واژه‌نامه تعاريف قانونی


واژه‌نامه تعاریف قانونی، تعریف قانون‌گذار ايراني را از واژه‌هايي که در متن قوانين و مقررات به کار رفته‌اند، ارائه می‌کند. تعاریف در این واژه‌نامه از زبان قانون‌گذار و بنابراین قابل استناد هستند. واژه‌نامه تعاریف قانونی در اینجا تنها‌ واژه‌هایی را که با حرف‌ «الف» و «ب» آغاز می‌شوند،‌ در بر دارد. این واژه‌ها از چاپ دوم کتابی با نام فرهنگ تعاریف قانونی، نوشتة صفر بیگ‌زاده از انتشارات کلک صبا (1394) بر گرفته شده‌اند.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 570
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 757
زمین‌هایی است که سابقه احیا دارد، ولی به علت اعراض و عدم بهره‌برداری برای مدت پنج سال متوالی بدون عذر موجه متروک مانده ویا بماند
اراضی بایر شهری، زمین‌هایی است که سابقه عمران و احیا داشته و به‌تدریج به حالت موات برگشته است، اعم از آن‌که صاحب مشخصی داشته ویا نداشته باشد
عبارت است از مقدار زمین مستعد با آب قابل تأمین و قابل استفاده‌ای که دارای توجیه اقتصادی می‌باشد و جهت تولید انبوه براساس ضوابط این آیین‌نامه واگذار می‌گردد
اراضی خشک، نیمه‌خشک و نیمه‌مرطوبی است که فاقد پوشش گیاهی پایا بوده ویا پوشش گیاهی طبیعی دائمی آن به میزانی است که بهره‌برداری از آن در شرایط طبیعی مقرون به صرفه و صلاح نباشد
الف) زمین‌هایی می‌باشد که در آن‌ها، آثار و شواهد وجود جنگل، از قبیل نهال یا پاجوش یا کُنده درختان جنگلی به طور گروهی یا پراکنده وجود داشته باشد؛ ب) زمین‌هایی که در آن‌ها درختان خودروی جنگلی به طور پراکنده وجود داشته باشد و حجم درختان موجود در حوزه شمال از آستارا تا گلیداغی در هکتار کم‌تر از یک‌صد متر مکعب و در سایر مناطق ایران، کم‌تر از بیست متر مکعب باشد؛ ج) اراضی‌ای که درختچه یا بوته‌های خودروی جنگلی به طور انبوه یا پراکنده در آن‌ها وجود داشته باشدچنانچه در اراضی بند «ب» درختان شمشاد وجود داشته باشد و حجم آن‌ها بیش از سی متر مکعب در هکتار باشد، این قبیل اراضی مشمول اراضی جنگلی نبوده و «جنگل شمشاد» محسوب می‌گردد [اراضی ماسه‌ای ساحلی دریا تا حدود سیصد متر بین جاده ساحلی و دریا، ولو آن‌که واجد شرایط فوق باشند، مشمول تعریف اراضی جنگلی و مرتع (مشجر یا غیر مشجر) نخواهند بود]
الف) زمین‌هایی که در آن‌ها آثار و شواهد وجود جنگل از قبیل نهال یا پاجوش یا بوته یا کُنده درختان جنگلی وجود داشته باشد، مشروط بر آن‌که در تاریخ ملی شدن جنگل‌ها (27/10/1341) تحت کشت آیش نبوده و تعداد کُنده در هکتار از بیست ویا تعداد نهال یا بوته جنگلی در هر هکتار جداگانه یا مجموعاً از یک‌صد عدد ویا مجموع تعداد نهال و بوته و کُنده در هر هکتار از یک‌صد عدد متجاوز باشد.
ب) زمین‌هایی که در آن‌ها درختان خودروی جنگلی به طور پراکنده وجود داشته باشد و حجم درختان موجود در شمال از حوزه آستارا تا حوزه گلیداغی در هکتار کم‌تر از پنجاه متر مکعب و در سایر مناطق ایران، کم‌تر از بیست متر مکعب باشد، مشروط بر آن‌که در تاریخ ملی شدن جنگل‌ها تحت کشت یا آیش نبوده باشد.
