صفتي كه به فعاليت ها ، اهداف ، موجودات ، و مكان هايي اشاره دارد كه واقعيت فيزيكي عملي ندارند ، زيرا تنها در شكل رقومي ( در سايبر - فضا ) موجوديت دارند؛ مثل « صندوق » پست الكترونيكي ، يا « كارت خريد » الكترونيكي .

---

يك « كتابخانه ي بدون ديوار » ( library without walls ) كه مجموعه هاي آن بر روي كاغذ ، ريزنمود ، يا هر شكل ملموس ديگر نيستند ، بلكه به صورت الكترونيكي و در قالب رقومي قابل دسترسي اند . اين گونه كتابخانه ها تنها در مقياس بسيار محدودي وجود دارند ، ولي در بيش تر كتابخانه هاي متعارف كاغذي در ايالات متحده ، فهرست ها و نمايه هاي ادواري ها به صورت درونخطي دسترس پذيرند ، و متن كامل برخي از ادواري ها و آثار مرجع نيز به صورت الكترونيكي قابل دستيابي هستند . بعضي از كتابخانه ها و نظام هاي كتابخانه اي ، خود را « مجازي » مي خوانند زيرا خدمات درونخطي ارائه مي كنند؛ مانند Colorado Virtual Library ) . واژه ي كتابخانه ي رقومي در اين موارد مناسب تر است ، زيرا كلمه ي « مجازي » ( كه از « واقعيت مجازي » وام گرفته شده ) اشاره به آن دارد كه تجربه ي استفاده از چنين كتابخانه اي همسان با يك كتابخانه ي « واقعي » نيست؛ اما واقع امر آن است كه هر چند تجربه ي ديدن يا خواندن يك سند بر نمايشگر رايانه ممكن است با خواندن همان اثر به صورت چاپي ، تفاوت كيفي داشته باشد ، ولي محتواي اطلاعاتي هر دو ( صرف نظر از قالب بندي ) يكي است .

---

محيط الكترونيكي كه با استفاده از نرم افزارهايي كه جلوه ي بصري سه بعدي واقعيت را مشابه سازي مي كنند ، اما فاقد ماديت فيزيكي هستند ايجاد مي شود . اين شيوه عمدتاً براي اهداف آموزشي و تفريحات همگاني مورد استفاده قرار مي گيرد .

---

گشت درونخطي در ساختمان كتابخانه ، معمولاً از طريق اينترنت . قالب بندي اين گونه گشت ها با هم متفاوت اند ، ولي برخي از آن ها شامل نقشه هاي ساختماني قابل كليك كردن هستند كه به عكس هاي همراه با متن ( كه توصيف خدمات و مجموعه هاي موجود در هر مكان ، در آن ها آمده ) پيوند خورده اند .

---

نرم افزاري كه هدف از آن ، آسيب رساندن به رايانه هاي متصل به يك شبكه است ، و معمولاً با مقاصد بدخواهانه يا دشمنانه ، توسط اشخاصي كه مي كوشند ( به منظور جلوگيري از تعقيب و مجازات ) هويت خود را پنهان كنند ، اشاعه مي يابد . بيش تر ويروس ها براي حمله به برنامه ها يا بخش هايي از سيستم عامل طراحي شده اند تا در آنجا به بازتكثير خود كه با تأثيرات مخرب همراه است ، بپردازند . براي پرهيز از اين نوع آسيب ، مديران شبكه هاي محلي به نصب نرم افزارهاي ضد ويروس مي پردازند كه به طور خودكار ، به يافتن ويروس ها و حتي الامكان حذف آن ها مي پردازند . كاربران رايانه هاي انفرادي نيز كه مايل به حفاظت از رايانه ي شخصي خود هستند مي توانند نرم افزارهاي ضدويروس را پيدا كنند . نيز نگاه كنيد به : security worm

---

فقره اي ( مانند فيلم ، ويديوكاست ، اسلايد ، عكس ، نقشه ، نمودار ، نمونه ، . . . ) كه به وسيله ي يك مدرس يا سخنران مورد استفاده قرار مي گيرد تا مخاطبان بتوانند نمونه يا بازنمودي از آنچه را كه وي در حال گفتگو در آن باره است ، مشاهده كنند . « كتابدار - مدرسان » گاهي كتاب هاي مرجعي را كه حاوي اطلاعات مربوط به محتواي درس هستند به كلاس مي آورند تا دانشجويان بتوانند آن ها را به چشم ببينند و با آن ها آشنا شوند .

