واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 2133
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
مربوط به کافت‌آمایی
ادغام (integration) مادۀ ژنتیکی یک باکتری‌خوار در ژنگان باکتری میزبان که می‌تواند به تولید ویریون‌ها و نهایتاً کافت باکتری میزبان بینجامد متـ . چرخۀ کافت‌آمایی lysogenic cycle
قابلیت ایجاد کافت
ایجاد کافت
laciniate, jagged
ویژگی برگی که حاشیه‌ای بریده و نامنظم با لَپ‌های باریک داشته باشد
نوعی میوۀ فندقه حاصل از تخمدان زیرین
از اندامک‌های درون‏یاخته‏ای که دارای زی‏مایه‏های آب‌کافتی است و فرایند هضم درون‏یاخته‏ای در آن صورت می‏گیرد
camphor
ماده‌ای سفید و نیمه‌شفاف با بوی نافذ که از چوب درخت کافور به دست می‌آید و دمای ذوب آن 179 درجۀ سلسیوس و دمای جوش آن 209 درجۀ سلسیوس است
Theobroma
سرده‌ای از کاکائوئیان درختی با حدود بیست گونه که در جنگل‌های گرمسیری نواحی مرکزی و جنوبی امریکا می‌رویند؛ برگ‌های آنها تخم‌مرغی تا بیضوی به رنگ سبز تیرۀ براق و با بافت چرمی است و سطح آنها بدون کرک یا دارای کرک‌های پراکندۀ ستاره‌‌ای است و گل‌هایشان کوچک و از سفید مایل به زرد تا صورتی کم‌رنگ است که به‌صورت گروهی در خوشه‌هایی که مستقیم از تنه میروید، قرار دارند
تیره‌ای از پنیرک‌سانان درختی یا درختچه‌ای یا بالارونده یا علفی با حدود 68 سرده و 700 گونه که در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری می‌رویند؛ برگ‌هایشان ساده یا مرکب یا دمبرگ‌دار با آرایش متناوب و حاشیۀ پهنک (lamina) آنها دندانه‌دار یا کامل است و گل‌هایشان معمولاً منظم و گاهی نامنظم و معمولاً پنج‌پر است
تیره‌ای از راستۀ سلیم‏سانان با بال‌های بلند و گردن متوسط و پاهای کوتاه پرده‏دار و منقار قلاب‏دار
گونه‏ای از تیرۀ کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با پیشانی شیب‏دار و چشم‌های مایل به قهوه‏ای تیره و نوک منقار چهارگوش که لکۀ قرمز بزرگی بر روی آن است
Larus atlanticus
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با بدن سفید و بال‌های سیاه و نوک قوی و چهارگوش
گونه‏ای از تیرۀ کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان که منقار قرمز تیره با نوار سیاهی در انتهای زیرین آن و نوک زرد دارد
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با بدن خاکستری مایل به سفید و نوک گوه‏ای‌ و زرد
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با بدن پوشیده از پرهای سفید و سر سیاه که حلقه‏ای سفید به دور چشم‌ها دارد
Larus hemprichii
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان که تمام بدنش خاکستری تیره با سایه‏روشن سیاه است
گونه‏ای از تیرۀ کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان که سر و پشت گردن آن سیاه و دورِ چشم سفید و هلالی‌ است و گردن آن سفید است و بخش بالایی گردنش خاکستری روشن است
Larus ichthyaetus
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با پرهای سفید و منقار زرد درخشان و سر بزرگ و گردن کوتاه
Larus melanocephalus
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با پرهای سفید و سر و گردن کاملاً سیاه
گونه‏ای از کاکائیان و راستۀ سلیم‏سانان با بدن سفید و بال‌های سیاه و نوک کوتاه و باریک
سرده‌ای از کاکتوسیان با ساقۀ خزنده و بندبند و گوشتی و مسطح با ساقه‌های کوتاه سیخک‌دار (areolar) و به‌ندرت با تیغ‌های دراز حدود سه سانتیمتر؛ گل‌های گیاهان این سرده دوجنسی و منظم و منفرد زرد است و میوۀ آنها به شکل ستۀ قرمزـ بنفش به عرض پنج تا هشت سانتی‌متر است که پستانداران کوچک آن را میخورند
تیره‌ای از میخک‌سانان که اغلب خاردار و گوشتی هستند و در ایران گونۀ بومی ندارند
خامۀ رشته‏مانند اندام مادۀ ذرت که به کلالۀ دوشاخه منتهی می‏شود
Ziziphora
سرده‌ای از نعنائیان شامل گیاهان علفی یک‌ساله یا چندساله با قاعدۀ چوبی و راست و افراشته یا خیزان و معطر با برگ‌های تخم‌مرغی یا مستطیلی و نیزه‌ای و چرخه‌های گل جدا از یکدیگر یا نزدیک به هم به شکل گل‌آذین و سنبله‌ یا کله‌ای و کاسۀ گل لوله‌ای و دارای 13 رگه با دندانه‌های نزدیک به هم و حلقۀ کرک در گلو و دو عدد پرچم بارور
Ziziphora persica
گونه‌ای کاکوتی به شکل علفی یک‌ساله پوشیده از کرک‌های کوتاه زبر با ساقۀ به ارتفاع 5 تا 20 سانتی‌متر و معمولاً در محل گره‌ها دارای انشعاب و با برگ‌های خطی و سرنیزه‌ای یا بیضوی باریک و گل‌آذین سنبلۀ انتهایی آن تخم‌مرغی باریک و جام گل آن آبی‌ـ بنفش یا آبی کم‌رنگ به طول 10 تا 12 میلی‌متر
Ziziphora clinopodioides
گونه‌ای کاکوتی به شکل بوته‌ای چندساله با شاخه‌های منشعب و ساقه‌های خوابیده و خیزان یا راست و برگ‌های بیضوی و سرنیزه‌ای به طول 10 تا 15 و به عرض 2 تا 5 میلی‌متر و گل‌آذین تخم‌مرغی‌ـ کروی آن دارای چرخه‌های نزدیک به هم در انتهای شاخه‌ها و با گل‌های سفید یا صورتی یا بنفش
Ziziphora tenuior
گونه‌ای کاکوتی به شکل علفی یک‌ساله با کرک‌های کوتاه و زبر و ساقۀ به طول 5 تا 15 سانتی‌متر که ممکن است ساده یا بسیار منشعب باشد و برگ‌های آن خطی یا خطی‌ـ سرنیزه‌ای است و گل‌آذین سنبلۀ انتهایی آن متراکم و بلند و جام گل آن یاسمنی و بنفش و به طول 8 تا 10 میلی‌متر
dry wash
بستر پُرشیب رودهای فصلی در مناطق خشک
برگۀ کاغذی شماره‏دار که در مواقع خاص برای جیره‏بندی اجناس به کار رود