واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 228
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
در پيايندها ، فرايند شناسايي آبونمان به منظور لغو آن ، كه معمولاً در پاسخ به افزايش بهاي اشتراك و محدوديت هاي بودجه اي انجام مي شود . در مورد كتاب و مجموعه هاي غيرچاپي ، فرايند شناسايي عنوان ها براي وجين كردن ، كه معمولاً بر مبناي روزآمدي ، ميزان استفاده ، و وضعيت آن ها انجام مي شود . متضاد با : selection
فرايند غيرفعال كردن نوار مغناطيسي متصل به كتاب يا فقره ي چاپي ديگر براي جلوگيري از به صدادرآمدن آژير حفاظتي در هنگام خروج امانت گيرنده از كتابخانه . اين كار توسط كاركنان بخش گردش كتاب ، هنگامي كه فقره خارج مي شود ، با استفاده از وسيله اي به نام « حساسيت زدا » ( desensitizer ) صورت مي گيرد . براي غيرحساس كردن رسانه هاي مغناطيسي ( كاست هاي صوتي ، كاست هاي ويديويي ، . . . ) به دستگاه متفاوتي نياز است .
عامل خشك كننده اي مثل « ژل سيليكا » كه در موزه ها و كتابخانه ها براي ازبين بردن بخار آب در فضاي بسته ، و در جايي كه رطوبت نسبي عامل مهمي در حفاظت از نمونه ها ، اسناد ، و ديگر مواد موجود در انبار يا نمايشگاه مي باشد مورد استفاده قرار مي گيرد . از آنجا كه نمگيرها در صورت گرم شدن ، رطوبت ذخيره شده ي خود را رها مي كنند ، معمولاً مي توان چندباره از آن ها استفاده كرد .
desiderata
سياهه اي از كتاب ها و مواد ديگري كه كتابخانه به آن ها نياز دارد و وقتي بودجه اجازه دهد يا كتابخانه يك هديه ي نقدي دريافت نمايد ، مي خواهد آن ها را خريداري كند . از اين نظر مترادف با : waiting list want list به سياهه اي از موضوعات يا سرفصل هايي كه نويسنده يا پژوهشگر درباره شان به اطلاعات نياز دارد نيز اطلاق مي شود .
نسخه اي از يك كتاب جديد يا ويراست تجديدنظرشده ، كه وقتي نسخه هاي متعدد توسط كتابفروشي دانشكده يا دانشگاه براي دانشجوياني كه در يك دوره ي درسي ثبت نام كرد ه اند سفارش داده شد ، به صورت رايگان توسط ناشر به عنوان نسخه ي استاد ارائه مي شود . اگر استاد تصميم بگيرد اثر موردنظر را به عنوان متن درسي تعيين كند ، « نسخه ي تقديمي » احتمال دارد به « نسخه ي روميزي » تبديل شود .
لغتنامه ي تك جلدي با حدود 000 , 150 واژه ، كه به منظور استفاده ي فردي كه پشت ميز يا در محل كار خود مي نشيند طراحي شده . در اين لغتنامه ، مدخل ها معمولاً نشان دهنده ي رسم الخط ، هجابندي ، تلفظ ، ريشه شناسي ، و تعريف مي باشند . در بعضي ويراست ها مترادف ها ، متضادها ، و اطلاعات مختصر زيستنگاشتي و جغرافيايي نيز درج شده اند . مترادف با : college dictionary براي اتصال به نگارش درونخطي از « لغتنامه و اصطلاحنامه ي دانشگاهي و بستر » را كليك كنيد . مقايسه كنيد با : pocket dictionary unabridged dictionary
سياهه اي از ساعاتي كه در طي آن ها كتابداران و ديگر كاركنان خدمات عمومي براي كمك به كاربران ، منظماً به حضور در پشت ميز گردش كتاب ، ميز مرجع ، ميز اطلاع رساني ، يا ديگر خدمتگاه هاي عمومي در كتابخانه موظف مي شوند . اين سياهه معمولاً كارمندي كه مسئول نظارت بر فعاليت هاي محل مورد نظر است ، آماده مي كند . نيز نگاه كنيد به : rotation
desktop computer
نگاه كنيد به : personal computer
desktop publishing ( DTP )
استفاده از نرم افزار و سخت افزار ريزرايانه اي براي آراستمان صفحه ، طراحي گرافيكي ، و چاپ ، به منظور ايجاد يك « نسخه ي آماده به عكس » كه داراي كيفيت حرفه اي براي چاپ انتفاعي است ، اما تنها بخشي از هزينه ي استفاده از خدمات يك ناشر انتفاعي براي توليد آن صرف شده است . در نشر روميزي كه در توليد بروشورها ، آگهي ها ، خبرنامه ها ، پوسترها ، . . . در داخل سازمان ها به طور گسترده مورد استفاده قرار مي گيرد ، به نرم افزارهاي نشر روميزي و يك رايانه ي شخصي مجهز به نمايشگر بزرگ و چاپگر ليزري با قدرت وضوح بالا نياز است تا متن و تصاوير را در قالب « ويزيويگ » توليد كند . نيز نگاه كنيد به : self - publishing electronic publishing
در آرشيو ، فرايند خلاصي يافتن از ركوردهايي كه ديگر ارزش نگهداري ندارند ، اما هنوز آن قدر حساس هستند كه نمي توان به راحتي آن ها را مانند زباله بيرون ريخت . در مورد ركوردهاي كاغذي ، رايج ترين شيوه ها خردكردن يا خميركردن آن ها مي باشند . در همه ي قالب هاي ديگر از سوزاندن استفاده مي شود .
