در رايانش و ارتباطات ، وسيله يا مجراي تعيين شده براي استفاده ي بخصوص . در كتابخانه ها ، از خدمتگرهاي اختصاصي براي راه اندازي فهرست درونخطي و تأمين دسترسي به پايگاه وب كتابخانه استفاده مي شود . نيز نگاه كنيد به : dedicated line

---

راه مستقيمي به اينترنت يا شبكه ي رايانه اي ديگر از طريق مجراي مخابراتي كه نه تنها بين كاربران متعدد - مانند آنچه در دسترسي شماره گير صورت مي گيرد - تسهيم شده ، بلكه بنا بر هدفي معين ، بيست وچهار ساعته براي يك كاربر بخصوص يا گروهي از كاربران خاص ، در دسترس مي باشد . وقتي دسترسي از طريق يك « رسانگر همگاني » صورت گيرد ، آن مجراي ارتباطي « خط اجاره اي » ( leased line ) ناميده مي شود .

---

يادداشت كوتاهي كه در آن ، خالق يك اثر به نشانه ي تقدير ، افتخار ، يا محبت ، اثر خود را به يك يا چند نفر ( كه معمولاً همكار ، رايزن ، يا عضو خانواده هستند ) اهدا مي كند . در كتاب ها ، اهدائيه ي پديدآورنده در قسمت پيش مطالب مي آيد ، و معمولاً در صفحه ي فرد پس از صفحه ي عنوان چاپ مي شود . مقايسه كنيد با : acknowledgments

---

نسخه اي از يك كتاب يا اثر ديگر كه توسط پديدآورنده ، ويراستار ، يا تصويرگر براي شخصي يا اشخاصي كه اثر به او/ آن ها اهدا گرديده ، امضا شده است . در بازار كتاب هاي قديمي ، نسخه ي تقديمي ممكن است از نسخه اي كه امضا ندارد ، بسيار با ارزش تر قلمداد شود .

---

حذف همه ي موارد وقوع يك ركورد كتابنگاشتي غير از يكي در فايل ركوردهاي ماشين خوان ، كه يكي از گام هاي اوليه در پردازش داده پايگاه مارك به شمار مي آيد . مكررزدايي ، نوعي از پردازش دسته اي است كه از آشفتگي ذهن كاربران جلوگيري مي كند ، موجب صرفه جويي در فضاي حافظه ي رايانه مي شود ، و گردآوري آمار قابل اعتماد از ميزان استفاده را ممكن مي سازد . مترادف با : duplicate removal duplicate resolution

---

سند امضاشده اي كه بيانگر شرايطي است كه به موجب آن ، حقوق قانوني مترتب بر دارايي شخصي يا غيرمنقول ، از قبيل اختيارات مرتبط با يك كتابخانه يا آرشيو ، داوطلبانه و بدون مابه ازا ، همراه با يا بدون شرايطي كه نحوه ي دسترسي ، استفاده ، حفاظت ، و . . . را تعيين كنند ، توسط اهداكننده به مؤسسه ي دريافت كننده انتقال مي يابد .

---

مقدار ، گزينه ، يا تنظيماتي كه در يك سامانه ي نرم افزاري يا سخت افزاري ، در صورت نبودن دستورهاي خاص از جانب كاربر ، به صورت خودكار انتخاب مي شوند . تنظيمات پيش گزيده ممكن است بر روي صفحه ي نمابشگر نشان داده شوند تا كاربر بتواند ببيند كه اگر دروندادي ارائه نكند ، چه اقداماتي صورت خواهد گرفت .

---

معناي يك كلمه ، كه به صورت دقيق و روشن بيان شده است . از آنجا كه بعضي از كلمات بيش از يك معنا دارند ، درنتيجه ممكن است بيش از يك تعريف داشته باشند . در واژگان نگاري ، يك كلمه يا عبارت ابتدا با طبقه اي كه مصداق آن كلمه يا عبارت بدان تعلق دارد ، و سپس با نشان دادن مشخصه هايي كه مصداق را از ديگر افراد همان طبقه متمايز مي كنند ، تعريف مي شود . تعاريف در لغتنامه ها و واژه نامك ها ذكر مي شوند ، و در بعضي از كسف اللغات ها و اصطلاحنامه ها نيز ارائه مي گردند . در اكثر لغتنامه ها ، تعريف نوين يك كلمه در ابتدا و قديمي ترين تعريف در انتها مي آيند ، اما استثناهاي قابل توجهي نيز بر اين قاعده وجود دارند . كوته نوشت : def . نيز نگاه كيد به : headword به وضوح يك تصوير چاپي يا عكسي هم اطلاق مي شود .

