واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 228
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
كلمه ي يوناني به معناي « روح نگهبان » . در رايانش ، برنامه ي كمكي سيستم ها كه در هنگام روشن شدن آغاز به كار مي كند و در پس زمينه اجرا مي شود و در هنگام نياز ، كار بخصوصي را انجام مي دهد ؛ مثل اجراي يك زمان بندي براي آغاز خودكار فرايندي ديگر در زماني كه از پيش تعيين شده ، بازبيني نامه هاي الكترونيكي براي آدرس هايي كه نمي توان پيدايشان كرد ، يا آگاه كردن فرستنده از اين كه پيام ، قابل تحويل نيست .
در چاپ ، نويسه اي به شكل صليب ، كه در متن به عنوان نشانه ي ارجاع دوم ( بعد از استفاده از ستارك ) به كار برده مي شود . اين علامت وقتي قبل از اسم شخصي در زبان انگليسي بيايد ، نشانه ي آن است كه آن شخص فوت كرده . مترادف با : obelisk long cross نيز نگاه كنيد به : double dagger
از نظر تاريخي ، اولين فرايند عكس برداري كه واقعاً مؤثر واقع شد و يك تصوير مثبت ، مستقيماً روي صفحه ي مسي نقره اندود بسيار براق حساس به بخار يد توليد كرد . با قراردادن صفحه در معرض نور در يك دستگاه عكاسي قديمي ( camera obscura ) ، در لايه ي حساس به نور از يدور نقره ( كه مي توان با كاربرد بخار جيوه آن را توليد كرد ) تصويري ضبط شد . اين فرايند كه در سال 1839 علني گرديد ، به نام ابداع كننده ي فرانسوي اش « لويي ژاك ماند داگر » ( نقاش زيست نماها ) ، كه بسيار به تجارب اوليه ي « ژوزف نيسفور نيپس » متكي بود ، شهرت يافت . داگروتيپ ها ، كه سريعاً خراش برمي داشتند و كدر مي شدند ، معمولاً با يك قاب فلزي و يك صفحه ي شيشه اي محافظت مي شدند . نمونه هاي قديمي كه از نگاتيو ساخته نشده اند ، به دليل منحصربه فردبودنشان ، بسيار مورد توجه كلكسيونرها هستند . املاي ديگر : daguerreotype نيز نگاه كنيد به : tintype
daguerrotype
نگاه كنيد به : daguerrotype
DAI
نگاه كنيد به : Dissertation Abstracts International
آنچه بر مبنايي روزانه ( احتمالاً به استثناي روزهاي تعطيل ) منتشر مي شود . به پيايندي كه روزانه منتشر مي شود ( بخصوص روزنامه ) نيز اطلاق مي شود .
فقره اي از مواد كتابخانه اي كه در چنان وضعيت نامناسبي به كتابخانه برگردانده شده كه نمي توان آن را براي گردش ، در قفسه قرار دارد ، مثل كتابي كه خيس خورده يا توسط حيوانات جويده شده . معمولاً امانت گيرنده بايد هزينه ي ترميم يا جايگزيني اين گونه اقلام را بپردازد . فقره هاي نو كه با وضعيت آسيب ديده از تحويل دهنده دريافت مي شوند ، توسط كتابخانه براي استرداد بها يا جايگزيني به فروشنده بازگردانده مي شوند .
استوانه اي در كاغذسازي مكانيزه كه با ايجاد فشار ، سطح كاغذ را نرم و صاف مي كند و طرح هايي مانند ته نقش ، كانترمارك ، و خطوط ويژه ي كاغذهاي خط دار و بافت دار را ايجاد مي نمايد .
خط افقي كوتاهي كه در نقطه گذاري براي جداكردن متن ، و به خاطر تأثيرات تزييني به كارمي رود . در تايپ ، خط تيره با دوبار تايپ متوالي خط ربط ( - - ) ايجاد مي شود . در فهرستنويسي توصيفي ، در دو سوي خط تيره فضاي خالي قرار داده مي شود ، اما وقتي در سرعنوان ها ي موضوعي براي مشخص كردن تقسيم هاي فرعي به كار مي رود ، به فضاي خالي نيازي نيست .
شكل جمع كلمه ي لاتين datum به معناي « آنچه داده شده » . اغلب به تنهايي به عنوان اسم جمع به كار مي رود . به معناي نكات ، ارقام ، يا رهنمودهايي كه به شكلي ارائه شده اند كه يك فرد انساني مي تواند آن ها را درك كند ، تعبير نمايد ، انتقال دهد ، يا توسط رايانه پردازش كند . مقايسه كنيد با : information knowledge نيز نگاه كنيد به : metadata
اين واژه ، كه گاه با « داده پايگاه » مترادف گرفته مي شود ، بخصوص در مورد مجموعه اي از داده هاي غيركتابنگاشتي - معمولاً عددي - صدق مي كند . داده بانك هاي بزرگ كه حاوي اطلاعات درباره ي افراد ( شماره ي تأمين اجتماعي ، پيشينه ي اعتباري ، سوابق سلامتي ، . . . ) هستند ، به دليل آن كه رشد سريع فناوري اطلاعات ، تهديد هاي جديدي را متوجه محرمانگي شخصي مي كند ، به موضوع بحث روز تبديل شده اند .
