واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 548
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
c . v .
نگاه كنيد به : curriculum vitae
بخش كوچكي از حافظه ي پرسرعت موجود در يك رايانه كه براي ارتقاي عملكرد سامانه تخصيص يافته است . اين حافظه ي مخفي با تأمين انباره ي موقتي ، براي گروه هاي داده اي و دستورهايي كه در صورت نبود حافظه ي مخفي ، بايد از حافظه ي كم سرعت بازيابي شوند ، اين كار را ممكن مي سازد . به عنوان يك قاعده ي كلي ، هر چه اين حافظه ي مخفي بزرگ تر باشد ، عملكرد و سرعت رايانه تقويت خواهد شد . نيز نگاه كنيد به : browser cache
برگرفته از واژه ي لاتين capitastrum ( به معناي " صورت ماليات حوزه ها " ) . نقشه اي كه محدوده ها و تقسيمات فرعي را نشان مي دهد و براي ثبت مالكيت و حقوق مربوط به زمين ، و براي توصيف و تثبيت ارزش ملك ، معمولاً با هدف سنجش ميزان ماليات ، تهيه مي شود . CALA نگاه كنيد به : Chinese American Librarians Association
سياهه ي روزهاي يك سال ، كه معمولاً بر مبناي ماه ، و در هر ماه بر مبناي هفته مرتب شده اند ، و گاهي تاريخ وقايع مهمي همچون تعطيلات ملي و مذهبي در آن مشخص شده . نيز سالنمايي حاوي سياهه ي روزهايي از سال كه در يك فرهنگ خاص يا يك مجموعه ي سياسي ، از اهميت ويژه برخوردارند . مقايسه كنيد با : chronology نيز نگاه كنيد به : calendar year نيز اشاره دارد به سياهه ي اسناد گنجانده در يك مجموعه ي آرشيوي ( طومارها ، منشورها ، اوراق دولتي ، و . . . ) كه معمولاً گزارمان نويسي شده اند تا تاريخ ، محتوا ، و ديگر ويژگي هاي هر فقره را نشان دهند .
calendar year
دوره ي يكساله ا ي كه از اول ژانويه آغاز مي شود و 31 دسامبر پايان مي گيرد . اكثر اشتراك هاي مجلات به مدت يك سال تقويمي ادامه مي يابند ، هر چند كه برخي انگيزه ها ممكن است موجب اشتراك يا تجديد آن براي دو يا چند سال شوند . مقايسه كنيد با : publication year نيز نگاه كنيد به : subscription cycle
بخشي از دستگاه كاغذسازي متشكل از مجموعه ي غلتك هايي كه با صاف كردن كاغذ پس از خشك شدن و از طريق بستن منافذ آن ، موجب كاهش نفوذ پذيري آن در برابر رطوبت مي شود . در نوردزدن ( calendering ) ، درجه ي صافي كاغذ بستگي به ميزان فشار وارده به وسيله ي غلتك ها دارد .
صحافي چرمي كه با استفاده از پوست گوساله اي كه معمولاً بيش از چند هفته سن نداشته ، انجام مي شود . سطح صاف و بي لك تيماج ، موجب شده كه براي ويراست هاي بازاري كتاب هايي كه با دست صحافي مي شوند ، بر مواد ديگر ترجيح داده شود . اما چون موجب افزايش بهاي كتاب مي شود ، در مجموع قاره ي اروپا كه كتاب هاي چاپي معمولاً با جلد كاغذي صحافي مي شوند و به فروش مي رسند ، رواج فراواني ندارد . صحافي هاي تيماج را با هر رنگي مي توان رنگ زد و به شيوه هاي گوناگون ( نقش مرمري ، خال خالي ، لكدار ، گل باقالي ، قلمكار ، . . . ) تزيين كرد . نيز نگاه كنيد به : ooze leather rough
كد يگانه اي كه روي برچسب چاپ مي شود و به سطح بيروني يك اثر از مجموعه ي كتابخانه اي ، معمولاً در پايين عطف كتاب يا كاست ويديويي ، الصاق مي شود . اين كد به صورت دستنوشت يا چاپي ، روي برچسبي در داخل كتاب نيز درج مي شود . شماره ي راهنما كه به وسيله ي فهرستنويس تخصيص داده مي شود ، در ركورد كتابشناختي مربوط به هر فقره ( در فهرست كتابخانه ) نيز نمايش داده مي شود و مشخص كننده ي اثر ، نشان دهنده ي رده ي موضوعي آن ، و محل استقرار آن در قفسه ي مربوط به هر رده مي باشد . شماره ي راهنما از " نشانه ي رده " ي تخصيص داده شده به يك فقره ، سپس " نشانه ي پديدآور " براي متمايزكردن آن اثر از ديگر آثار هم رده ، و پس از آن " نشانه ي اثر " براي متمايزكردن آن عنوان از ديگر آثار هم رده ي همان پديدآورنده ، و گاهي اطلاعات ديگري مثل تاريخ انتشار ، شماره ي جلد ، شماره ي نسخه ، و نشانه ي محل استقرار ، تشكيل مي شود . در رده بندي كتابخانه ي كنگره كه مورد استفاده ي اكثر كتابخانه هاي آكادميك و پژوهشي در ايالات متحده است ، نشانه ي رده با حروف الفباي انگليسي شروع مي شود . در رده بندي دهدهي ديويي كه مورد استفاده ي اكثر كتابخانه هاي عمومي و آموزشگاهي در ايالات متحده است ، نشانه ي رده از اعداد عربي تشكيل مي شود . به اسناد دولتي فدرال ، شماره هاي سوداكس تخصيص داده مي شود .
