واژه‌نامه تعاريف قانونی


واژه‌نامه تعاریف قانونی، تعریف قانون‌گذار ايراني را از واژه‌هايي که در متن قوانين و مقررات به کار رفته‌اند، ارائه می‌کند. تعاریف در این واژه‌نامه از زبان قانون‌گذار و بنابراین قابل استناد هستند. واژه‌نامه تعاریف قانونی در اینجا تنها‌ واژه‌هایی را که با حرف‌ «الف» و «ب» آغاز می‌شوند،‌ در بر دارد. این واژه‌ها از چاپ دوم کتابی با نام فرهنگ تعاریف قانونی، نوشتة صفر بیگ‌زاده از انتشارات کلک صبا (1394) بر گرفته شده‌اند.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 570
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 757
ارزیابیارزیابی (و مبلغ) هزینه ناشی از عملیات مربوط به قسمت حق برداشت مخصوص
فرایند مطالعاتی منظمی است که با هدف پیش‌بینی و شناسایی مجموعه آثار و پیامدهای زیست‌محیطی محتمل یک طرح یا پروژه در مرحله امکان‌سنجی یا مکان‌یابی به اجرا درمی‌آید و طی آن گزینه‌ها و تمهیدات عملی لازم و کافی مطابق با ضوابط و استانداردهای مربوط برای رفع یا کاهش آثار سوء زیست‌محیطی پیش‌بینی‌شده مطالعه و ارائه می‌شود
فرایند منظم جمع‌آوری اطلاعات به منظور بررسی، داوری و قضاوت در مورد تلاش‌های یادگیری دانش‌آموزان و فعالیت‌های معلم در دستیابی به اهداف آموزشی و پرورشی براساس ملاک‌های معین است
عبارت است از بررسی کامل بودن اسناد و امضای آن‌ها، [و] غیر مشروط و خوانا بودن پیشنهاد قیمت
بخشی از فرایند ارجاع کار به پیمانکار که طی آن، توان شرکت‌های دارنده گواهینامه صلاحیت برای اجرای طرح یا پروژه مورد نظر بررسی شده و فهرستی کوتاه از آن‌ها به منظور دعوت به ارائه پیشنهاد تهیه می‌شود
عبارت است از بررسی کامل بودن اسناد و امضای آن‌ها، [و] غیر مشروط و خوانا بودن پیشنهاد قیمت
کاوش‌هایی است که جهت تعیین میزان اولیه (مرجع) توده زنده آبزیان صورت می‌گیرد
ارزیابی شکلی عبارت است از بررسی کامل بودن اسناد و امضای آن‌ها، غیر مشروط و خوانا بودن پیشنهاد قیمت
ارزیابی فنی بازرگانی پیشنهادها، فرایندی است که در آن، مشخصات، استانداردها، کارایی، دوام و سایر ویژگی‌های فنی بازرگانیِ پیشنهادهای مناقصه‌گران بررسی، ارزیابی، و پیشنهادهای قابل قبول برگزیده می‌شوند
«ارزیابی کالا» به مفهوم بازرسی فیزیکی کالا توسط گمرک به منظور مجاب نمودن خود در مورد انطباق ماهیت، مبدأ، شرایط، مقدار و ارزش کالا با مشخصات ارائه‌شده در اظهارنامه می‌باشد
ارزیابی کیفی مناقصه‌گران عبارت است از ارزیابی توان انجام تعهدات مناقصه‌گران که از سوی مناقصه‌گزار یا به تشخیص وی توسط کمیته فنی بازرگانی انجام می‌شود
عبارت است از ارزیابی توان انجام تعهدات مناقصه‌گران (مزایده‌گران) که از سوی شرکت و توسط کمیته فنی بازرگانی انجام می‌شود
انطباق محصول، خدمت، فرایند، سیستم و بنگاه با الزامات تعیین‌شده که شامل آزمون، بازرسی، صدور گواهی و تأیید صلاحیت بنگاه‌ها می‌شود
ارزیابی مالی، فرایندی است که در آن، مناسب‌ترین قیمت به شرح مندرج در ماده 20 این قانون از بین پیشنهادهایی که از نظر فنی بازرگانی پذیرفته شده‌اند، برگزیده می‌شود
[ارزیابی مالی و تعیین برنده به شرح زیر انجام می‌گیرد:
الف) در مناقصه (مزایده)هایی که مناسب‌ترین قیمت با ارزیابی فنی و مالی پیشنهادها تعیین می‌گردد، مناسب‌ترین قیمت به عنوان پیشنهاد برتر شناخته می‌شود.