شيوه اي براي كاهش مقدار حافظه ي لازم براي ذخيره كردن داده ها بر روي رايانه ، ازطريق كدگذاري آن و به حداقل رساندن حشويات . داده هاي فشرده به زمان كم تري براي انتقال احتياج دارند ، اما براي تجديد دوباره ي فايل در قالب اصلي به منظور پردازش ، زمان بيش تري مي يرند . نيز نگاه كنيد به : JPEG zip
فرايند ترجمه ي داده ها از يك شكل به شكل ديگر ، معمولاً از قالب انسان خوان به قالب ماشين خوان يا برعكس ، از يك نوع فعال به نوع ديگر ، يا از يك رسانه ي ضبطي به رسانه اي ديگر ( مثلاً از فيلم به نوار ويديويي يا ديسك تصويري ) .
اجراي نظام مند يك عمليات واحد يا يك مجموعه عمليات توسط يك يا چند واحد پردازشگر مركزي بر روي داده هايي كه به قالب ماشين خوان تبديل شده اند ، براي دستيابي به يك نتيجه ( نتيجه اي كه برنامه ي رايانه اي كه پردازش را كنترل مي كند ، براي حصول آن نوشته شده ) ، مثل گردآوري آمار گردش كتاب از ركوردهاي مربوط به تراكنش هايي كه در مدت زمان معيني در كتابخانه به وقوع پيوسته است .
فايل بزرگي از اطلاعات رقومي شده ( ارجاعات كتابنگاشتي ، چكيده نامه ها ، اسناد متن كامل ، مدخل هاي فهرست راهنما ، تصاوير ، آمار ، . . . ) مرتبط با موضوع يا حوزه ي خاص ، كه منظماً روزآمد مي شود و از ركوردهايي با قالب يكسان تشكيل مي گردد كه براي سهولت و سرعت در كاوش و بازيابي ، سازماندهي شده اند و با كمك نرم افزار « سامانه ي مديريت بانك اطلاعاتي » ( دي بي ام اس ) ساماندهي مي شود . محتوا توسط توليدكننده ي داده پايگاه خلق مي شود كه معمولاً يك نگارش چاپي منتشر مي كند و محتوا را به يك كارگزار داده پايگاه ( مثل : « ابسكو » يا « اُسي ال سي » ) كرايه مي دهد و اين كارگزار ، دسترسي الكترونيكي به داده ها را ( پس از آن كه به شكل ماشين خوان تبديل شد ) ، معمولاً بر روي سي دي رام يا به صورت درونخطي از طريق اينترنت و با استفاده از نرم افزار كاوش انحصاري ، فراهم مي كند . اكثر داده پايگاه هايي كه در كتابخانه ها مورد استفاده قرار مي گيرند فهرست ها ، نمايه هاي ادواري ، خدمات چكيده نويسي ، و منابع مرجع متن كامل هستند كه به صورت سالانه تحت توافق هاي صدور مجوز ، كه دسترسي را به امانت گيران و كاركنان كتابخانه محدود مي كنند ، كرايه داده مي شوند . كوته نوشت : db . مقايسه كنيد با : data bank نيز نگاه كنيد به : bibliographic database metadatabase
برنامه ي كاربردي رايانه اي كه براي كنترل ذخيره سازي ، بازيابي ، امنيت ، يكپارچگي ، و گزارش گيري از داده ها به شكل ركوردهاي يكسان ( كه در فايل كاوش پذير بزرگي به نام داده پايگاه سازماندهي شده اند ) طراحي شده . دامنه ي نرم افزارهاي موجود « سامانه ي مديريت بانك اطلاعاتي » از سامانه هاي ساده براي رايانه هاي شخصي تا سامانه هاي بسيار پيچيده كه براي اجرا بر روي كلان رايانه ها طراحي شده اند ، گسترده مي باشد .
كارت يا تكه اي كاغذ كه در فقره اي كه از يك مجموعه ي كتابخانه خارج گرديده ، قرار داده مي شود؛ يا يك فرم چاپي كوچك كه به داخل جلد رويي يا زيرين ( يا يكي از آسترهاي بدرقه ) الصاق مي گردد و بر روي آن ، تاريخ مقرر براي برگشت فقره به كتابخانه ، مـُهر مي شود . برگ هاي سررسيد گاهي توسط امانت گيران ، براي اجتناب از پرداخت جريمه هاي تأخير ، كنده مي شوند ، اما سامانه هاي گردش خودكار ، به اين نوع ترفند پايان داده اند .