فرم مختصري كه براي درخواست اقلام از يك كتابخانه ي قفسه بسته ، به وسيله ي امانت گيرنده ي ثبت نام شده پر مي شود . عنوان درخواستي معمولاً به صورت دستي و به وسيله ي يكي از كاركنان كه كتابرسان ناميده مي شود بازيابي مي شود ، هر چند كه در برخي از كتابخانه هاي بزرگ از سامانه هاي خودكار و نيمه خودكار نيز استفاده مي گردد .
هنر نوشتن با خط خوش . كسي كه به اين كار بپردازد خطاط ( calligrapher ) ناميده مي شود . اين واژه همچنين اشاره دارد به نويسه ها ، كلمات ، صفحات ، و حتي كل اسنادي كه شرايط زيبايي شناختي مربوط به خطاطي ممتاز را دارا باشند . در خاور دور ، خطاطي با قلم موي تيزي كه در حالت عمودي نگه داشته مي شود انجام مي گيرد . در فرهنگ هاي غربي و اسلامي ، اين كار با يك قلم ني ، قلم پر ، يا قلم نوك دار كه با زاويه نسبت به سطح كتابت نگه داشته مي شود ، انجام مي گيرد . نيز نگاه كنيد به : book hand scribe
حروفي كه براي ايجاد جلوه ي ويژه مورد استفاده قرار مي گيرد و با استفاده از آن ، روش معمول چاپ ، معكوس مي شود و نويسه ها به جاي اين كه به رنگ سياه بر يك زمينه ي روشن چاپ شوند ، به رنگ سفيد بر يك زمينه ي يكدست يا سايه دار پديدار مي شوند . مقايسه كنيد با : outline letter
سبكي در صحافي كه در ايتاليا از سال هاي حدود 1560 - 1500 رواج داشت . در اين سبك ، مركز صفحاتي كه جلد كتاب را تشكيل مي دهند ، به شكل يك سكه يا مدال ، برجسته كوبي مي شوند . تزئينات ايجادشده ممكن است بدون رنگ بمانند ، يا با مركب ، سيم ورق يا زرورق زينت داده شوند . مترادف با : plaquette binding مقايسه كنيد با : centerpiece
در صحافي ، ابزار فلزي بيضي شكل ، كه طرحي در آن كنده كاري شده كه معمولاً به شكل يك تصوير است . از قرن يازدهم تا شانزدهم در تزيين جلد به شيوه ي برجسته كاري ، از اين وسيله براي ايجاد نقشي شبيه به جواهرات برجسته بر كناره ي يك كتاب جلد چرمي استفاده مي شد . نيز نگاه كنيد به : cameo binding camera copy نگاه كنيد به : camera - ready copy
در چاپ ، نسخه اي كه با استفاده از نرم افزار واژه پرداز ، يا به شيوه ي ديگر تهيه شده ، كاملاً ويرايش گرديده ، و بدون نياز به حروفچيني ، آماده ي عكسبرداري براي تهيه ي زينك است . مترادف با : camera copy
در بازنگاري ، تصويري از مأخذ اصلي كه با دوربين بر روي فيلم با كيفيت بالا تهيه مي شود و معمولاً با هدف توليد نسخه هاي آرشيوي يا توزيعي ، به وسيله ي توليدكننده نگهداري مي شود . مترادف با : first generation master negative
ورق يا ورق هاي جديدي كه براي جايگزيني با بخشي از يك كتاب يا اثر انتشاراتي ديگر ، هنگامي كه تغييراتي در متن يا تصويرها لازم است ، معمولاً پيش از صحافي و پس از آن كه اثر مورد نظر به چاپخانه رفته ، به چاپ مي رسند . اين كار بيش تر در قرون هفده و هجده رواج داشت ، زيرا امروزه با پيشرفت چاپ ، ميزان وقوع خطاهاي چاپي نيز كاهش يافته است .