تبصره:
اگر در اراضی بند 2، درخت شمشاد وجود داشته باشد و حجم درختان آن بیش از سی متر مکعب در هکتار باشد «جنگل شمشاد» محسوب می‌گردد
به جنگل تکامل‌نیافته‌ای گفته می‌شود که مسطح و هموار بوده و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا کم‌تر از 200 متر و با شیب کم‌تر از 10 درصد باشد و تعداد درخت، بوته، نهال و کنده درختان جنگلی از هر هکتار آن، جداگانه یا مجموعاً از یکصد اصله تجاوز نماید یا درختان جنگلی آن به صورت پراکنده باشد، به گونه‌ای که حجم آن از حوزه آستارا تا گلیداغی در هر هکتار، کم‌تر از پنجاه متر مکعب باشد. در صورت وجود درختان شمشاد حجم بیش از سی متر مکعب در هر هکتار، «جنگل شمشاد» محسوب خواهد شد
زمین‌های احیاشده است که مستمراً مورد بهره‌برداری است
اراضی دولتی، اعم از ثبت‌شده و ثبت‌نشده، دایر و بایر عبارت است از: الف) اراضی موات؛ ب) اراضی‌ای که به نحوی از انحا به دولت منتقل شده است، اعم از [از] طریق اصلاحات ارضی، خالصه، مجهول‌المالک و غیره؛ ج) اراضی متعلق به دولت که در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی ویا مؤسسات دولتی قرار دارد و به علت عدم استفاده ویا عدم اجرای مفاد قرارداد به دولت برگردانده شده است
اراضی تحت کشت، آیش و باغات شامل آبی، دیم اعم از دایر و بایر که سابقه بهره‌برداری داشته باشد و اراضی تحت فعالیت‌های موضوع تبصره 4 الحاقی که در حکم اراضی زراعی و باغ‌ها محسوب می‌شود
اراضی ساحلی، پهنه‌ای است با عرض مشخص از اراضی مجاور دریا و دریاچه‌ها یا خلیج که حداقل از یک‌سو به کنار دریا یا دریاچه یا خلیج متصل باشد
اراضی شهری، زمین‌هایی است که در محدوده قانونی شهرها و شهرک‌ها قرار گرفته باشد
اراضی منابع ملی و دولتی که برابر «دستورالعمل ضوابط و شرایط شناسایی، استعدادیابی، تعیین کاربری و تخصیص اراضی» مشخص شده و قابل تخصیص و واگذاری خواهد بود
اراضی کشت موقت عبارت است از اراضی بایر و دایری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال 1359 در سراسر کشور و تا پایان سال 1363 در مناطق کردنشین به نحوی در تسلط غیر مالک قرار گرفته باشد. هرگاه در زمان تصرف در سطح هر هکتار، بیش از یکصد اصله نهال ویا درخت مثمر ویا پنجاه اصله درخت نخل یا زیتون ویا یکهزار نهال یا درخت غیر مثمر وجود داشته، در این صورت، باغ یا بیشه محسوب و از شمول اراضی کشت موقت خارج است
اراضی کویری، پست‌ترین نقاط بیابانی است که دارای سخت‌ترین شرایط محیطی بوده و به طور طبیعی توان تولید بیولوژیکی نداشته باشند
منظور از اراضی متعلق به دولت، مذکور در ماده 13 قانون، کلیه زمین‌هایی است که به نام دولت دارای سند بوده ویا در جریان ثبت به نام دولت است و همچنین کلیه اراضی ملی‌شده و مواتی که طبق قوانین مصوب و آرای کمیسیون‌های مربوط، متعلق به وزارت مسکن و شهرسازی است، اعم از این‌که به نام دولت ثبت شده یا نشده باشد
منظور از اراضی متعلق به شهرداری، مذکور در ماده 13 قانون، کلیه زمین‌هایی است که طبق قوانین و مقررات به شهرداری‌ها تعلق دارد، اعم از آن‌که به نام شهرداری دارای سند باشد یا نباشد
اراضی مستحدث عبارت است از زمین‌هایی که در نتیجه پایین رفتن سطح آب یا هر نوع جریان آب در کرانه‌های دریا و دریاچه‌ها و جزایر یا در نتیجه پایین رفتن آب یا خشک شدن تالاب‌ها ظاهر ویا ایجاد می‌شوند
اراضی حاصل از پایین رفتن سطح آب دریای خزر و دریاچه‌ها ویا خشک شدن مرداب‌ها و باطلاق‌های ساحلی، اراضی مستحدثه محسوب و متعلق به دولت است
اراضی‌ای که در اجرای ماده 2 قانون «حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور -مصوب 1371- و اصلاحات بعدی آن»، ملی اعلام شده است
اراضی منابع طبیعی [عبارت است از:]
الف) جنگل‌ها یا بیشه طبیعی: مجتمعی متشکل از عرصه و هوایی و مرکب از موجودات از منشأ نباتی (مانند درخت، درختچه، نهال، علف و خزه) و حیوانی، صرف‌نظر از درجه تکامل، به نحوی که دست بشر در ایجاد و تکامل آن دخیل نبوده است.
