واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 200
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
در صحافي ، صفحه ي كاغذ ضخيم و بادوامي كه از وسط ، تا شده و نيمي از آن به رويه ي داخلي صفحه ي رويي يا پشتي جلد كتاب چسبانده شده و نيم ديگر ، اولين ( يا آخرين ) برگ از كتاب را تشكيل مي دهد ، و « برگ آزاد » نام دارد . هر تاخوردگي ، به يك اتصال بدل مي شود كه بدنه ي كتاب را به جلد متصل مي كند و امكان مي دهد صفحه هاي جلد ، آزادانه باز و بسته شوند . غالباً آستر بدرقه با رنگ متناسب انتخاب مي شود تا با ماده ي مورد استفاده براي پوشاندن صفحات جلد و براي توكاره ي شيرازه ، سازگار باشد . براي استحكام بيش تر ، بعضي از كتاب ها آستر بدرقه هاي مضاعف ( double endpapers ) دارند . در كتاب هاي قديمي تر ، آستر بدرقه غالباً تزيين مي شد ( نگاه كنيد به marbling ) . در توليد نوين كتاب گاهي نقشه ها ، نسب شناخت ها ، جدول ها ، يا تصاوير گوناگون بر روي آستر بدرقه چاپ مي شوند . املاي ديگر : end - paper مترادف با : endleaf endsheet نيز نگاه كنيد به : doublure
endsheet
نگاه كنيد به : endpaper
پروژه اي كه در سال 1977 با عنوان « فهرست كوتاه - عنوان هاي قرن هجدهم » ( Eighteenth Century Short - Title Catalogue ) به منظور تدوين يك ركورد جامع از كتاب ها ، جزوات ، و ديگر مواد چاپي منتشره در بريتانياي كبير و مستعمرات آن ، يا منتشره به زبان انگليسي در هر جاي ديگر از جهان از 1701 تا 1800 ، توسط كتابخانه ي بريتانيا آغاز شد . پس از اتخاذ تصميم به شمول تك نگاشت ها و پيايند هاي منتشرشده در قبل از سال 1701 ، عنوان پروژه به « فهرست كوتاه - عنوان هاي انگليسي » تغيير كرد .
تصوير يا چاپ ساخته شده از يك طرح ، كه با ابزاري نوك تيز به نام اسكنه ( burin ) يا مغار ( graver ) بر سطح يك لوح فلزي يا قطعه اي از چوب سخت ، در فرايندي به نام « فرونقش زدن » ، حك مي شود . خطوط ، جوهري مي شوند و با فشردن يك صفحه ي كاغذ يا ديگر سطح چاپي بر لوح ، نقشي ايجاد مي شود . مقايسه كنيد با : etching نيز نگاه كنيد به : stipple engraving
enlarged edition
نگاه كنيد به : expanded edition
بازتوليد يا كپي توليدشده در مقياس بزرگ تر از اصل ( بعضي از دستگاه هاي نسخه برداري قابليت بزرگسازي را دارند ) . متضاد با : reduction در عكسبرداري ، مترادف با : blowup
اثري موسيقايي كه براي بيش از يك صدا و/ يا وسيله ي همنوازي يا همخواني ، تصنيف شده است ( مثلاً براي سوپرانو و پيانو ، يا يك اركستر چهارنفره ) .
( آن گونه كه در « ملزومات كاركردي ركوردهاي كتابنگاشتي » ( اِف آربي آر ) توصيف شده : ) يكي از موارد مورد علاقه ي اصلي كاربران اطلاعات در يك حوزه از « چيزهايي » كه با داده هاي كتابنگاشتي توصيف مي شوند . در « اف آربي آر » موجوديت ها به سه گروه تقسيم مي شوند : 1 ) محصولات تلاش فكري يا هنري ( كار ، بيان ، نمود ، و فقره ) ؛ 2 ) شخصيت ( هاي ) حقيقي يا حقوقي مسئول خلق مطالب هنري/ فكري ، توليد يا اشاعه ي مطلب در شكل فيزيكي آن ، يا نگهداري محصولات؛ و 3 ) موضوعات مربوط به بيان هنري يا فكري ( مفهوم ، هدف ، رويداد ، مكان ) . هر نوع از موجوديت ، مجموعه خصيصه هاي معيني دارد؛ مثلاً خصيصه هاي يك « اثر » شامل عنوان ، شكل ، تاريخ اثر ، مخاطبان موردنظر ، و . . . مي باشد . ماهيت پيوند بين موجوديت ها ، رابطه ي آن ها مي باشد؛ مثلاً يك عبارت ممكن است « اقتباسي از » يك « اثر قبلاً موجود » باشد .