به يك سفارش معمولي ، سفارش دائمي ، يا اشتراك دوره اي گفته مي شود كه بنا به دليلي ، از سوي كتابخانه يا فروشنده متوقف شود . اقلام غيرپيايندي را ، در صورتي كه نزد فروشنده يا ناشر موجود باشند ، مي توان مجدداً سفارش داد . در " ركورد فهرست " مربوط به عنوان هاي پيايندي فسخ شده ، در يك " مدخل بسته " به نسخه هايي از آن عنوان كه در كتابخانه موجودي است ، اشاره مي شود . در سال هاي اخير به دليل هزينه ي فزاينده ي حق اشتراك نسخه هاي چاپي و حضور آن ها در داده پايگاه هاي ادواري متن كامل ، تعداد حذفي در پيايندها ، بويژه در كتابخانه هاي آكادميك ، افزايش يافته است . مقايسه كنيد با : discontinued
دوره ي زماني كه كتابخانه به ناشر ، عمده فروش ، يا كارگزار ديگر اجازه مي دهد در طول آن مدت ، به ارسال كتاب يا اقلام ديگر بپردازد و پس از آن مدت زمان ، مورد سفارش خود به خود لغو مي شود . اين دوره ي زماني معمولاً بين 90 تا 180 روز است . كتاب يا فقره ي مورد نظر ممكن است بعداً به همان كارگزار ، يا به يك جاي ديگر ، مجدداً سفارش داده شود .
شخصي كه درخواست استخدام او پذيرفته شده و اكنون نام وي براي اشغال يك پـُست ، مورد نظر است . نيز به شخصي اشاره دارد كه در امتحاني كه براي يك مقام انتخابي برگزار مي شود ، شركت مي كند تا جايزه يا رتبه اي را دريافت كند ، يا براي يك منظور يا فرجام بخصوص برگزيده شود . نيز نگاه كنيد به : short list
در ادبيات ، سياهه ي پذيرفته شده از آثار يك پديدآورنده ي بخصوص ، كه از سوي متخصصان فن ، موثق شمرده مي شود - مثل سي و هفت نمايش از " ويليام شكسپير " . نيز اشاره دارد به سياهه ي تأييدشده ي آثار گنجانده شده در انجيل مسيحي . در عام ترين معنا ، معيار يا استانداري كه براي ارزيابي به كار مي رود . مقايسه كنيد با : apocryphal نيز نگاه كنيد به : canonical order
مرتب كردن سرعنوان ها ، بخش ها ، قسمت ها ، يا اقلام به ترتيبي كه به موجب قانون يا عرف معين شده ، مثل توالي سِفرهاي انجيل مسيحي .
canto
از تقسيمات عمده ي يك شعر حماسي يا داستاني ، كه كاركردي شبيه به فصل در رمان دارد . بندها معمولاً و بنا به عرف ، با اعداد رومي شماره گذاري مي شوند .
در حروفنگاري ، خط افقي خيالي كه رأس حروف بزرگ يك نوع فونت را به هم متصل مي كند . و غالباً - ولي نه لزوماً - با خط فراز يكي است . مقايسه كنيد با : mean line نيز نگاه كنيد به : base line caps نگاه كنيد به : capital letter
در بودجه بندي ، بخشي از تخصيص بودجه كه به يكباره و معمولاً براي ساخت تأسيسات جديد ، بازسازي يا گسترش تأسيسات كنوني ، يا ارتقاي عمده در تجهيزات يا سامانه هاي خودكار انجام مي گيرد - در برابر بودجه ي عملياتي كه به صورت سالانه يا دوسالانه براي تأمين هزينه هاي جاري در روند اداره ي كتابخانه يا نظام كتابخانه اي تخصيص داده مي شود .
