واژه‌نامه تعاريف قانونی


واژه‌نامه تعاریف قانونی، تعریف قانون‌گذار ايراني را از واژه‌هايي که در متن قوانين و مقررات به کار رفته‌اند، ارائه می‌کند. تعاریف در این واژه‌نامه از زبان قانون‌گذار و بنابراین قابل استناد هستند. واژه‌نامه تعاریف قانونی در اینجا تنها‌ واژه‌هایی را که با حرف‌ «الف» و «ب» آغاز می‌شوند،‌ در بر دارد. این واژه‌ها از چاپ دوم کتابی با نام فرهنگ تعاریف قانونی، نوشتة صفر بیگ‌زاده از انتشارات کلک صبا (1394) بر گرفته شده‌اند.




a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 570
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 757
اهدافی است که توسط برنامه‌ریزان درسی برای دوره، پایه و عناوین درسی ابتدایی پیش‌بینی شده و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش می‌رسد
عبارت است از عدم فعالیت‌های تجاری و صنفی انتفاعی به منظور تقسیم منافع آن بین اعضا، مؤسسان، مدیران و کارکنان سازمان
اهداف غیرسیاسی دربردارنده فعالیتی است که مشمول ماده یک قانون احزاب نگردد [، جمعیت‌ها و انجمن‌های سیاسی و صنفی و انجمن‌های اسلامی و اقلیت‌های دینی شناخته‌شده: حزب، جمعیت، انجمن، سازمان سیاسی و امثال آن‌ها تشکیلاتی است که دارای مرامنامه و اساسنامه بوده و توسط یک گروه اشخاص حقیقی معتقد به آرمان‌ها و مشی سیاسی معین تأسیس شده و اهداف، برنامه‌ها و رفتار آن به صورتی به اصول اداره کشور و خط‌مشی کلی نظام جمهوری اسلامی ایران مربوط باشد]
واگذاری داوطلبانه و رایگان یک یا چند جنین از زوج‌های واجد شرایط مقرر در قانون و این آیین‌نامه به مراکز مجاز تخصصی درمان ناباروری برای انتقال به زوج‌های متقاضیِ دارای شرایط مندرج در قانون
اوراق بهادار عبارت است از سهام شرکت‌های سهامی و اوراق قرضه صادرشده از طرف شرکت‌ها و شهرداری‌ها و مؤسسات وابسته به دولت و خزانه‌داری کل که قابل معامله و نقل و انتقال باشد
اوراق بیمه مال‌التجاره، عبارت از سندی است که قابل ظهرنویسی و قابل انتقال و قابل معامله است و به موجب آن در مقابل اخذ حق معینی، شرکت بیمه متعهد می‌شود در صورت ورود خسارت به مال‌التجاره، معادل خسارت مزبور را به متعهدٌله بپردازد
منظور قانون از اوراق تجارتی مشابه، عبارت از اوراقی است که موافق معمول تجارت، قابل انتقال بوده و به جای پول رواج دارند و وجه آن‌ها به رؤیت یا به وعده کارسازی می‌شود؛ از قبیل بروات و فته‌طلب و اوراق دیگر که توسط تجار یا بانک‌ها در وجه حامل یا به اسم شخص یا تجارتخانه معینی ویا به حواله‌کرد آن‌ها صادر می‌شوند (به استثنای بارنامه کشتی، بارنامه، تصدیق، ودیعه یا البار [کذا]، اسهام و اسناد استقراضی)
اوراق قرضه، اوراق بی‌نام یا با نامی است که برای تأمین قسمتی از اعتبارات مورد نیاز برنامه‌های عمرانی یا دفاعی انتشار می‌یابد
عبارت است از جدا کردن قطعات اصلی وسیله نقلیه، امحای شماره‌های شناسایی (در مورد شاسی به صورت برش) و بریدن سقف یا ستون‌های اتاق یا پرس اتاق آن و فک و اخذ پلاک‌ها و ابطال اسناد مربوطه
اوراق بهادار بانام یا بی‌نامی است که به موجب قانون یا مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین و برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌های عمرانی-انتفاعی دولت، مندرج در قوانین بودجه سالانه کشور یا برای تأمین منابع مالی مورد نیاز جهت ایجاد، تکمیل و توسعه طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی و خدماتی، شامل منابع مالی لازم برای تهیه مواد اولیه مورد نیاز واحدهای تولیدی توسط دولت، شرکت‌های دولتی، شهرداری‌ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و مؤسسات عام‌المنفعه و شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های مذکور، شرکت‌های سهامی عام و خاص و شرکت‌های تعاونی تولید منتشر می‌شود و به سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های یادشده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می‌گردد
اوراق بهادار ارزی (کاغذی یا الکترونیکی) بی‌نام یا بانام که به موجب قانون به عنوان ابزار مالی جهت تجهیز و تأمین منابع ارزی از بازارهای بین‌المللی برای مدت معینی براساس عقد شرکت منتشر می‌گردد
اوراقی است که توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر و در سررسید نهایی یا زمان تحقق افزایش سرمایه به سهام شرکت‌های موضوع طرح اوراق مشارکت تبدیل می‌گردد
اوراقی است که توسط شرکت‌های سهامی عام منتشر و در سررسید نهایی با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته‌شده در سازمان بورس اوراق بهادار تعویض می‌شود
اوزان و مقیاس‌های رسمی مملکت ایران از تاریخ اعلان این قانون از طرف دولت مطابق اصول متری بوده و از روی متر و کیلوگرام و لیتر کمیسیون بین المللی متر تنظیم یافته و واحدهای آن‌ها از قرار ذیل است: «گز» مساوی به یک متر، «درم» مساوی به یک گرام، «پیمانه» مساوی به یک لیتر. اضعاف و اجزای این مقیاس‌ها نیز که در جدول نمره یک منضم به این قانون مصرح است رسمی و لازم‌الرعایه می‌باشد [:
1. مقیاس‌های طول
-
گره: ده‌یک گز= یک دسی‌متر
بهره: صدیک گز= یک سانتی‌متر
مو: هزاریک گز= یک میلی‌متر
میل: هزار گز= یک کیلومتر
فرسنگ: ده‌هزار گز= یک میر یا متر
2. مقیاس‌های سطح
-
گره مربع= یک دسی‌متر مربع
بهره مربع= یک سانتی‌متر مربع
موی مربع= یک میلی‌متر مربع
-
قفیز: صد گز مربع= یک دکامتر مربع
جریب: ده‌هزار گز مربع= هکتار
میل مربع: یک میلیون گز مربع= یک کیلومتر مربع
تبصره: در اضعاف مقیاس سطح، مقصود از «گز مربع» همه‌جا همان است که در عرف عامه «ذرع مضروب» می‌نامند.
