity) چرخش‌نما برای نشان دادن قطب شمال جغرافیایی در فضا استفاده می‌شود
straightener
تیغه (vane) یا آبشاره یا صفحه‌ای تخت و شبیه به لانۀ زنبور که برای از بین بردن چرخش یا تلاطم جریان هوا، در تونل باد نصب میشود
پره‌های شعاعی نصب‌شده در جلو یا پشت پروانۀ تونل باد برای از بین بردن چرخش ایجادشده در جریان درون تونل باد
gyroscope, gyro
چرخ دوّ ار و پُرسرعتی که وزن آن بر محور حلقۀ بیرونی متمرکز است و می‌تواند آزادانه عمود بر صفحۀ دَوَران در یک یا چند راستا بچرخد
چرخش‌نمای دارای دو درجۀ آزادی که محور دَوَران آن می‌تواند در هر وضعیتی قرار بگیرد و چرخانۀ فروچرخش آن به‌وسیلۀ سامانۀ قاب‌بندی (gimbal) از هواگرد جدا می‌شود
چرخش‌نمایی دارای یک درجه آزادی عمود بر محور چرخش، که با فنربندی طوری واسنجیده می‌شود که آهنگ چرخش هواگرد را نشان می‌دهد
چرخش‌نمایی که زاویۀ جابه‌جایی آن متناسب با انتگرال آهنگ چرخش است، و تنها حول یک محور متعامد آزاد است و حول محور خروجی دارای قید گران‌رو است
چرخش‌نمایی دارای دو درجه آزادی که محور چرخش آن تقریباً افقی است و زاویۀ سمت هواگرد را مشخص می‌کند متـ . نشانگر سمت direction indicator
چرخش‌نمایی دارای دو درجه آزادی که محور چرخش آن قائم است و نشانک‌های خروجی از زوایای قاب‌ها، چرخش زاویه‌ای پایه حول دو محور متعامد را نشان می‌دهد
وسیله‌ای برای واپایش وضعیت فضاپیما که از یک چرخانۀ مستقر بر روی سامانۀ تعلیق تشکیل شده است و ازطریق تبادل گشتاور با ماهواره آن را پایدار نگه می‌دارد اختـ . چنگ 1 CMG
ابزاری چرخش‌نمابنیان که وضعیت جسم پرنده را نسبت به سامانۀ مختصات مرجع تا 360 درجه نشان می‌دهد
wheelchair
صندلی چرخ‏داری که از آن برای کمک به حرکت و جابه‏جایی بیماران و معلولان استفاده شود
flywheel, engine flywheel
چرخ‌دندۀ سنگینی که بر روی محور دوار میل‌لنگ قرار می‌گیرد و در ضمن کاستن از اثر ضربه‌های حاصل از احتراق بر میل‌لنگ، با ایجاد لختی، تداوم حرکت میل‌لنگ در هنگام قطع نیروی محرک را فراهم می‌کند
BMX, bicycle motocross
نوعی دوچرخه سواری در مسیر طراحی‌شده و آمادة غیرکوهستانی شبیه به مسیر موتورماهور
ورزشی هیجانی و نمایشی برگرفته از چرخ‌ماهور که با دوچرخة ‌ماهور و در پنج رشته انجام می‌شود
یکی از رشته‌های پنج‌گانة چرخ‌ماهور آزاد که در زمین ویژة چرخ‌سُری و بر روی موانعی مانند شیب‌راهه یا لوله انجام می‌شود
یکی از رشته‌های پنج‌گانة چرخ‌ماهور آزاد که در فضاهای شهری و عمومی انجام می‌شود و شگردهای آن بر روی پله‌ها و نرده‌ها و دیگر موانع شهری اجرا می‌شود
cyclone
سامانۀ کم‏فشاری که در نیمکرۀ شمـالی دارای حرکـت پادساعتگَرد و در نیمکرۀ جنوبی دارای حرکت ساعت‏گَرد است
توفانی با مقیاس چرخندی در خارج از منطقۀ حارّه
اصطلاحی که بروکس (1949) برای شرح یک پهنۀ کم‏فشار سطح در یک توفان همرَفتی به کار برد که دارای شعاعی حدود 8 تا 16 کیلومتر، همراه با پیچند و از آن بزرگ‌تر است
secondary cyclone
← وافشار ثانوی
اصطلاحی عمومی برای چرخندی که منشأ آن اقیانوس‌های حارّه‏ای است
← توفند
cold cyclone
← چرخند سردهسته
cold-core cyclone
کم‏فشاری که در هر ترازی از جوّ، هوای نزدیک مرکز آن از هوای پیرامونش سردتر باشد متـ . چرخند سرد cold cyclone کم‏فشار سرد cold low
polar cyclone
← تاوۀ قطبی
چرخند تشکیل‏شده یا حداقل تقویت‏شدۀ ناشی از فرایند گرم‌باد در سمت بادپناه یک رشته‌کوه
wave cyclone, wave depression
چرخندی که در امتداد جبهه تشکیل میشود و با آن حرکت می‌کند
هر چرخند یا کم‌فشاری که در آن فرارفت دما کم بوده یا وجود نداشته باشد
ایجاد یا تقویت گردش چرخندی در جوّ