ب) مراتع: زمین‌هایی است، اعم از کوه و دامنه یا زمین مسطح که در فصل چرا دارای پوششی از نباتات علوفه‌ای خودرو بوده و با توجه به سابقه چرا، عرفاً «مرتع» شناخته شود. اراضی آیش گرچه پوشش نباتات و علوفه‌ای داشته باشند مشمول تعریف مرتع نیستند. چنانچه مرتع دارای درختان جنگلی خودرو باشد «مرتع مشجر» نامیده می‌شود.
ج) نهالستان‌ها: جنگل‌های دست‌کاشت عمومی که توسط دولت ایجاد شده باشد.
د) اراضی جنگلی: به جنگل تکامل‌نیافته‌ای گفته می‌شود که به صورت‌های زیر باشد: 1) تعداد کنده درخت یا نهال یا بوته جنگلی در هر هکتار آن، جداگانه یا مجموعاً از یکصد اصله تجاوز ننماید؛ 2) درختان جنگلی به صورت پراکنده باشد، به نحوی که حجم آن در هر هکتار در شمال (از حوزه آستارا تا حوزه گلیداغی) کم‌تر از پنجاه متر مکعب و در سایر نقاط ایران کم‌تر از بیست متر مکعب باشد (در صورت وجود شمشاد و حجم بیش از سی متر مکعب «جنگل شمشاد» محسوب می‌شود)
اراضی موات، زمین‌های بایری است که ملک اشخاص نمی‌باشد
اراضی موات شهری، زمین‌هایی است که سابقه عمران و احیا نداشته باشد
اراضی نوآباد به اراضی‌ای گفته می‌شود که سابقه کشت آبی در آن‌ها وجود نداشته (اراضی موات، بایر و دیم) ویا اراضی آبی که دچار کمبود شدید آب بوده و با اجرای طرح‌های تأمین و انتقال آب به این اراضی، آب مورد نیاز (برمبنای الگوی بهینه مصرف آب) به طور مطمئن تأمین می‌شود
شخصی است که جهت دریافت خدمت یا کالا در چارچوب قوانین و مقررات عمومی به دستگاه‌های مشمول [این] مصوبه [=دستگاه اجرایی] مراجعه می‌نماید
ارتباط رادیویی غیر حرفه‌ای، نوعی ارتباط رادیویی است که به منظور خودآموزی علمی و عملی و بررسی‌های فنی بین افراد مجاز برقرار می‌گردد. «استفاده‌کننده از ارتباط رادیویی غیر حرفه‌ای» کسی است که به خاطر علاقه و ذوق شخصی به منظورهای فوق، بدون هیچ‌گونه نظر انتفاعی ویا سیاسی به برقراری این نوع ارتباط مبادرت می‌نماید
«ارتباطات» شامل زبان، نمایش متن، خط بریل، ارتباطات حسی، چاپ درشت، روش‌های چندرسانه‌ای قابل دسترس و همچنین روش‌ها و اشکال ارتباطاتی کتبی، شفاهی، زبان ساده، انسان‌خوان و روش‌های تقویت‌کننده و جایگزین، از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات قابل دسترس می‌گردد [کذا]
ارتش جمهوری اسلامی ایران به مجموعه ستاد مشترک، نیروهای زمینی، هوایی، دریایی و سازمان‌های وابسته به آن‌ها اطلاق می‌گردد
مقصود از ارتشااخذ وجه یا مال یا اخذ سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی است که از طرف مستخدم دولتی یا مملکتی یا بلدی برای انجام دادن یا انجام ندادن امری که مربوط است به تشکیلات قضایی و اداری دولت یا ادارات مملکتی و بلدی، خواه انجام یا عدم انجام آن امر مربوط به کار اداری شخصی باشد که وجه یا مال یا سند را گرفته و خواه مربوط به کار اداری یکی از مستخدمین دیگر دولت یا ادارات مملکتی یا بلدی. اخذ وجه یا مال یا سند به ترتیب فوق‌الذکر «ارتشا» است، خواه مستقیماً به عمل آمده باشد و خواه به طور غیرمستقیم و مأموری که اخذ وجه یا مال یا سند کرده «مرتشی» است، خواه رسمی باشد، خواه غیررسمی و خواه در انجام یا عدم انجام امری که برای آن رشوه گرفته واقعاً مؤثر بوده یا نبوده و خواه اقدام به انجام یا عدم انجام امری که وعده داده است کرده یا نکرده باشد
فاصله مرکز چراغ وسیله نقلیه بدون بار تا کفِ راه
ارتفاق حقی است برای شخص در ملک دیگری