واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 3866
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
فرایند دستکاری رقمی تصویر به‌طوری‌ که شکل‌های موجود در تصویر به‌طرز چشمگیری تغییر کند
aestivation 2/ estivation 2, summer dormancy, torpidity
مجموعۀ تغییراتی که براثر گرما و خشکی در بعضی از موجودات زنده رخ می‏دهد و آنها را به حالت رخوت فرومی‏برد
aestival 1/ estival 1
ویژگی آن دسته از پدیده‏های مربوط به نمو که در فصل تابستان اتفاق می‏افتد
radiation
گسیل امواج و ذرات از یک چشمه و انتشار آنها در محیط
acoustic radiation
انرژی موج صوتی که با اعمال فشار به محیط و ایجاد تراکم و رقت در آن از نقطه‏ای به نقطۀ دیگر منتقل می‌شود
alpha radiation
محصول نوعی پرتوزایی که در آن ذرۀ آلفا از هسته گسیل می‌شود
prompt radiation
فورانی از تابش که از شکافت هسته‌ای حاصل می‌شود و شامل نوترون‌های آنی و پرتوهای گاماست
electromagnetic radiation
پدیدۀ ناشی از الکترومغناطیس که به‌صورت ذرات فوتون یا امواج عرضی نوسانی الکتریکی و مغناطیسی متعامد با سرعت نور در فضا منتشر می‌شود و حامل انرژی است
beamstrahlung/ Beamstrahlung (de.)
تابش گسیل‌شده از باریکه‌ای از ذرات باردار در رویارویی با میدان الکتریکی ذرات مقابل
residual radiation, restrahlen
1. پرتوزایی برجای‌مانده پس از انفجار هسته‌ای که معمولاً ناشی از مواد شکافت‌پذیر باقی‌مانده یا محصولات فرعی است 2. تابش فروسرخ تقریباً تکفام که پس از بازتاب‌های متوالی نور یا تابش‌های دیگر در اجسامی مثل کوارتز بر جای می‌ماند
diffuse radiation
انرژی تابشی منتشرشده در حجم کوچکی از فضا در جهت‌های مختلف
نور خورشید که پس از پراکنده شدن از مولکول‌ها یا ذرات معلق در جوّ به سطح زمین می‌رسد متـ . نور پخشیدۀ آسمان diffuse sky light
bremsstrahlung
تابشی الکترومغناطیسی که از کُند شدن سریع ذرات باردار حاصل می‌شود
monochromatic radiation
تابشی الکترومغناطیسی در بازۀ طولِ‌موجی فوق‌العاده کوچک
blackbody radiation
تابشی که از جسم سیاه آرمانی گسیل می‏شود و توزیع انرژی فقط به دمای جسم بستگی دارد
atmospheric radiation
1. تابش موج‌بلندی که از جوّ منتشر می‌شود 2. بررسی همۀ فرایندهای تابشی مؤثر بر جوّ
quadrupole radiation
تابشی که بر حسب میدان‌های چارقطبی الکتریکی یا مغناطیسی قابل توصیف است
Cerenkov radiation
تابشی از نور آبی‌رنگ که براثر عبور ذرة باردار پرانرژی از محیط نارسانای شفاف، با سرعتی بزرگ‌تر از سرعت نور در آن ماده، گسیل می‌شود
multipole radiation
تابشی الکترومغناطیسی که مشخصۀ آن میدان ناشی از نوسان چندقطبی الکتریکی و مغناطیسی است
کل تابش الکترومغناطیسی‌ای که از خورشید منتشر می‌شود
pumping radiation
تابشی الکترومغناطیسی که بر محیط فعال تابیده می‌شود تا ذرات آن را از حالت پایه به حالت برانگیخته ببرد
dipole radiation
تابش الکترومغناطیسی ناشی از نوسان دوقطبی الکتریکی یا مغناطیسی
corpuscular radiation
تابشی که متشکل از ذرات مادی مانند الکترون‌ها و نوکلئون‌هاست
microwave radiation
تابش الکترومغناطیسی در ناحیۀ طولِ‌موج‌های 0/3 تا 30 سانتی‌متر
background radiation
تابش یوننده‏ای که به‌طور طبیعی در محیط وجود دارد و از پرتوهای کیهانی و ایزوتوپ‌های پرتوزا در خاک و هوا ناشی می‌شود
cosmic background radiation
تابشی با بسامدهای ریزموج که متناظر با تابش جسمی سیاه در دمای 3 کلوین ‏است
sonic radiation
تابش آکوستیکی با بسامدهای بین 16 تا 20000 هرتز
far-ultraviolet radiation, FUV radiation
نوعی تابش الکترومغناطیسی که طولِ‌موج آن تقریباً در گسترۀ 50 تا 200 نانومتر واقع است
ultrasonic radiation
انتشار امواج فراصوتی در محیط‌های جامد یا مایع یا گاز
extragalactic radiation, extragalactic background radiation
تابشی کیهانی با منشأیی خارج از کهکشان راه شیری