سطري كه در ابتداي مطلب منتشرشده در روزنامه ، يا در آغاز مقاله ي منتشرشده در مجله چاپ مي شود و تاريخ و مكان اصلي خبري را كه محلي نيست ، نشان مي دهد . نيز نگاه كنيد به : byline
فاصله ي زماني كه با تاريخِ شروع و پايان مشخص مي شود . بعضي از فهرست هاي درونخطي و داده پايگاه هاي كتابنگاشتي به كاربر امكان مي دهند كاوش را به گستره ي بخصوصي از تاريخ نشر محدود كند . اگر پس از شماره ي سال ، خط ربط بيايد ( مثل - 1946 ) ، بازيابي به اطلاعات منتشرشده در آن سال بخصوص يا سال هاي بعد از آن محدود مي شود و اگر سال ، پيش از شماره ي خط ربط بيايد ( مثل 1945 - ) ، بازيابي به منابعي كه در آن سال بخصوص و سال هاي پيش از آن منتشر شده اند . محدود مي گردد . اگر پس از شماره ي سال ، خط ربط و سپس شماره ي سال بعدي بيايد ( مثل 1945 - 1939 ) ، بازيابي به منابعي كه در آن دو سال يا سال هاي بين آن دو سال منتشر شده اند ، محدود مي شود .
DBMS
نگاه كنيد به : database management system
DCMI
نگاه كنيد به : Dublin Core ( DC )
DDC
نگاه كنيد به : Dewey Decimal Classification
DDS
نگاه كنيد به : document delivery service
فرايند حذف اسناد ( يا مواد ديگري كه قرار است از مجموعه ي منابع كتابخانه حذف شوند ) از دفتر ثبت ( كتابخانه ) . به هر فقره اي كه به اين صورت حذف شود نيز اطلاق مي شود . متضاد با : accession در آرشيو ، فرايند حذف ركوردها يا اسناد ( ي كه پس از توجه دقيق مورد قبول واقع شده اند ) از حفاظت رسمي ، معمولاً در نتيجه ي تصميم به انتقال مواد به متولي ديگر ، يا به خاطر اين كه مالك قانوني خواستار بازگشت آن است ، يا در ارزيابي مجدد ، اصالت اين اسناد يا ركوردها مورد ترديد واقع شده ، يا اين كه براي مجموعه مناسب نيستند .
deacidification
واژه اي عام براي انواع فرايندهاي پرهزينه ي حفاظت كه به صورت شيميايي ، اسيد موجود در اسناد كاغذي را تا حد « پ هاش 7 » ( درجه ي خنثي ) يا بالاتر ، كاهش مي دهند . براي جلوگيري از فساد بيش تر ، اين كار معمولاً در يك مركز حفاظت حرفه اي انجام مي شود . در اسيدزدايي مي توان از يك تثبيت كننده ي قليايي به منظور خنثي كردن اسيدهايي كه در آينده توليد مي شوند استفاده كرد . با اسيدزدايي نمي شود جلوي شكنندگي كاغذ را گرفت . اسيد زدايي انبوه ( Mass deacidification ) عبارت است از حمل مقاديري از اسناد به يك مركز ، تا در آنجا و نه به صورت انفرادي بلكه به صورت دسته اي ، فرآوري شوند .
فرد يا شركت انتفاعي شاغل در پيشه ي خريد و فروش كتاب هاي جديد ، كتاب هاي مستعمل ، و/ يا كتاب هاي ناياب براي فروش مجدد به كتابخانه ها ، كلكسيونرها ، يا به كتابفروش هاي ديگر . مقايسه كنيد با : antiquarian bookseller jobber نيز نگاه كنيد به : price guide
آنچه هر ده سال منتشر مي شود . به اثر پيايندي كه هر ده سال منتشر مي شود نيز اطلاق مي گردد . نيز نگاه كنيد به : annual biennial triennial quadrennial quinquennial sexennial septennial
نقطه اي ( و در فارسي ، مميزي ) كه در قسمت عددي نشانه ي « نظام رده بندي كتابخانه ي كنگره » ( مثل DK 265 . 9 ) ، يا پس از رقم سوم شماره ي رده در « رده بندي دهدهي ديويي » ( مثل 947 . 084 ) به كار مي رود و نشان مي دهد كه ارقام بعدي بايد جز ء اعشاري آن عدد به شمار آيند .
لبه ي ناهموار يا مضرس صفحه اي از كاغذ دست ساخت ، كه با جريان يافتن الياف مايع در بين قاب و صافي تعبيه شده در قالبي كه در توليد مورد استفاده قرار مي گيرد ، ايجاد مي شود . در كاغذ هاي ماشيني نيز با قرار دادن لبه در برابر جريان شديد هوا يا آب ، حالت مشابهي حاصل مي شود . در صحافي مرغوب كتاب ، لبه هاي مضرس ، نشانه ي خوش سليقگي شمرده مي شوند ، اما از آنجا كه وقتي كتاب در قفسه ي باز نگهداري مي شود گرد و غبار به خود مي گيرد و تميزكردن لبه هاي ناهموار دشوار است ، اين ويژگي دردسرآفرين است .
سندي كه چون طبقه بندي امنيتي تخصيص يافته براي حفظ محرمانگي آن ، رسماً تغيير يافته يا لغو شده ، ديگر در برابر افشاي غيرمجاز ، حفاظت نمي شود . متضاد با : classified