entrance - level
نگاه كنيد به : entry - level
تك ركوردي در فهرست كتابخانه ، كه فقره اي را در يكي از مجموعه هاي آن بازنمايي مي كند . نيز نگاه كنيد به : main entry added entry و نيز ركوردي در داده پايگاه كتابنگاشتي كه يك اثر نمايه شده و/ يا چكيده نويسي شده را بازنمايي مي كند . به يك ارجاع در زيستنگاشت يا در نمايه ي چاپي ، يا به همه ي اطلاعات ارائه شده در زير يك سرواژه در لغتنامه ، يا زير يك سرعنوان در اثر مرجع ( مانند دايره المعارف يا دستنامه ) نيز اطلاق مي شود . در معناي عام تر ، هر نقطه ي دسترسي به يك فايل ركورد هاي كتابنگاشتي يا ديگر داده ها ( نام پديدآورنده ، عنوان اثر ، عنوان فروست ، توصيفگر يا سرعنوان موضوعي تخصيص يافته ) كه ركورد مربوط به فقره اي خاص را در زير آن مي توان به صورت دستي يا الكترونيكي ، جست وجو و شناسايي كرد .
استخدام در پايين ترين پايه در سيستمي با مشاغل طبقه بندي شده ، مناسب براي داوطلباني كه در حال شروع حرفه ي خود هستند و تجربه ندارند . ترفيع معمولاً به خالي شدن سِمـَت در طبقه يا پايه ي بالاتر بستگي دارد ، و نه به توسعه ي سِمـَت اوليه به سِمـَتي كه مستلزم مسئوليت يا مهارت بالاتري است . مترادف با : entrance - level
كلمه اي در يك فهرست ، نمايه ، يا زيستنگاشت كه در ذيل آن ، ركوردي نگهداري و كاوش مي شود - معمولاً اولين كلمه از سرعنوان . ( حروف اضافه ي آغازين ، به حساب نمي آيند ) در بازيابي اطلاعات در فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابنگاشتي ، ترتيب واژه هايي كه به عنوان درونداد تايپ مي شوند ممكن است بر موفقيت يا شكست جست وجو بر اساس پديدآورنده ، عنوان ، سرعنوان موضوعي ، يا توصيفگر را مؤثر باشد؛ اما در كاوش كليدواژه اي ، اگر منطق بولي درست به كار رود ، ترتيب كلمات بر تعداد يافته ها اثر نمي گذارد . مترادف با : filing word
enumerative
نامگذاري يا شمارش فقره ها به صورت يك به يك ( مثل اقلام يك سياهه ) با هر ميزان از جزئيات ، اما بدون ترتيب نظام مند . نيز نگاه كنيد به : enumerative classification
يك نظام رده بندي كه در آن تلاش مي شود همه ي موضوعات لازم ، بدون سازماندهي در سلسله مراتب منطقي ، مشخص شود ( مثل رده بندي كتابخانه ي كنگره ) . مقايسه كنيد با : hierarchical classification synthetic classification
در حفاظت از كتابخانه و مجموعه هاي آرشيوي ، ايجاد و حفظ شرايط انبارش مناسب ، مؤثرترين راهبرد براي افزايش طول عمر مواد مي باشد . فساد كاغذ ، چرم ، پارچه ، پلاستيك ، . . . را مي توان با كنترل دما ، رطوبت نسبي ، نور ، و هوا در انبار ، بسيار كاهش داد . ابزارهاي كنترل به منظور حصول اطمينان از اين كه مواد ، خشك و خنك مي مانند بايد نصب شوند . روشنايي كم ، تهويه اي كه آلوده كننده هاي هوا را خارج مي كند ، و مبارزه ي مؤثر با آفات نيز مؤثر هستند .