رمان يا داستان كوتاهي كه در آن ، جزئيات يك جنايت ( يا جنايت محتمل ) توسط يك كارآگاه تازه كار يا حرفه اي كه سرنخ ها را مي يابد و - گاهي با استفاده از روش هاي ساده - آن ها را تفسير مي كند آشكار مي گردند و سرانجام معلوم مي شود « كي اين كار را كرده » . داستان كارآگاهي نوين با اثر « ادگار آلن پو » ( Murders in the Rue Morgue ) آغاز شد و از آن هنگام به ژانر فرعي پرطرفدار داستان رمزگونه تبديل گرديد . بعضي از داستان هاي كارآگاهي به عنوان داستان تاريخي شناخته مي شوند . نيز نگاه كنيد به : suspense
deterioration
آسيبي كه توسط وسيله اي فيزيكي ، شيميايي ، يا زيستي ، معمولاً با مرور زمان ، پس از توليد يك فقره به آن فقره وارد مي شود . مثلاً مي توان از صحافي هايي كه بر اثر خشك شدن و ترك خوردن چسب ، ضعيف مي شوند ، كاغذهاي چاپ كه با اسيد ، شكننده مي گردند ، و اسناد كاغذي كه بر اثر رشد كپك در شرايط مرطوب ، بي رنگ شده اند ياد كرد . نيز نگاه كنيد به : inherent vice stabilization
آرايه يا نمادي كه در چاپ به كار مي رود ، مانند نشانگر شمال كه در نقشه ها براي نشان دادن جهت قطب به كار مي رود . به علامتي كه به عنوان نشانه ي شناسايي ناشر به كار مي رود هم اطلاق مي شود ( مثل طرح كوچك يك خانه كه در كتاب هاي منتشرشده توسط « رندم هاوس » ( Random House ) بر روي شيرازه نقش مي شود و در صفحه ي عنوان چاپ مي گردد ) . از اين نظر مترادف با : colophon به هر گونه ماشين يا جزء سخت افزاري الكترونيكي يا الكترومغناطيسي نيز اطلاق مي شود . دستگاه هاي جانبي رايانه ( چاپگر ، اسكنر ، ديسك گردان ، . . . ) براي اتصال به سيستم عامل به يك برنامه ي معمول به نام « ابزارگردان » ( device driver ) نياز دارند .
