واژه‌نامه تعاريف قانونی


واژه‌نامه تعاریف قانونی، تعریف قانون‌گذار ايراني را از واژه‌هايي که در متن قوانين و مقررات به کار رفته‌اند، ارائه می‌کند. تعاریف در این واژه‌نامه از زبان قانون‌گذار و بنابراین قابل استناد هستند. واژه‌نامه تعاریف قانونی در اینجا تنها‌ واژه‌هایی را که با حرف‌ «الف» و «ب» آغاز می‌شوند،‌ در بر دارد. این واژه‌ها از چاپ دوم کتابی با نام فرهنگ تعاریف قانونی، نوشتة صفر بیگ‌زاده از انتشارات کلک صبا (1394) بر گرفته شده‌اند.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 187
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 757
بخشی از هزینه سفر کارکنان دولت که به صورت غیر نقدی و با روش‌های مقتضی از قبیل سفرکارت ملی با هماهنگی سازمان [=سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری] به کارکنان دولت پرداخت می‌شود
بنتونیت یا گل حفاری، نوعی خاک رسی دریایی با درصد خیلی زیادی از مونت موریلونیتمی‌باشد و عموماً از تجزیه شیمیایی خاکستر آتشفشانی تشکیل می‌شود. بنتونیت خشک در مجاورت آب بیش از سایر انواع خاک رسی متورم می‌شود و به هنگام خشک شدن نیز بیش از همه انقباض پیدا می‌کند. این خاک بسیار چسبنده و پلاستیک می‌باشد. بنتونیت در صنایع حفاری چاه نفت، ریخته‌گری، پزشکی، سرامیک و صنایع نسوز کاربرد دارد
اصطلاح «بندر» به محلی اطلاق می‌شود که دارای موقعیت و تأسیسات بندری، از جمله لنگرگاه طبیعی بوده و به روی کشتیرانی بازرگانی بین‌المللی باز باشد
به محدوده‌ای از ساحل دریا، دریاچه یا رودخانه اطلاق می‌شود که به جهت دارا بودن پناهگاه طبیعی (خور یا آبراهه مناسب) یا مصنوعی (موج‌شکن) و تأسیسات ساحلی دیگر، پهلوگیری و تخلیه صید به وسیله شناورهای صیادی در آن امکان‌پذیر بوده و اکثر شناورهای فعال در آن، شناورهای صیادی می‌باشند
واحد اقتصادی که در تولید کالا یا خدمت فعالیت می‌کند، اعم از آن‌که دارای شخصیت حقوقی یا حقیقی باشد
شرکت ایرانی جدید ویا موجود که سرمایه خارجی به یکی از روش‌های مندرج در قانون در آن به کار رفته باشد
اساس قشون‌گیری دولت ایران به طرز «بنیچه» (خدمت اجباری خصوصی) است
بهای اسمی اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون، بهایی است که در متن آن‌ها نوشته و از طرف وزارت دارایی تضمین شده و پس از سررسید قابل پرداخت است
مبلغی است که در قرارداد واگذاری [خودرو] ویا در برگه فروش توسط عرضه‌کننده قید گردیده است
بهای سیف: بهای خرید کالاها در مبدأ به اضافه هزینه بیمه و باربندی و حمل و نقل و سایر هزینه‌هایی که به آن کالا تا ورود به اولین دفتر گمرکی و در مورد کالاهای محموله با هواپیما، تا اولین فرودگاهی که در آن‌جا تخلیه می‌شود، تعلق می‌گیرد
قیمت ارز صادراتی (برمبنای اعلام بانک مرکزی) و حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض مربوط به همان کالا است که توسط گمرک محاسبه می‌شود و در مورد سایر کالاها قیمت عمده‌فروشی روز همان کالا است که توسط سازمان‌های ذیربط انجام می‌گیرد. مبنای محاسبه معادل ریالی ارز مکشوفه نیز قیمت ارز صادراتی است
بهداشت محیط عبارت است از کنترل عواملی از محیط زندگی که به گونه‌ای روی سلامت جسمی، روانی و اجتماعی انسان تأثیر می‌گذارند
اگر اندازه حقیقی علامت، کوچک‌تر از مربعی باشد که ضلع آن 5 «بهر» (5 سانتی‌متر) ویا بزرگ‌تر از مربعی باشد که ضلع آن یک «گره» است (یک دسی‌متر) نمونه‌های آن را باید به تناسبی بزرگ یا کوچک کرد که تشکیل یک گره مربع دهد
اصطلاح «بهره» به گونه‌ای که در این ماده به کار رفته است به درآمد ناشی از هر نوع مطالبات مربوط به بدهی‌ها، خواه دارای وثیقه باشد یا نباشد و خواه از حق مشارکت در منافع بدهکار برخوردار باشند یا نباشند و به‌ویژه درآمد ناشی از اوراق بهادار دولتی و درآمد ناشی از اوراق قرضه یا سهام قرضه، از جمله حقوق بیمه و جوایز مربوط به این‌گونه اوراق بهادار دولتی، اوراق قرضه یا سهام قرضه اطلاق می‌شود. خسارت تأخیر تأدیه از لحاظ این ماده، بهره محسوب نخواهد شد
