واژه‌نامه فرهنگستان زبان و ادب فارسی


واژه‌گزینی از کارهای کلیدی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. شورای این فرهنگستان پس از بررسی،‌ گفت‌وگو، و رای‌زنی‌های بسیار، اصول و ضوابط واژه‌گزینی را بر پایه 60 سال پیشینه واژه‌گزینی در ایران، در نشست پنچاه و هشتم (1373/7/11) و یکصد و پانزدهم (1376/4/2) در نه اصل به تصویب رساند. بر این پایه، تاکنون 13 دفتر با نام «فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان» منتشر شده است. این واژه‌ها که تا پایان دفتر سیزدهم به نزدیک 45 هزار می‌رسند، با اجازه فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نامه شماره 306 / 1120 تاریخ 1395/2/6) در اینجا ارائه شده‌اند. در این فرهنگ، تعریف واژه، مترادف، ارجاع،‌ صورت اختصاری واژه بیگانه،‌ و صورت اختصاصی واژه فارسی با قابلیت جست‌وجو در دسترس کاربران است.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 2565
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 65413
professional-client sexual relation
برقراری روابط جنسی بین متخصص مراقبت سلامت با بیمار تحت مراقبت او که خارج از حدود اخلاقی است
de Broglie relation
رابطه‌ای بین تکانة کلاسیک یک ذره و طولِ‌موجی که، برطبق نظر دوبْروی، به آن ذره نسبت داده می‌شود
temporal relation
رابطة پیایندی/ رابطة توالی براساس وقوع رخدادها در طول زمان
رابطة بین دو مفهوم که یا از نوع رابطة عام‌وخاص است یا رابطة جزء‌وکل
رابطة بین دو مفهوم که در آن معنای یکی شامل معنای دیگری و دست‌کم یک مشخصة محدودگر دیگر است
causal relation
رابطة همایندی/ رابطة تداعی براساس علت و معلول
concept relation,conceptual relationship
پیوند معنایی بین مفاهیم
spatial relation
رابطة پیایندی/ رابطة توالی براساس موقعیت‌های مکانی اشیا
logical relation
رابطه‌ای براساس استلزام و شمول منطقی
رابطه‌ای براساس نزدیکی پدیده‌ها در جهان واقع
رابطة بین دو مفهوم که به‌طور تجربی ارتباط مضمونی (thematic connection) غیرسلسله‌مراتبی/ ناپایگانی با یکدیگر دارند
symbiotic relationship
← هم‌زیستی1
پیوندی بین دو دامنه، مانند دو کارساز در یک شبکه که به کاربر دارای حساب در یک دامنه امکان می‌دهد تا به منابع دامنۀ دیگر دسترسی داشته باشد
reflexive relation
رابطه‏ای دوتایی در یک مجموعه به‌طوری‌که هر عنصر مجموعه، آن رابطه را با خودش داشته باشد
رابطۀ موجود بین دو یا چند گونه
irreflexive relation, antireflexive relation
رابطه‌ای مانند r در مجموعه‌ای مفروض به‌طوری‌که هیچ عضو مجموعه رابطۀ r با خود نداشته باشد
Parseval relation
← اتحاد پارسوال
dispersion relation
رابطۀ بین عدد موج و بسامد زاویه‏ای
Tully-Fisher relation
رابطه‌ای ناشی از همبستگی بین پهنای خط 21 سانتی‌متری هیدروژن و قدر مطلق (absolute magnitude) کهکشان‌های مارپیچی
transitive relation
رابطه‏ای دوتایی مانند R در یک مجموعه به‌طوری‌که اگر aRb و bRc آنگاه aRc
attenuation relationship
رابطه‌ای ریاضی که پارامتری از جنبش زمین، مانند اوج شتاب زمین را به پارامترهای چشمه و مسیر انتشار موج‌های زمین‌لرزه نسبت می‌دهد
← قاعدۀ جابه‏جایی
paradigmatic relation/ paradigmatic relationship
اصطلاحی بنیادی در زبان‌شناسی که نخستین بار سوسور برای اشاره به جایگزینی عناصر غایب در گفتار به کار برد متـ . جانشینی paradigmatic
رابطۀ نسبیتی میان جِرم و انرژی که به موجب آن انرژی برابر است با حاصل‌ضرب جِرم در مجذور سرعت نور
partially ordered relation
رابطه‌ای که بازتابی و پادمتقارن و ترایا باشد
linear free-energy relation, linear Gibbs energy relation
همبستگی خطی بین لگاریتم ثابت سرعت یا ثابت تعادل برای یک مجموعه‌واکنش و لگاریتم ثابت سرعت یا ثابت تعادل برای مجموعه‌واکنش‌های مرتبط
structure-activity relationship
رابطۀ بین ساختار شیمیایی دارو و فعالیت زیستی آن متـ . رسا 3 SAR
speed-flow relationship
نسبت حجم هر جریان به سرعت آن
رابطۀ میان انتقال‌به‌سرخ رصدشده و قدر ظاهری جرمی که قدر مطلق آن در عالم درحال‌انبساط مشخص است
colour-magnitude relation, CM relation, colour-luminosity relation
رابطۀ همبستگی میان شاخص رنگ و قدر مطلق ستاره‌هایی که در پایین رشتۀ اصلی واقع هستند