نظام سلسله مراتبي براي رده بندي كتاب ها و ديگر مواد كتابخانه اي بر اساس موضوع ، كه اولين بار در سال 1876 توسط « ملويل ديويي » ( كتابدار و مدرس ) منتشر شد و دانش بشري را به ده رده ي اصلي تقسيم مي كند كه هر يك ، به ده بخش تقسيم مي شوند و الي آخر . در شماره هاي راهنماي دهدهي ديويي ، از اعداد عربي و اعشار در نشانه گذاري رده ها استفاده مي شود ( مثال : 9/996 ) . يك شماره ي الفباعددي به منظور تنظيم فرعي تر آثاري كه رده بندي مشابه دارند ( بر مبناي پديدآورنده ، و بر اساس عنوان و ويراست ) اضافه مي شود ( مثل : ب3262خ9/996 ) . « رده بندي دهدهي ديويي » كه در طي 125 سال گذشته ، و اخيراً توسط يك كميته ي بين المللي 10 نفره ي تدوين خط مشي ( Editorial Policy Committee ) توسعه يافته و روزآمد شده است ، رايج ترين نظام رده بندي مورد استفاده در جهان مي باشد . با استناد به « اُسي اِل سي » اين نظام به 30 زبان ترجمه شده و توسط دويست هزار كتابخانه در 135 كشور مورد استفاده قرار مي گيرد . « كتابشناسي ملي » در بيش از شصت كشور ، مطابق با « رده بندي دهدهي ديويي » سازماندهي مي شود . در ايالات متحده ، كتابخانه هاي عمومي و آموزشگاهي از « رده بندي دهدهي ديويي » ، اما اكثر كتابخانه هاي پژوهشي و آكادميك از نظام « رده بندي كتابخانه ي كنگره » استفاده مي كنند . براي استفاده در كتابخانه هاي كوچك مي توان از « رده بندي مختصر دهدهي » استفاده كرد ، و « اُ سي اِل سي » براي رده بندي صفحات وب و ديگر منابع الكترونيكي ، « وب ديويي » را ايجاد كرده . براي اتصال به پايگاه وب « رده بندي دهدهي ديويي » كه توسط « اُ سي اِل سي » نگهداري مي شود ، را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : Universal Decimal Classification
« ملويل ديويي » يكي از بنيانگذاران « انجمن كتابخانه هاي امريكا » ، از سال 1876 تا 1881 ويراستار « مجله ي كتابداري » ( Library Journal ) بود ؛ در سال 1876 « نظام رده بندي دهدهي ديويي » را منتشر كرد ، و از 1883 تا 1888 به عنوان كتابدار در دانشگاه كلمبيا خدمت كرد و در همانجا اولين مدرسه ي عالي كتابداري حرفه اي را در سال 1887 تأسيس نمود . او در سال 1888 رياست كتابخانه ي ايالتي نيويورك در ايالت آلباني را عهده دارشد ، و مدرسه ي عالي كتابداري را با خود به آنجا نيز برد . « ديويي » مدافع حرفه اي گرايي در كتابداري ، آموزش كتابداري ، و فرصت هاي مساوي براي زنان در اين حرفه بود . او كه انساني پويا بود ، از استانداردكردن آموزش ، شيوه ها ، ابزارها ، تجهيزات ، و ملزومات كتابداري نيز دفاع مي كرد .
علامتي كه بالا يا پايين يك نويسه ي الفبايي نوشته يا چاپ مي شود ، تا تغيير در تلفظ آن را نشان دهد .
نرم افزاري كه هر گاه يك جلسه ي رايانه اي آغاز مي شود ، به طور خودكار اجزاي سخت افزاري رايانه ( ديسك ها ، صفحه كليد ، حافظه ، . . . ) را آزمايش مي كند تا از كاركرد درست آن ها اطمينان يابد . اگر جزئي از دستگاه در هنگام آغازبه كار خراب باشد ، پيغام هشداري بر روي نمايشگر ظاهر مي شود .
diagram
نمودار ، نگاره ، يا طراحي گرافيكي كه براي توضيح يا شرح يك اصل ، مفهوم ، يا مجموعه اي از داده هاي آماري طراحي شده . همچنين ، طرح كلي ، نقشه ، يا برنامه اي كه مراحل يك فرايند ، يا رابطه ي اجزاي يك شئ يا ساختار آن را با كليت آن نشان مي دهد و معمولاً براي واضح بودن مطالب ، ساده شده است . نما معمولاً با يكي دو خط توضيح ، يا با يك متن توضيحي در سندي كه نما در آن آمده ، همراه است .
اتصال به يك شبكه ، يك مركز درونخطي ، يا يك سامانه ي رايانه اي از يك پايانه يا كارايستگاه و از طريق خط تلفن ، معمولاً در برابر پرداخت مبلغ ماهانه به يك ارائه كننده ي خدمت - در برابر دسترسي از طريق خط اختصاصي . براي دسترسي شماره گير به يك مودم نياز است تا سيگنال هاي رقومي توليد شده به وسيله ي رايانه به سيگنال ها ي قياسي مورد استفاده در ارسال صدا ، و بالعكس ، تبديل شوند .
شركتي كه « دسترسي بر مبناي دفعات كاوش » را به گزيده ي گسترده اي از داده پايگاه هاي درونخطي ( از طريق يك محيط رابط انحصاري ) فراهم مي كند . « ديالوگ » كه در سال 1972 پايه گذاري شد ، سال ها در بازيابي اطلاعات درونخطي ، پيشروي بازار بود و اكنون در عرصه ي كار و پيشه ، علم و فناوري همچنان قدرتمند است . اين شركت به ارائه ي پشتيباني فني به كاربران اينترنت و در حوزه ي تجارت الكترونيكي مي پردازد . در بيش تر كتابخانه ها ، به منظور پايين نگه داشتن هزينه ها ، كاوش در « ديالوگ » توسط يك كتابدار آموزش ديده انجام مي شود . براي اتصال به سرا صفحه ي « ديالوگ » را كليك كنيد .