3. مقیاس‌های حجم
-
-
گره مکعب: مساوی یک دسی‌متر مکعب
بهره مکعب: مساوی یک سانتی‌متر مکعب
موی مکعب: مساوی یک میلی‌متر مکعب
-
پیمانه: مساوی یک لیتر
در پیمانه‌ها برای مایعات و غیره «گره مکعب» واحد مقیاس خواهد بود و «پیمانه» نامیده خواهد شد.
4. مقیاس‌های وزن
-
نخود: ده‌یک درم
ارزن: صدیک درم
خردل: هزاریک درم
-
مثقال: ده درم
سیر: صد درم
سنگ: هزار درم
تبصره: دولت می‌تواند اوزان فرعی برای سهولت معاملات تهیه نماید
«اوضاع و احوال بحرانی» یعنی ایجاد موقعیتی استثنایی که در آن، واردات بسیار زیاد مشمول رفتار ترجیحی موجب ایجاد آن‌گونه «آسیب جدی» می‌گردند که جبران آن دشوار بوده و اقدامی عاجل را می‌طلبد یا موجب تهدید ایجاد چنین آسیب جدی می‌گردد
اولیای دم که قصاص در اختیار آن‌ها است همان ورثه مقتولند، مگر شوهر یا زن که در قصاص و عفو و اجرا اختیاری ندارند
ایالت قسمتی از مملکت است که دارای حکومت مرکزی و ولایات حاکم‌نشین جزء است
ایثارگران مشمول این قانون عبارتند از: الف) رزمندگان داوطلب، ب) آزادگان، ج) جانبازان، د) خانواده معظم شهدا، مفقودالاثرها و اسرا
منظور از ایرانگردی و جهانگردی عبارت است از هر نوع مسافرت انفرادی ویا گروهی که بیش از 24 ساعت بوده و به منظور کسب و کار نباشد
منظور از «ایرانیان مقیم کشورهای خارجه» کسانی هستند که اقامتگاه آنان طبق ماده 1002 قانون مدنی در خارج از کشور باشد
ایستادن عبارت است از توقف وسیله نقلیه به مدت کوتاه برای پیاده و سوار کردن مسافر یا بارگیری و تخلیه بار
ایستگاه آماتوری عبارت است از یک دستگاه فرستنده و چند دستگاه گیرنده و ادوات مربوطه که برای برقراری ارتباط رادیوآماتوری با سایر رادیوآماتورها مورد استفاده قرار می‌گیرد
ایستگاه ارتباط رادیویی عبارت است از یک یا چند فرستنده و گیرنده و ادوات مربوطه که برای ارتباط رادیویی مورد استفاده قرار می‌گیرد
ایستگاه بی‌سیم اختصاصی عبارت است از یک یا چند فرستنده و گیرنده رادیویی و ادوات مربوط که برای برقراری ارتباط رادیویی اختصاصی تأسیس می‌گردد
ایستگاه رادیویی عبارت است از یک یا چند دستگاه فرستنده و گیرنده ویا دستگاه‌های کنترل از راه دور و ترمینال‌های مربوطه (ریموت، کنترل هد و) که به صورت ثابت ویا متحرک، با صدور پروانه تأسیس ایستگاه رادیویی توسط وزارت پست و تلگراف و تلفن، مجاز به بهره‌برداری می‌گردند
اتحادیه‌ای متشکل از تیره‌ها و طوایف عشایر است که به دلیل وابستگی‌های خویشاوندی و هم‌خونی یا ضرورت‌های اجتماعی و سیاسی در یک برهه از زمان و در سرزمین مشترک که دارای قلمرو ایلی مشخص است، متحد شده باشند
به مسیرهای سنتی کوچ عشایر از قشلاق (گرمسیر) به ییلاق (سردسیر) و بالعکس اطلاق می‌شود
منظور از «ایمن‌سازی جاده‌ها» هر نوع فعالیتی است که موجب افزایش ضریب ایمنی و کاهش تصادفات جاده‌ای می‌شود؛ از قبیل توسعه و تجهیز پاسگاه‌های انتظامی، ارائه آموزش‌های ایمنی و ترافیکی به رانندگان و عموم مردم و ارتقای فرهنگ رانندگی به منظور رعایت اصول و ضوابط ایمنی در جاده‌ها با استفاده از وسایل ارتباط جمعی
حالتی که در آن، احتمال خطر آسیب جانی یا خسارت مادی به میزان قابل توجهی محدود شده باشد
مجموعه‌ای از تدابیر، سیاست‌ها، مقررات و روش‌هایی برای تضمین بهره‌برداری از فواید فناوری زیستی جدید و پیشگیری از آثار سوء احتمالی کاربرد این فناوری بر تنوع زیستی، سلامت انسان، دام، گیاه و محیط زیست می‌باشد-