واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 1450
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
information universe
دنیایی آرمانی برآمده از فنّاوری‌های نوین که در آن اطلاعات به‌صورت آزاد و یکسان در دسترس همگان باشد
First World
اصطلاحی سیاسی‌‌ ـ اقتصادی برای توصیف کشورهای پیشرفتۀ صنعتی جهان در دوران جنگ سرد
global south
واژه‌ای که امروز به‌جای جهان سوم به کار میرود و به‌ معنای کشورهای کمترتوسعهیافته است که اکثراً در نیمکرۀ جنوبی قرار دارند متـ . جنوب
فقیرترین و آسیب‌پذیرترین و توسعه‌نیافته‌ترین کشورهای جهان
Second World
اصطلاحی برای توصیف کشورهای صنعتی کمونیستی در دوران جنگ سرد که از اقتصاد برنامه‌ریزی‌شدۀ متمرکز برخوردار بودند
Third World
گروهی از کشورها که از نظر زیربناهای اقتصادی و سیاسی و اجتماعی از کشورهای پیشرفتۀ جهان اول و دوم عقب‌ترند
global north
کشورهای ثروتمند توسعهیافتۀ جهان که اکثراً در نیمکرۀ شمالی قرار دارند متـ . شمال
world horizon
مرز فضایی پیرامون یک نقطه از عالم که علامت‌های نور گسیل‏شده در بیرون آن به علت عمر محدود عالم نمی‌تواند به آن نقطه برسد
پدیدۀ همه‌گیری چاقی در سطح جهان
مسیر پیوستۀ رویدادهای مربوط به یک ذره در فضا ـ زمان چهاربُعدی
global governance
اتخاذ سیاست‌های مناسب و سازوکارهای لازم برای حل مشکلات کلان جامعۀ جهانی هنگامی که مرجع مناسب بین‌المللی وجود ندارد
global good governance
جامعه‌داری شایسته در سطح جهانی
تابع وابسته به زمان در متریک رابرتسون ـ واکر که مقیاس طول‌هاست و در حال حاضر افزایشی است و نشان می‌دهد که عالم در حال انبساط است
glocalisation/ glocalization
انطباق موقعیت‌های محلی با فرایند جهانی شدن در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی
world wide web, www
یکی از محیط‌های خدماتی اینترنت که امکانات چندرسانه‏ای برای دستیابی به اطلاعات را در اختیار کاربر قرار می‏دهد
cosmopolitanism
باور به اینکه جهان سرزمینی واحد است و باید شیوه‌ای از زندگی را اتخاذ کرد که مبتنی بر آداب‌ورسوم و عادات محلی نباشد بلکه عمدتاً مبتنی ‌بر مشترکات نوع بشر باشد
globalisation/ globalization
فرایندی که پس از انقلاب اطلاعاتی در جهان پدید آمده است و در طی آن جوامع گوناگون انسانی در تعامل روزافزون با یکدیگر، فرهنگی جهانی و فراگیر به وجود می‌آورند
globalisation of production
تأمین منابع اولیۀ تولید کالا و خدمات از نقاط مختلف جهان، با تکیه بر تفاوت‌های محلی و ملی، برای دستیابی به بیشترین سود و کمترین هزینه و بالاترین کیفیت
فرایندی در تقابل با فرایند جهانی شدن که در آن وابستگی‌های متقابل واحدهای گوناگون به‌ویژه دولت‌های ملی (nation-states) کاهش می‌یابد
orientation 3
موقعیت زاویه‌ای بخشی از گیاه نسبت به محور مرکزی که معمولاً عمودی است
voice 1
صورتی از فعل یا یک ساخت نحوی خاص که نحوۀ تغییر رابطۀ بین فاعل و مفعول را، بدون تغییر در معنای گزاره‌ای جمله، بیان می‌کند
image direction
جهت تصویر نسبت به موقعیت مادۀ حساس عکس‌برداری
current direction
جهتی که جریان در آن حرکت می‌کند
azimuth direction
در تصاویر راداری، جهتی که هواگرد به سمت آن پرواز می‌کند متـ . راستای پرواز flight direction
passive voice
جهتی که در آن فاعل دستوری دارای نقش معنایی مفعول در جملۀ معلوم است
active voice
جهتی که در آن عاملِ عمل و فاعل دستوری یکی هستند
wave direction
جهتی که موج در راستای آن به مکانی نزدیک می‌شود
← جهت موج مرده