---

ويراستي از متن كامل اثر يا آثار يك پديدآورنده ، كه معمولاً بعد از فوت شخص ، به شكلي كه نهايي و معتبر قلمداد مي شود ، ويرايش و منتشر مي گردد . به متن اثري بي نام و نشان كه از نظر محققان يا ديگر متخصصان ، به روايت اصلي از همه نزديك تر است ، نيز اطلاق مي شود . مقايسه كنيد با : authorized edition نيز نگاه كنيد به : critical edition variant edition

---

نگاه كنيد به : humidity

---

انتقال ، پاك كردن ، يا حذف كردن يك نويسه ، كلمه ، يا قطعه اي از يك متن يا سند . در رايانش ، پاك كردن يك نويسه ، كلمه ، قطعه ، يا كل فايل از حافظه ، معمولاً با فشاردادن كليد Backspace ( بر روي صفحه كليد ) ، يا با علامتداركردن متن و فشردن كليد Delete ، يا انتخاب گزينه ي Delete از صورت برنامه يا ميله ي ابزار . بعضي از سيستم هاي نرم افزاري به كاربر اجازه مي دهند تا وقتي برنامه ي كاربردي در حال اجرا است ، با استفاده از گزينه ي Undo عمل حذف را منتفي كند و وضعيت قبلي را برگرداند .

---

نمادي كه در يك ركورد « مارك » به عنوان نويسه ي اول از يك كد دونويسه اي فيلد فرعي ، به منظور نشان دادن ابتداي يك فيلد فرعي به كارمي رود ، و يك عنصر داده اي را از عنصر داده اي ديگر در يك فيلد جدا مي كند . « اُسي ال سي » از « صليب مخطط » به عنوان جداساز استفاده مي كند ؛ كتابخانه ي كنگره از علامت دلار ( $ ) براي اين منظور استفاده مي كند . در معناي عام تر ، هر نويسه يا مجموعه اي از نويسه ها كه در يك داده پايگاه الكترونيكي براي جداكردن عناصر مجزاي داده اي در درون يك فيلد ( يا فيلدهاي ) موجود در يك ركورد ، به كار مي رود .

---

ويراستي كه بر روي كاغذي چاپ شده كه كيفيت اش از ويراست تجاري استاندارد ، بهتر ( و گاهي از نوع خاص ) مي باشد ، و معمولاً با چرم يا ماده ي با كيفيت خوب ، صحافي شده است . ويراست هاي دولوكس ممكن است از نظر اندازه بزرگ تر باشند ، تصاوير بيش از اندازه داشته باشند ، و در تعداد محدود منتشر مي شوند . املاي ديگر : de luxe edition مترادف با : fine edition نيز نگاه كنيد به : gilt edges

---

تعداد افرادي كه به يك محصول يا خدمت نياز دارند يا آن را درخواست مي كنند . در كتابخانه ها ، گاهي براي تضمين دسترسي به فقره هاي پرتقاضا ، آن ها را در نسخه هايي به تعداد زياد سفارش مي دهند يا در رزرو مي گذارند . در كتابخانه هاي عمومي ، فقره هاي كم تقاضا در مجموعه هاي گردشي را ممكن است براي وجين كردن انتخاب كنند . تقاضا براي خدمات كتابخانه اي معمولاً در زمان هاي مختلف روز ، هفته ، ماه و سال بالا مي رود . صورت ثبت تبادلات مي تواند در پيگيري و پيش بيني الگوهاي كاربرد سودمند باشد .

---

خدمتي تجاري كه در پاسخ به تقاضاي فردي ، نسخه هاي تكي از كتاب هاي كمياب يا نادر را ، معمولاً به وسيله ي چاپ نورنگاشتي ( فتوكپي ) از يك نسخه ي اصلي ريزنمودي تهيه مي كند .

