واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 1232
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
reverse tolerance
افزایش پاسخ‌دهی به یک ماده براثر مصرف مکرر آن یا تمایل به مقادیر کمتر برای کسب اثر مطلوب متـ . حساس‌شدگی 1 sensitization، حساس‌شدگی رفتاری behavioural sensitization
deallocation
1. برداشتن و خارج کردن پهنای باند تخصیص‏داده‏شده به سازمان یا دستگاهی خاص از آن سازمان 2. برداشتن بخشی از اطلاعات از حافظۀ رایانه برای استفاده در برنامه‏ای دیگر
expansion 2
کاهش تراز درون‌داد سمعک به دنبال کاهش بهره
پس گرفتن تعهدات مشترکی که در جریان تسرّی برای تحقق یکپارچگی پذیرفته‌ شده ‌است
debriefing 2
گزارشی از اطلاعات واقعی که خدمه در پایان پرواز در مورد شرایط جوّی مسیر می‌دهند
← واکنشگاه آب‌ جوشان
phoneme
کوچک‌ترین واحد آوایی تمایزدهندۀ معنی در هر زبان
← عصب‏واج
قطع ارتباط عصب واج
segregation 2
جدا شدن دگره‌های یک ژن از یکدیگر در تقسیم کاستمانی
desorption
زدودن اتم‌ها یا مولکول‌ها یا یون‌های برجذبیده از یک سطح
phonological 1, phonemic 1
مربوط به واج‏شناسی
phonology, phonemics
مطالعۀ دستگاه واجی زبان
رویکردی در واج‌شناسی که اصول آواشناسی پویا را در تحلیل‌های واجی به کار می‌گیرد
← واج‏شناسی خودواحد
autosegmental phonology
مطالعۀ مشخصه‏هایی مانند تکیه و آهنگ و نواخت که بر زنجیرۀ گفتار تأثیر می‏گذارد متـ . واج‏شناسی جزءمستقل
شاخه‏ای از واج‏شناسی که به مطالعۀ ویژگی‌های زبَرزنجیری زبان می‏پردازد
تقطیع گفتار به واحدهای مجزا یا واج‌ها و مطالعۀ واحدهای مذکور
رویکردی در واج‌شناسی که بر فرایندهای طبیعی واجی تأکید دارد
dependency phonology, Dp
رویکردی در واج‌شناسی مبتنی بر اصول دستور وابستگی که در آن روابط ساختاری میان واج‌ها بررسی می‌شود
← واجفت‏شدگی اسپین
شیوه‏ای برای ساده‏کردن طیف NMR که پیچیدگی آن در نتیجۀ جفت شدن اسپین ـ اسپین است متـ . واجفت‏شدگی decoupling
گونه‏های آوایی هر واج در بافت‌های مختلف
مربوط به واجگونه
ایجاد تغییرات عمدی در جنس فرد با روش‌های هورمونی یا ازطریق جراحی به‌نحوی‌که جنس او با تصور جنسانی او منطبق شود متـ . تغییر جنسانیت واجنسیت‌گذاری، تغییر جنسیت sexual reassignment
sexual reassignment/ sex reassignment
← واجنسانیت‌گذاری
phonemic transcription 1
صورت ثبت‌شدۀ واج‌های زبان با استفاده از نظامی از نشانه‌ها
phonemic transcription 2, broad transcription
فرایند ثبت واج‌های زبان با استفاده از نظامی از نشانه‌ها
حـرکت تنـد روبه‌بالا یـا روبه‌عقب یا دورشوندة ذره‌ای که به سطح یا ذرة دیگر برخورد می‌کند
resilience 3
برگشت‌پذیری جسم تغییرشکل‌یافته به شکل و اندازۀ اولیه متـ . واجهندگی کشسان elastic resilience