مواد چاپي روزمره ، كه معمولاً چون در مقادير بالا يا قالب هاي يك بارمصرف توليد مي شوند ، عموماً فاقد ارزش دائم ، يا كم ارزش شمرده مي شوند . اين دسته ، جزوات ، جزوك ها ، اعلان هاي دستي ، ترتيب اجراي برنامه ها ، پوسترها ، كارت پستال ها ، كارت تبريك ها ، صورت برنامه ها ، كتاب هاي كميك ، اسباب بازي هاي كاغذي ، . . . را شامل مي شود . اقلام ناپايدار گاهي به خاطر كيفيت گرافيكي يا همايندي شان با يك شخص ، رويداد ، يا فعاليتي خاص ، نگهداري و نمايش داده مي شوند . اين اقلام اگر به وسيله ي كتابخانه ها گردآوري شوند ، معمولاً در مجموعه هاي خاص نگهداري مي شوند . به مطالب كم جريان كه ارزش ارجاعي ، يا اهميت تاريخي يا ادبي كافي براي انبارش آرشيوي دائم دارند ، نيز اطلاق مي شود ( مثل زمان بندي ها و كاتالوگ هاي درسي آكادميك ، خبرنامه ها ، . . . ) . براي اتصال به سراصفحه ي « جامعه ي انتشارات ناپايدار » امريكا را كليك كنيد . مقايسه كنيد با : gray literature
شعر روايتي بلندي كه در آن زبان ، شخصيت ها ، و كنش ها ، سبك قهرماني و ستايشي دارند . اكثر حماسه ها مشتمل اند بر پيرنگي نسبتاً ساده ، درونمايه اي ( يا درونمايه هايي ) كه منعكس كننده ي وضعيت جهاني بشر است ، قهرماني با ظرفيت فيزيكي و روحي فوق بشري كه درعين حال ، كمبودهاي مرگبار دارد ، شرايط زماني و مكاني خيالي يا دوردست ، و نيروهاي ماوراي طبيعي كه نقش تعيين كننده در كنش دارند ، و سرنوشت تمامي يك جامعه يا افرادي از آن ، به آن ها وابسته است . حماسه ها معمولاً رابطه ي تنگاتنگي با افسانه ها ، سنن شفاهي ، و تاريخ يك فرهنگ خاص دارند . حماسه هاي ادبي ( مانند « بهشت گمشده » از « جان ميلتون » ) آگاهانه از روي نمونه هاي سنتي نمونه برداري شده اند .
در دوران كلاسيك ، كتيبه يا سنگ نوشته . در كاربرد نوين ، يك بذله ي كوتاه ( اغلب به شكل گفتاري مخالف ) كه به طرز ماهرانه اي به نظم يا نثر تنظيم شده ، و با وقار و متانت ارائه مي شود تا به شيوه ي پيش بيني شده ، در تقويت آوازه ي شخص در جمع افرادي كه به شاهكارهاي فكري و به ذوق ادبي بها مي دهند ، اثر مثبت بگذارد . شكل « هجوي » كه در روم باستان توسط « مارشال » ايجاد شد ، در انگلستان از اواخر قرن شانزدهم تا اوايل قرن بيستم توسعه يافت .
نقل قول يا شعار كوتاهي كه در پيش - مطالب كتاب ( معمولاً به دنبال اهدائيه ) يا در ابتداي هر فصل ، گنجانده مي شود و ايده يا درونمايه اي را كه پديدآورنده قصد دارد به شكل تفصيلي تر در متن گسترش دهد ، بيان مي كند .