---

نوعي كتابخانه ي آكادميك كه در جهت تأمين نيازهاي اطلاعاتي و پژوهشي اعضاي هيئت علمي يك گروه علمي در داخل يك مؤسسه يا آموزش عالي - معمولاً يك دانشگاه بزرگ - كار مي كند . دانشجوياني كه در درس هايي از رشته اي كه توسط گروه تدريس مي شوند ثبت نام كرده اند ( بخصوص دانشجويان دوره هاي بالاتر از ليسانس ) هم از كتابخانه هاي بخشي استفاده مي كنند . اگر بودجه ي فراهم آوري اين كتابخانه ها از سوي گروه آموزشي تأمين شود ، انتخاب منابع معمولاً برعهده ي هيئت آموزشي ( با همكاري كتابدار گروه ) مي باشد .

---

در فهرستنويسي كتابخانه اي ، اثري كه به نحوي به اثر منتشرشده ي قبلي ( از پديدآورنده ي ديگر ) وابسته مي باشد . اين گروه همچنين موارد زير را شامل مي شود : ملخّص ها ، تنظيم آثار موسيقايي ، توضيح نامه ها ، پسايندها ، نمايش پردازي ها ، ويراست هاي بازنگري شده ، supplements , sequels , مترادف با : related work مقايسه كنيد با : derivative work

---

هر آنچه كه ( معمولاً در قالب انتقال مواد از مكان يا نهاد ديگر ) به موجودي آرشيو اضافه مي شود . اين واژه درباره ي موادي كه براي مدتي ثابت يا نامحدود به امانت داده مي شوند نيز صدق مي كند . واسپارنده معمولاً صاحب مسئوليت و مالكيت قانوني است ، جز در مورد هدايا . نيز نگاه كنيد به : deposit copy

---

نسخه اي از يك اثر انتشاراتي جديد كه توسط پديدآورنده يا ناشر ، به پيروي از قانون كشوري حق تكثير ، به صورت رايگان براي « سپارشگاه حق تكثير » يا كتابخانه ي تعيين شده ي ديگري فرستاده مي شود . در ايالات متحده ، نسخه ي واسپارشي همراه با درخواست نامه ي پرشده ي حق تكثير و وجه حق تكثير به « اداره ي حق تكثير » در ايالات متحده ( در كتابخانه ي كنگره در واشنگتن ) فرستاده مي شود . مترادف با : statutory copy

---

كتابخانه اي كه قانوناً براي دريافت رايگان همه يا قسمتي از اسناد دولتي كه « اداره ي چاپ دولتي » ايالات متحده و ديگر نهادهاي فدرال ، به منظور توزيع بر طبق برنامه ي كتابخانه ي اماني فدرال در اختيار « سرپرستي اسناد » قرار مي دهند ، طراحي شده است . بعضي از سپارشگاه هاي فدرال نيز انتشاراتي را كه توسط نهادهاي دولتي ايالتي منتشر مي شوند گردآوري مي كنند . اسناد فدرال معمولاً با استفاده از « شماره ي سوداكس » رده بندي و قفسه چيني مي شوند . مقايسه كنيد با : repository

---

ضخامت يك مجلد صحافي شده مشتمل بر ضخيم ترين نقطه ( معمولاً در شيرازه ) و جلدها . قطر متوسط ، تعداد مجلداتي را كه يك قفسه با طول معين را پر مي كنند مشخص مي نمايد . به ژرفاي يك قفسه ي كتاب ، از جلو تا عقب آن نيز اطلاق مي شود . عمق قفسه ها در اكثر كتابخانه ها 25 تا 30 سانتيمتر مي باشد . نيز نگاه كنيد به : height

---

نظامي در نمايه سازي كه در آن تلاش مي شود تمام مفاهيم مندرج در يك اثر ، از جمله همه ي موضوع هاي فرعي ، استخراج شوند - بر خلاف تلخيص كه در آن ، اثر فقط با موضوع اصلي اش نمايه مي شود . فهرستنويسان كتابخانه اي از قديم به دنبال مفهومي واحد بوده اند كه به بهترين نحو ، كل محتواي يك فقره را توصيف كند ، و نمايه سازي عميق را به مراكز انتفاعي واگذار كرده اند كه قسمت هاي مختلف اقلام اطلاعاتي ( مقالات ادواري ها ، فصل هاي كتاب ها ، جستارهاي مجموعه ها ، . . . ) را نمايه مي كنند .