محيط كوچك مربع يا مستطيل شكلي كه در واكنش به گزينشي كه كاربر در محيط رابط گرافيكي انجام مي دهد ، باز مي شود و معمولاً در آن ، اطلاعات اضافي يا سياهه اي از گزينه ها و/ يا تنظيمات ديگري كه در آن نقطه از برنامه موجودند ارائه مي شود . « جعبه ي محاوره » از اين نظر كه غيرقابل حركت و تغيير اندازه ي آن ناممكن مي باشد ، با پنجره فرق مي كند . بعضي از برنامه هاي كاربردي طوري طراحي شده اند كه وقتي عملكردهاي معيني انتخاب شوند ، به صورت خودكار يك جعبه ي محاوره باز مي كنند ، اما اين ويژگي را معمولاً مي توان در صورت دلخواه « خاموش » كرد .
محاوره ي - واقعي يا خيالي - بين دو يا چند نفر ، بخصوص مبادله ي ايده ها و عقايد بين افرادي كه نقطه نظر يكساني ندارند . به اثري مكتوب به شكل محاوره بين دو يا چند نفر ، يا به قسمت هايي از يك اثر داستاني ( رمان ، داستان كوتاه ، نمايشنامه ، . . . ) كه حاوي سخنان بيان شده توسط شخصيت ها مي باشد نيز اطلاق مي شود - در برابر متون روايتي يا توصيفي . در متن يك اثر روايي ، گفتگو با استفاده از علامت نقل قول مشخص مي شود . مقايسه كنيد با : monologue
ركورد مكتوب و روزانه از افكار ، احساسات ، و تجارب شخصي كه توسط فرد نگهداري مي شود و انتظار ندارد اين يادداشت ها منتشر گردند . به « خالي - كتاب » يا دفتر يادداشتي كه چنين تجاربي در آن ثبت مي شوند نيز اطلاق مي شود . گاهي دفاتر خاطرات پس از مرگ نويسنده منتشر مي شوند و بعضي از آن ها به آثار معروف تاريخي و ادبي تبديل مي شوند . مقايسه كنيد با : journal memoirs به دفتر يادداشت كوچكي كه وقايع مهم سال به صورت پي درپي و با فضاي خالي براي برنامه ريزي زمان ملاقات ها ، نشست ها ، و ضرب الاجل هاي مهم ، و . . . در آن ذكر شده اند نيز اطلاق مي شود .
اثر مرجع تك جلدي يا چندجلدي ، حاوي مدخل هاي توضيحي كوتاه براي واژه ها و موضوعات مرتبط با يك موضوع يا حوزه ي خاص جستجو ، كه معمولاً به صورت الفبايي مرتب شده اند . مدخل هاي لغتنامه معمولاً از مدخل هاي مشابه در دايره المعارف ، كوتاه تر هستند ، اما به كاربردن كلمه ي لغتنامه ( dictionary ) در عنوان آثاري كه شايد بهتر باشد دايره المعارف ناميده شوند ، امر نامتعارفي نيست ( مثل Dictionary of the Middle Ages در سيزده جلد ) . نيز نگاه كنيد به : biographical dictionary به اثري كه كلمات يك زبان به ترتيب الفبايي ، همراه با رسم الخط ، هجابندي ، تلفظ ، ريشه شناسي ، و تعريف ( ها ) در آن ذكر شده اند نيز اطلاق مي شود . بعضي از لغتنامه ها كلمات و عبارات مترادف ، متضاد ، و اطلاعات مختصر زندگينگاشتي و جاينامه اي را نيز شامل مي شوند . « لغتنامه ي غيرفشرده » از نظر تعداد لغات و تعاريف درج شده در آن ، جامع و فراگير است ( مثل Webster's Third New International Dictionary ) . « لغتنامه ي فشرده » گزيده ي محدودتري از واژگان ، و در هر مدخل اطلاعات كم تري را ارائه مي كند ( Webster's New College Dictionary ) . در « لغتنامه ي تصويري » واژه ها داراي تصوير هستند . نيز نگاه كنيد به : desk dictionary pocket dictionary گفته مي شود كه لغتنامه ها در واژه نامه هاي قديمي قرن سيزدهم ريشه دارند . لغتنامه هاي زبان انگليسي ( كه به كلمات دشوار محدود مي شدند ) اولين بار در قرن هفدهم تدوين شدند . معروف ترين لغتنامهOxford English Dictionary ( 1989 ) است كه در سال 1857 توسط « جامعه ي لغت شناسي » طرح شد . بعضي از لغتنامه هاي انگليسي به واژگان تخصصي محدود مي شوند ( مثل Dictionary of American Slang ) . در كتابخانه ها ، حداقل يك لغتنامه ي چاپي بزرگ ، معمولاً به صورت گشوده ، بر روي پايه ي لغتنامه قرار دارد . ويراست هاي كوچك تر و قابل حمل در قفسه هاي بخش مرجع چيده مي شوند . كوته نوشت : dict . مقايسه كنيد با : concordance نيز نگاه كنيد به : language dictionary polyglot dictionary rhyming dictionary لغتنامه ي حاضر ، مثالي است از يك لغتنامه ي الكترونيكي . براي اتصال به نگارش درونخطي Merriam - Webster's Collegiate Dictionary and Thesaurus اينجا را كليك كنيد .