چنانچه پیشنهاد برتر حائز حداقل (حداکثر) قیمت در مناقصه (مزایده) نیز باشد، برنده شناخته می‌شود. در غیر این صورت (پیشنهاد برتر حائز حداقل (حداکثر) قیمت در مناقصه (مزایده) نباشد)، کمیسیون مناقصه (مزایده) نظر خود را درخصوص پیشنهاد برتر به همراه گزارش توجیهی و تصمیم خود درخصوص پذیرش پیشنهاد برتر به عنوان برنده ویا تجدید مناقصه (مزایده) برای کسب نظر به هیأت مدیره گزارش می‌نماید.
چنانچه هیأت مدیره ظرف مدت دو هفته ضرورت بررسی مجدد را اعلام نماید، کمیسیون پس از بررسی مجدد نسبت به اعلام پیشنهاد برتر به عنوان برنده ویا تجدید مناقصه (مزایده) اقدام خواهد نمود.
در صورتی که هیأت مدیره ظرف این مدت ضرورت بررسی مجدد را اعلام ننماید کمیسیون نسبت به اعلام تصمیم اولیه کمیسیون اقدام خواهد نمود.
تبصره 1:
ب) در دیگر مناقصه (مزایده)ها، چنانچه حداقل (حداکثر) قیمت پیشنهادشده (یا قیمت پیشنهادی در موردی که فقط یک پیشنهاد رسیده باشد) از نظر کمیسیون عادله باشد، در صورتی که این پیشنهاد از نظر فنی قابل قبول باشد، برنده شناخته می‌شود.
تبصره:
در صورتی که حداقل (حداکثر) قیمت به دست‌آمده در استعلام بها کم‌تر (بیش‌تر) از حداقل (حداکثر) قیمت پیشنهادشده در مناقصه (مزایده) باشد:
در صورتی که تفاوت این دو قیمت کم‌تر از پنج درصد (5%) باشد، در این صورت اگر پیشنهاددهنده حداقل در مناقصه (حداکثر در مزایده) حاضر باشد [و] معامله را به حداقل (حداکثر) قیمت به دست‌آمده در استعلام انجام دهد به عنوان برنده اعلام خواهد شد.
در غیر این صورت کمیسیون، پیشنهاددهنده حداقل (حداکثر) قیمت در استعلام بها را حائز حداقل (حداکثر) قیمت شناخته و موضوع را برای تأیید وی به عنوان برنده ویا تجدید مناقصه (مزایده) به هیأت مدیره احاله خواهد نمود.
در صورتی که حداقل (حداکثر) قیمت به دست‌آمده در استعلام بها برابر یا بیش‌تر از حداقل (کم‌تر از حداکثر) قیمت پیشنهادشده در مناقصه (مزایده) باشد یا در استعلام بها، کسی داوطلب معامله نباشد ویا تعداد داوطلبان کم‌تر از سه باشند کمیسیون می‌تواند پیشنهاددهنده حداقل در مناقصه (حداکثر در مزایده) را به عنوان برنده اعلام ویا رأی به تجدید مناقصه (مزایده) دهد.
ج) پس از گشودن پاکت‌های قیمت «ج» چنانچه به تشخیص کمیسیون، بررسی قیمت‌ها و تجزیه و کنترل مبانی آن لازم باشد، کمیسیون می‌تواند انجام این بررسی را به کمیته فنی بازرگانی ارجاع نماید. در این صورت، کمیته فنی بازرگانی حداکثر ظرف دو هفته نتیجه ارزیابی را به کمیسیون اعلام می‌کند.
د) پس از گشودن پاکات قیمت «ج» سپرده برنده اول و دوم، نزد شرکت نگهداری و سپرده سایرین بازگردانده می‌شود.
ه‍‌) در مناقصات بین‌المللی، مناقصه‌گران داخلی نسبت به مناقصه‌گران خارجی ترجیح دارند. نحوه ترجیح مناقصه‌گران داخلی، در اسناد مناقصه قید خواهد شد. مناقصاتی که در آن‌ها رعایت این قاعده به مصلحت نباشد باید از سوی شورای اقتصاد تأیید شود.
و) برای ارزیابی و همسنگ کردن پیشنهادهای دارای بخش ارزی، نرخ برابری ارز، نرخ ارز قابل معامله اعلام‌شده توسط مراجع رسمی کشور است. در این‌گونه موارد برای ارزیابی و همسنگ کردن پیشنهادهای دریافتی، باید متوسط نرخ ارز در هفت روز کاری متوالی تا سه روز گشایش پاکت‌های قیمت «ج» پیشنهاددهندگان، ملاک عمل قرار گیرد [کذا].
ز) درخصوص معاملات بزرگ، حدود بهای عادله با تشخیص مدیر عامل، توسط مشاور طرح (ویا واحد متقاضی) ویا کارشناس منتخب هیأت مدیره، تعیین و تا قبل از گشودن پاکت‌ها (ترجیحاً قبل از برگزاری مناقصه یا مزایده) به کمیسیون گزارش می‌شود.