قسمتي كه به عنوان نتيجه گيري در پايان يك اثر ادبي افزوده مي شود ، مثل نتيجه ي اخلاقي پايان يك فابل . اين واژه به بخش پاياني خطابه كه « استنتاج » ( peroration ) نيز ناميده مي شود ، و به سخنراني كوتاهي كه در پايان يك اجراي نمايشي ارائه مي شود ( و موافقت مخاطبان و منتقدين را طلب مي كند ) نيز اطلاق مي گردد . نيز نگاه كنيد به : prologue
اثر ادبي كه از تعدادي از حوادث ( داستانپاره هاي ( episodes ) ) كمابيش كامل اما سست ارتباط ، تشكيل شده كه براي خلق يك روايت ، توسط پديدآورنده به هم متصل شده اند .
برگرفته از واژه ي يوناني episteme ( دانش ) و logos ( نظريه ) . شاخه اي از فلسفه كه به مطالعه ي نظري در ماهيت ، روش ها ، و روايي دانش بشري ( از جمله رابطه ي بين عالِم/ داننده ( فاعل ) ، معلوم/ دانسته ( مفعول ) ، و فرايندهاي علم يافتن/ دانستن ) مي پردازد .
epistle
قطعه اي به نظم يا نثر ، كه به شكل نامه نوشته شده و از نظر سبك آن قدر زيبا است كه اثري ادبي ، و داراي ارزش انتشار شمرده مي شود . نيز به يكي از نامه هاي « عهد جديد » در انجيل مسيحيان نيز گفته مي شود .
شكلي از رمان كه در طول قرن هجدهم به اوج محبوبيت رسيد و در آن ، پديدآورنده روايت موردنظر خود را در قالب مجموعه اي از نامه ها شكل مي دهد . گاهي رمان نويس اثري را به سبك مكاتباتي آغاز مي كند ، سپس آن را به سبك مرسوم تغيير مي دهد .
از واژه ي يوناني epi ( برروي ) و taphos ( مقبره ) . منظومه ي توديعي كوتاه درباره ي زندگي و مرگ يك ( يا چند ) نفر ، كه به شكل كتيبه اي بر روي سنگ قبر ( گاهي توسط خود متوفي و قبل از مرگ ) نوشته شده است . گورنگاشت ها معمولاً تمجيدآميز هستند ، اما ممكن است فكاهي يا طعنه آلود هم باشند .
از واژه ي يوناني epitheton به معناي « چيز اضافه شده » . نام يا عنوان توصيفي ، كه كيفيت يا خصيصه ي مهمي را بيان مي كند و معمولاً براي متمايزكردن يك شخص ( ويليام فاتح ) ، دوره ( عصر روشنگري ) ، يا شيء ( كلاه ناپلئون ) از اسم ها يا مواردي كه رده ي مشابه دارند ، به آن اضافه مي شود . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، وصفينه به دنبال نام شخصي ( در سرعنواني كه فقره ي موردنظر در زير آن فهرستنويسي شده ) مي آيد .
شرح جوهره ي يك موضوع ، در كوتاه ترين شكل ممكن . به گزارش مكتوب و بسيار كوتاه اما دقيق از نكات اصلي يك اثر ( كه معمولاً توسط شخصي غير از پديدآورنده تهيه مي گردد ) نيز اطلاق مي شود .
يك نام واحد ، كه چندين پديدآورنده با آن به انتشار آثار خود مي پردازند . همچنين نام شخص يا شخصيتي كه آن قدر با يك كيفيت ، فرايند ، يا فعاليت همايندي نزديك دارد كه از آن اسم براي برجسته كردن آن كيفيت يا فرايند يا فعاليت استفاده مي شود ( هركول وار ، پاستوريزاسيون ، افلاطوني ، مجنون وش ) . به شخصي كه نامش را به يك مؤسسه ، ساختار ، مكان ، . . . داده ( يا مشهور است كه داده ) ، يا به عنوان متمايز كننده اي كه از نام يك شخص مشتق شده و به افراد ، مكان ، شئ ، يا دوره ي زماني خاص اشاره مي كند نيز اطلاق مي شود .
equivalence table
سياهه اي به ترتيب عددي از رده هايي كه در بازنگري كامل رده بندي دهدهي ديويي تغيير كرده اند ، و شماره ي رده در ويراست قبلي و معادل آن در ويراست كنوني را ارائه مي دهد . نيز نگاه كنيد به : comparative table
ERes
نگاه كنيد به : electronic reserves