بهره اسمی، بهره‌ای است که در متن اسناد خزانه و اوراق قرضه مشمول این قانون نوشته و از طرف وزارت دارایی تضمین شده و پس از سررسید قابل پرداخت است
بهره واقعی، بهره‌ای است که بر اثر نوسانات بهای روز اسناد یا اوراق ممکن است بیش‌تر یا کم‌تر از بهره اسمی نصیب دارندگان آن‌ها شود
سازمان دولتی یا شرکت تعاونی است که پروانه بهره‌برداری به نام او صادر شده است
«بهره‌بردار کشتی» یعنی مالک کشتی یا هر سازمان یا شخص دیگری، مانند مدیر یا مستأجر کشتی لخت، که مسئولیت بهره‌برداری از کشتی را از طرف مالک کشتی بر عهده گرفته است و با فرض چنین مسئولیتی، موافقت نموده تا همه وظایف و مسئولیت‌های مقرر به موجب مجموعه مقررات بین‌المللی مدیریت ایمنی آن‌طور که اصلاح شده را بر عهده گیرد
مجموعه عملیاتی که به منظور استخراج و کانه‌آرایی و به دست آوردن مواد معدنی قابل فروش (کانه) انجام می‌گیرد
شخص حقیقی یا حقوقی که رقم گیاهی را برای اولین بار «اصلاح» ویا «کشف و بهبود» بخشیده باشد
بوته جنگلی، رستنی‌های خودروی خشبی است که ساقه آن‌ها به طور طبیعی کمی بالاتر از سطح خاک منشعب شده باشد و نوعاً در جنگل‌ها یا اراضی جنگلی یا بیشه‌ها می‌روید
به معنای هریک از گونه‌های دسته «اری تروکسیلون» می‌باشد
واژه «بوته کوکا» یعنی هر نوع بوته از جنس اریتروکسیلون
کلیه نباتات خودروی چندساله بجز درخت که در کویر و بیابان می‌روید، «بوته کویری» نامیده می‌شود
بودجه، لایحه پیش‌بینی کلیه عواید و مخارج مملکتی است برای مدت یک سال شمسی (سنه مالی) که به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است.
بودجه دولت سندی است که معاملات دخل و خرج مملکتی برای مدت معینی در آن پیش‌بینی و تصویب شده باشد. مدت مزبوره را «سنه مالیه» می‌گویند و عبارت است از یک سال شمسی
بودجه سالانه شهرداری عبارت است از یک برنامه جامع مالی که در آن کلیه خدمات و فعالیت‌ها و اقداماتی که باید در طی سال مالی انجام شود، همراه با برآورد مبلغ و میزان مخارج و درآمدهای لازم برای تأمین هزینه انجام آن‌ها پیش‌بینی می‌شود و پس از تصویب انجمن شهر قابل اجرا است
برنامه مالی که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها و سایر پرداخت‌ها به منظور انجام عملیات و فعالیت‌ها و اجرای طرح‌هایی است که در برنامه شرکت (در چارچوب خطمشی و سیاست‌های کلی و برنامه‌های عملیاتی سالانه) پیش‌بینی شده و نیل به اهداف شرکت را در ظرف سال مالی مربوط امکان‌پذیر می‌سازد و از دو بخش زیر تشکیل می‌شود:
1. بودجه جاری شرکت: پیش‌بینی درآمدهای عملیاتی و سایر دریافت‌ها و برآورد هزینه‌های عملیاتی و همچنین پیش‌بینی سایر درآمدها و برآورد هزینه‌های غیرعملیاتی.
2. بودجه سرمایه‌ای شرکت: پیش‌بینی منابع اعم از داخلی، خارجی و سایر و مصارف سرمایه‌ای برای ایجاد و تحصیل دارایی‌های ثابت و سایر پرداخت‌ها نظیر سرمایه‌گذاری در سایر شرکت‌ها و پرداخت دیون و نظایر آن
منظور بودجه‌ای است که در آن برای اجرای برنامه سالانه منابع مالی لازم پیش‌بینی و اعتبارات جاری و عمرانی دستگاه‌های اجرایی تعیین می‌شود
بودجه کل کشور، برنامه مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی که منجر به وصول به هدف‌های دولت می‌شود بوده و از سه قسمت تشکیل می‌شود:
1. بودجه عمومی دولت که شامل اجزای زیر است: الف) بودجه عادی برای وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی. این بودجه شامل اعتباراتی نیز خواهد بود که مستقیماً مربوط به وظایف یک وزارتخانه یا مؤسسه دولتی نیست و تحت عنوان خاص منظور می‌گردد؛ ب) بودجه عمرانی برای اجرای برنامه‌های عمرانی.
2. بودجه شرکت‌های دولتی.
3. بودجه مؤسساتی که تحت عنوانی غیر از عناوین فوق در بودجه کل کشور منظور می‌شود