ح) در صورتی که مناقصه (یا مزایده) برای اقلام (کالا، خدمت یا حقوق) مختلف برگزار شده باشد و قیمت یک یا چند قلم پیشنهادی نسبت به پیشنهاد دیگر ارزان‌تر و چند قلم آن گران‌تر باشد، معامله با کسی که من‌حیث‌المجموع قیمت پیشنهادی وی از همه مناسب‌تر باشد، انجام خواهد شد، مگر آن‌که خرید (فروش) اقلام مورد معامله از فروشندگان (به خریداران) متعدد به صرفه بوده و مخصوصاً با توجه به شرایط تحویل و خصوصیات مساعد دیگر به صلاح شرکت باشد. در این صورت، موضوع معامله تفکیک گشته و هر قلم از کالا، خدمت یا حقوق مزبور از حائزین مناسب‌ترین قیمت خریداری (به مناسب‌ترین قیمت فروخته) خواهد شد. مراتب باید در فراخوان و اسناد مناقصه (مزایده) درج شود.
ط) چنانچه تمامی یک نوع کالا، خدمت یا حقوق مورد نیاز توسط پیشنهاددهنده مناسب‌ترین قیمت قابل تأمین نباشد (چنانچه تمامی یک نوع کالا، خدمت یا حقوق مورد درخواست پیشنهاددهنده مناسب‌ترین قیمت نباشد) ویا خرید (فروش) کالا، خدمت یا حقوق مورد نیاز از مناقصه‌گران (به مزایده‌گران) متعدد مقرون به صرفه باشد، شرکت می‌تواند با رعایت موارد ذیل معامله را [با] مناقصه‌گران (مزایده‌گران) متعدد انجام دهد:
1. قیمت پیشنهادی عادله باشد،
2. خرید (فروش) کالا، خدمت یا حقوق مورد نیاز را به‌تفکیک با حائز مناسب‌ترین قیمت و به ترتیب اولویت انجام دهد،
3. مراتب در فراخوان ویا اسناد مناقصه (مزایده) درج شده باشد]
واژه «ارگان» به دو مورد زیر اطلاق می‌گردد: الف) هر ارگان اصلی یا فرعی از یک سازمان بین‌المللی، یا ب) هر کمیسیون، کمیته یا گروه فرعی از این‌گونه ارگان‌ها که دولت‌ها در آن عضویت دارند
اصطلاح «ارگان‌های ورزشی» یعنی هر تشکیلاتی که به منظور سازمان دادن فعالیت‌های ورزشی در سطح ملی ایجاد شده باشد، من‌جمله کمیته‌های ملی المپیک، فدراسیون‌های ملی ورزش یا کمیته‌های ملی مدیریت ورزشی
اره استوانه‌ای، ماشینی است که برای برش تخته‌های چلیک بشکه، تَشتک و سطل‌های چوبی به کار رفته و عمل برش در آن به وسیله یک اره چوب‌بری ساده استوانه‌ای‌شکل انجام می‌گردد که دارای طول کافی برای بریدن چوب‌ها به ابعاد لازم بوده و قاعده انتهایی آن مسدود است و جبهه جلوی آن دارای دندانه‌هایی است که عمل برش چوب را انجام می‌دهد. چوب به وسیله میز کار به دهانه اره مذکور رانده می‌شود و مسیر حرکت آن به دمِ اره ممکن است از خارج استوانه یا داخل آن باشد
اره پیش‌تراش، تیغه اره گرد کوچکی است با دندانه‌های درشت که جلوی قرص اره اصلی قرار گرفته و به وسیله بازوهای قابل تنظیمی هدایت می‌گردد. این تیغه ضمن ایجاد شیار عریض در پوست رویی الوار، شن و اجسام خارجی را از پوست خارج کرده و عمل حفاظت اره اصلی را انجام می‌دهد
اره تسمه‌ای عبارت از یک نوع ماشین چوب‌بری است که دارای یک یا چند تسمه فولادی بی‌انتها بوده و روی یک یا هردو لبه آن‌ها، یک رشته دندانه وجود دارد و این تسمه فولادی روی دو فلکه سوار شده. محور این فلکه‌ها در یک صفحه افقی یا در یک صفحه قائم و در دو طرف میز کار قرار گرفته است
اره راپودبُر قابدار با حرکت رفت و آمد، ماشینی است که برای برش تنه درخت به قطعات کوتاه به کار رفته و دارای یک تیغه راست راپودبُر به طول 80/1 متر یا بیش‌تر و عرض 30-25 سانتی‌متر است و حرکت رفت و آمدن به طور مکانیکی انجام می‌شود