نوعي فهرست ، كه قبل از تبديل فهرستِ برگه اي به شكل ماشين خوان ، به صورت گسترده در ايالات متحده مورد استفاده قرار مي گرفت و در آن ، همه ي مدخل ها ( مدخل هاي اصلي ، افزوده ، و موضوعي ) و ارجاع هاي متقاطع در يك توالي الفبايي واحد قرار مي گيرند - برخلاف فهرستي كه بر اساس نوع مدخل به قسمت هاي مجزا ( پديدآورنده ، عنوان ، موضوع ) تقسيم مي شود . مقايسه كنيد با : classified catalog
قطعه اي مستقل در اثاثيه ي كتابخانه اي كه معمولاً از چوب ساخته مي شود ، ارتفاع آن حداقل تا كمر مي رسد ، سطح بالايي آن شيبدار و داراي لبه ي كتابگير مي باشد ، و در كتابخانه ها براي نشان دادن يك لغتنامه يا اثر مرجع بزرگ ديگر به حالت گشوده ، به كار مي رود . پايه ي لغتنامه از « قاب اطلس » باريك تر است و ممكن است داراي طبقه هايي براي نگهداري مجلدات ديگر باشد . مدل هاي كوچك كه قسمت بالايي آن ها گردان است نيز ساخته شده اند .
diesis
نگاه كنيد به : double dagger
در اشتراك ادواري ها ، مطالبه ي مبلغي از كتابخانه ها ، كه اين مبلغ از حق اشتراك انفرادي بسيار بيش تر است . بعضي از ناشران مجلات ادعا مي كنند كه اين اقدام ، موجه است؛ چرا كه با اشتراك كتابخانه اي ، نشريه در اختيار خوانندگان بيش تري قرار مي گيرد - جلوه اي كه در بازار نشر به « گذر - پخش » معروف است . در اروپا ، به مطالبه ي نرخي از مشتركان امريكاي شمالي كه بسيار بالاتر از حد معمول مي باشد - احتمالاً به اين خاطر كه اين مشتركان توانايي مالي بيش تري دارند - نيز اطلاق مي شود .
اثري كه توسط چهار نفر يا بيش تر ، يا توسط شخصيت هاي حقوقي ( نهاد تنالگاني ) خلق شده و نمي توان شخص يا نهاد واحدي را به عنوان پديدآورنده ي اصلي مشخص كرد . در كتابخانه ها ، چنين آثاري در زير « عنوان » ، همراه با يك شناسه ي افزوده براي شخص يا نهادي كه نامش اول ذكر شده ، فهرست مي شوند . طبق « قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن - ويراست 2 » ، اگر تعداد مسئولان اصلي يك اثر ، سه شخص يا نهاد ، يا كم تر باشد ، شناسه ي اصلي زير سرعنوان مربوط به پديدآورنده اي كه نامش در ابتدا ذكر شده ( همراه با شناسه هاي افزوده براي ديگر پديدآورندگان اصلي ) مي آيد . مقايسه كنيد با : unknown authorship نيز نگاه كنيد به : mixed responsibility shared responsibility
مختصر يا فشرده ي جامع و منظمي از يك اثر مكتوب ( حقوقي ، علمي ، تاريخي ، يا ادبي ) كه از نظر دامنه ، از « خلاصه ي مطلب » وسيع تر است ، و معمولاً توسط شخصي غير از پديدآورنده ي اصلي اثر تهيه مي شود . سرعنوان ها و سرعنوان هاي فرعي را مي توان براي تسهيل در ارجاع ، به متن اضافه كرد . به يك ادواري يا نمايه ي حاوي گزيده ها يا چكيده هايي از آثار مختلف ، كه معمولاً داراي نوعي نظم هستند نيز اطلاق مي شود .