---

شيوه اي در نمايه سازي كه در آن ، نمايه ساز انساني يا رايانه ، يك يا چند كلمه يا عبارت را از عنوان و/ يا متن سند استخراج مي كند تا موضوع ( هاي ) اثر را ، براي اين كه به عنوان سرعنوان هايي كه مدخل ها در زير آن ها ساخته مي شوند مورد استفاده قرار گيرند ، بازنمايي كنند . مترادف با : derived indexing extractive indexing مقايسه كنيد با : assignment indexing نيز نگاه كنيد به : automatic indexing machine aided indexing

---

اثري بر مبناي اثر ديگر ، كه محتواي اثر اصلي را به شيوه اي چشمگير ( فشرده ، اقتباس ، تنظيم ، بازنگري ، ترجمه ، . . . ) منتقل مي كند . طبق قانون حق تكثير در ايالات متحده ، حقوق توليد آثار اشتقاقي توسط دارنده ي حق تكثير حفظ مي شوند . مقايسه كنيد با : dependent work

---

نگاه كنيد به : copy cataloging

---

نگاه كنيد به : derivative indexing

---

در حروفنگاري و خطاطي ، حركت قلم در حرف كوچك كه از پايين ترين نقطه ي يك حرف ميان - ارتفاع ( … , m , e , c , a ) پايين تر مي رود . حروف الفباي رومي كه حروف فرودين دارند عبارت اند از : y , q , p , j , g . « خط فرودين » يك خط افقي خيالي است كه پايين حروف فرودين را به هم متصل مي كند ، و نبايد آن را با « خط تراز » اشتباه گرفت . مقايسه كنيد با : ascender نيز نگاه كنيد به : primary letter

---

مطالعه و توصيف دقيق مشخصه هاي فيزيكي كتابنگاشتي كتاب ها و مواد ديگر ، شامل اطلاعات دقيق درباره ي پديدآورنده ، عنوان ، تاريخ و مكان نشر ، قالب ، شماره ي صفحه ، تصاوير ، چاپ ، صحافي ، و . . . - در برابر ارزيابي محتواي آن . همچنين اثري كه نتيجه ي چنين مطالعه اي باشد .

---

بخشي از فرايند فهرستنويسي كتابخانه اي كه با شناسايي و توصيف مشخصه هاي فيزيكي و كتابشناختي فقره ، و با تعيين نام ( ها ) و عنواني ( عنوان ها يي ) كه قرار است به عنوان نقطه ي دسترسي در فهرست مورد استفاده قرار گيرند - و نه با تعيين موضوع و سرعنوان شكلي - مربوط است . در ايالات متحده ، بريتانيا ، و كانادا ، فهرستنويسي توصيفي از قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن پيروي مي كند . نيز نگاه كنيد به : authority control subject analysis

---

در نمايه سازي ، يك اصطلاح مرجـّح ، نشانه يا مجموعه اي از نمادهاي تعيين شده به عنوان نقطه ي دسترسي در يك « ركورد كتابنگاشتي » ( كه سندي را بازنمايي مي كند ) ، تا يكي از موضوعات متن مورد نمايه را نشان دهد . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، مترادف با : subject heading در داده پايگاه هاي كتابنگاشتي ، توصيفگرها در فيلد DE يا SUBJECT ركورد ظاهر مي شوند . توصيفگرهاي اصلي با يك نويسه ي بخصوص ( معمولاً با ستارك ) از توصيفگرهاي غيراصلي متمايز مي شوند . بعضي از مراكز نمايه سازي و چكيده نويسي ( مانند « اِريك » و « چكيده نامه ي روانشناسي » ) سياهه اي از واژه هاي مجاز نمايه سازي را به شكل اصطلاحنامه ي چاپي يا درونخطي ارائه مي دهند . مقايسه كنيد با : identifier نيز نگاه كنيد به : aboutness controlled vocabulary

---