اره روکش‌بُری، ماشینی است که برای برش ورقه‌های نازک روکش چوب که قبلاً تهیه شده به کار می‌رود. محور اره دارای حرکت رفت و آمد بوده و در هر پیشروی، یک ورقه از روکش را جدا می‌کند. دستگاه اره شامل یک صفحه مدور فلزی می‌باشد که روی آن حداقل ده قطعه تیغه اره قوسی‌شکل نازک نصب شده و محکم کردن این قطعات بر روی صفحه مزبور به وسیله پیچ‌هایی عملی می‌شود که سر آن‌ها خزینه شده و ایجاد برآمدگی نمی‌کند
اره قابدار (رام)، ماشینی است مخصوص برش چوب که دارای یک یا چند تیغه اره بوده و عمل برش با حرکت رفت و آمد قابی که تیغه‌ها روی آن نصب شده است انجام می‌گیرد. این تیغه‌ها به طور قائم روی یک قاب کشیده شده و به طور محکم نصب گردیده است. قاب دستگاه در امتداد قائم بدنه ماشین در یک قسمت کشویی رفت و آمد می‌کند و عمل برش را ضمن پایین رفتن قاب انجام می‌دهد. این دستگاه برای برش طولی تخته یا برای دونیم کردن چوب‌های چهارسو و چوب‌های دیگر به کار می‌رود
ماشین اره گرد عبارت است از یک یا چند صفحه نازک فولادی گرد که محیط آن‌ها به صورت دندانه‌های اره درآمده و این صفحات روی محورهای افقی یا عمودی نصب شده و با گردش محور، عمل برش چوب انجام می‌گیرد. طرز قرار گرفتن این محورها می‌تواند به ترتیب زیر باشد:
الف) محور، زیر میز کار قرار گیرد و صفحات اره از شیارهایی که در سطح میز و در مقابل آن‌ها تعبیه شده بیرون آمده باشد.
ب) بالای میز کار قرار گرفته باشد (در هر حال، فاصله بین صفحه اره و میز کار قابل تنظیم است).
ج) محور اره که حرکت دَورانی خود را از محور ناقل نیرو اخذ می‌کند روی بازویی که دارای حرکت نوسانی است قرار گرفته و عمل برش چوب به وسیله نوسان این بازو انجام می‌گیرد
اره گرد ارابه‌ای، ماشینی است دارای یک صفحه اره گرد ساده راپودبُر که در موقع برش در طول میز ثابت دستگاه حرکت می‌کند
اره گرد افقی مخصوص یکنواخت کردن طول توفال‌ها، ماشینی است که دارای یک یا چند صفحه اره گرد می‌باشد. این اره‌ها از یک طرف به وسیله صفحه سپریِ مخصوص تقویت شده و روی محورهای قائم قرار گرفته‌اند. قطعات چوبی که برای تهیه توفال حاضر شده روی شاسی‌های چندطبقه که دارای حرکت رفت و آمد طولی یا دَوَرانی می‌باشند قرار گرفته و قسمت زیر چوب از روی اره‌ها عبور می‌کند
اره گرد با تیغه مایل نسبت به محور، ماشینی است دارای یک صفحه اره کوچک و ساده راست‌بُری که با قرار دادن گاوه‌ای بین صفحه اره و تکیه‌گاه آن روی محور به طور مایل نسبت به محور نصب می‌شود
اره گرد با محور مایل‌شونده [مخصوص] راست‌بُری، ماشینی است که زاویه محور اره نسبت به صفحه میز قابل تغییر بوده و برای برش‌های مورب و پخ کردن یا درآوردن شیار در جهت الیاف چوب به کار می‌رود
اره گرد با میز مایل‌شونده مخصوص راست‌بُری، ماشینی است که زاویه میز آن نسبت به محور اره، قابل تغییر بوده و برای برش‌های کج و پخ کردن یا درآوردن شیار در جهت الیاف چوب به کار می‌رود
اره گرد برای تکه کردن چوب‌های ته بشکه، ماشینی است که دارای یک تیغه اره ساده مخصوص برش طولی بوده و برای بریدن چوب‌های ته بشکه مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ بدین طریق که قطعات چوب را به طور عمودی روی میز متحرک دستگاه قرار داده و برای انجام عمل برش، آن را به طرف صفحه اره می‌رانند
اره گرد چندتیغه‌ای، ماشینی است که برای بریدن چوب به طول‌های معین به کار می‌رود. فاصله تیغه‌های این اره روی محور به وسیله حلقه‌های کشویی که زیر میز قرار گرفته تنظیم شده و بار دادن به وسیله اهرم‌ها، پدال‌ها یا هوای فشرده -که سبب بالا آمدن محور اره می‌گردد- انجام می‌شود. البته شیارهای صفحه روی میز نیز از نظر مطابقت با فواصل صفحات اره قابل تنظیم می‌باشد