فراهم آوري دارايي ماندگار ، مثل تأسيسات جديد يا بازسازي شده ، مجموعه منابع كتابي اوليه ، يا تجهيزات ، اثاثيه ، يا خودروهاي جديد ، كه قيمت آن از بودجه ي تخصيص يافته براي هزينه هاي سرمايه اي و به صورت يكباره تأمين مي شود - در برابر خريد جاري مواد كتابخانه اي ، پرداخت حقوق و دستمزدها ، تعمير و جايگزيني معمول تجهيزات و اثاثيه ي موجود ، و نگهداري منظم تأسيسات ، كه از محل بودجه ي عملياتي تأمين مي شوند .
يك حرف بزرگ از الفباي رومي ( A ، B ، C ، . . . ) كه در پيش از قرن چهارم ميلادي فقط از حروف بزرگ تشكيل مي شد . نيز هر حرفي كه به شكلي بزرگ تر و معمولاً متفاوت با شكل حرف كوچك متناظر با خود ، نوشته يا چاپ مي شود . كوته نوشت : cap مترادف با : uppercase مقايسه كنيد با : majuscule نيز نگاه كنيد به : capitalization cap line rustic capital small capital square capital
capitalization
نوشتن يا چاپ يك حرف ، كلمه ، يا كلمات با حروف بزرگ ، به جاي حروف كوچك . نيز اشاره دارد به عرف هاي موجود در يك زمان از نظر كلماتي كه با حروف بزرگ نوشته مي شوند . مثلاً در انگليسي حرف اول نخستين كلمه ي يك پاراگراف ، و حرف اول هر اسم خاص معمولاً بزرگنويسي مي شود . قواعد عام در باب بزرگنويسي در مدخل هاي فهرست كتابخانه را مي توانيد در پيوست الف از " قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست 2 " بيابيد .
جعبه اي به شكل استوانه اي كه در كتابخانه هاي قديم براي نگهداري طومارها در حالت ايستاده ، مورد استفاده قرار مي گرفت . نيز نگاه كنيد به : scrinium
عنوان ، توضيح ، يا توصيف مختصري كه بلافاصله در بالا ، در زير ، يا نزديك عكس يا تصوير در صفحه مي آيد و گاهي به مأخذ و منبع آن تصوير اشاره مي كند . در اين معنا ، مترادف با : cut line legend . نيز اشاره دارد به سرعنواني كه در ابتداي يك فصل يا بخشي از كتاب چاپ مي شود ، و به سرخطي كه در ابتداي متن يك مقاله ي ادواري ، يا بخشي از آن ، مي آيد . در ريزنمودها ، عنوان يا سطر توصيفي مختصري كه درشتي آن تنها به اندازه اي است كه مشاهده كننده بتواند بدون كمك ابزارهاي بزرگنمايي ، سند عكسبرداري شده را شناسايي كند . در فيلم و فيلمعكس ، سطري از متن كه در پايين يك يا چند كادر مي آيد ، و محتواي كادر را معرفي مي كند يا درباره ي آن توضيح مي دهد . ( سطر متني پيوسته و متحركي كه در پايين صفحه ي نمايش تلويزيون مي آيد crawl ناميده مي شود . ) مقايسه كنيد با : subtitle نيز نگاه كنيد به : closed caption
عنواني كه در ابتداي يك فصل ، بخش ، يا ديگر تقسيمات اصلي كتاب ، يا در ابتداي صفحه ي اول متن چاپ مي شود ، و در نبود صفحه ي عنوان ، گاهي در توصيف كتابشناختي اثر ، به مثابه عنوان كل متن مورد استفاده قرار مي گيرد . فهرستنويس معمولاً يادداشتي به صورت " عنوان توضيحي " در ركورد كتابشناختي مي آورد و در آن به مأخذ اين عنوان اشاره مي كند . در موسيقي ، عنواني را كه بلافاصله بالاي خطوط آغازين پديدار مي شود مي توان به مثابه " عنوان توضيحي " مورد استفاده قرار دارد . مترادف با : head title مقايسه كنيد با : drop - down title cardboard نگاه كنيد به : board card catalog سياهه اي از موجودي يك كتابخانه به شكل چاپي ، تايپي ، يا دستنوشت بر روي كارت هاي فهرست ، كه هر كارت