---

لغتنامه اي كه در آن ، كلمات و عبارات ( كه بر مبناي موضوع ، درونمايه ، يا فعاليت ، گروه بندي گرديده اند ) مصور شده اند و اين تصاوير معمولاً ترسيمات خطي هستند كه در همان صفحه يا صفحه ي مقابل به چاپ مي رسند و هر واژه با يك خط نازك يا شماره ي كوچك ارجاع كه بر روي تصوير چاپ مي شود ، به بخش مخصوص به خود در تصوير مرتبط مي شود . اين شيوه در كتاب هاي كودكان ، و نيز در لغتنامه هاي زباني مورد استفاده قرار مي گيرد . مترادف با : pictorial dictionary picture dictionary

---

نگاه كنيد به : terminal

---

سازمان بين المللي كه در سال 1982 به منظور پيشبرد دانش ، پژوهش ، و آموزش در حوزه ي منابع اطلاعاتي ديداري پايه گذاري شد و اعضاي آن را حرفه مندان رسانه هاي اطلاعاتي ( از جمله متخصصان تصاوير رقومي ) ، كتابداران هنر ، معماري ، فيلم ، و ويديو ، و موزه - كتابداران ، آرشيوداران اسلايد ، عكس ، ريزفيلم ، و آرشيو رقومي ، شركت هاي معماري ، موزه ها و گالري ها ، ناشران و كارگزاران سامانه هاي تصويري ، مقامات مرتبط با حقوق و بازتوليد اثر ، عكاسان و هنرمندان ، هنر - تاريخدانان ، و دانشمندان تشكيل مي دهند . براي اتصال به سراصفحه ي اين انجمن اينجا را كليك كنيد .

---

شخصي كه ضعف بينايي اش ، استفاده از مواد كتابخانه اي با قالب بندي متعارف را ( اگر ناممكن نباشد ) برايش دشوار ساخته . خدمات كتابخانه اي كه براي تأمين نيازهاي اشخاص دچار نقص بينايي طراحي شده اند عبارت اند از خط بريل ، متون درشت چاپ ، كتابنوار و ديگر رسانه هاي مضبوط ، و خدمات قرائت راديويي . در ايالات متحده ، اين خدمات از طريق « ان ال اس » كه بودجه ي آن را دولت تأمين مي كند ، قابل دستيابي است .

---

ركوردهايي كه براي انجام امور جاري يا حرفه اي يك نهاد ضرورت دارند و بدون آن ها ، فعاليت مؤثر به وسيله ي آن نهاد متوقف مي شود ( مثل « فايل ركوردهاي مراجعان » كه در تراكنش هاي گردش كتاب در يك كتابخانه ، مورد استفاده قرار مي گيرد ) . براي آرشيوداران ، شناسايي و حفاظت از ركوردهاي حياتي تحت هر شرايطي ، يكي از اصلي ترين موضوعات در مديريت ركوردها و برنامه ي سوانح است .

---

كوته نوشت واژه ي لاتين videlicet به معناي « يعني ، به عبارت ديگر ، به بيان ديگر » . اين واژه در متن و در پانوشت براي درج كلمه يا عبارتي كه به منظور توضيح كامل تر يا دقيق تر كلمه ، عبارت ، يا گزاره ي قبلي افزوده مي شود ، مورد استفاده قرار مي گيرد .

---

همه ي كلمات مورداستفاده در يك زبان . نيز همه ي كلمات و عبارات مورداستفاده ي يك شخص ، گروه ، يا حرفه ي بخصوص . همچنين به سياهه اي از كلمات در يك كتاب درسي ( كه براي دانشجويان يك زبان خارجي تهيه شده ) گفته مي شود كه معمولاً در انتهاي متن ، كتاب ، يا در پايان هر فصل چاپ مي شود . مقايسه كنيد با : glossary lexicon نيز نگاه كنيد به : controlled vocabulary vocabulary control

---

در نمايه سازي ، عبارت است از فرايند توليد و نگهداري سياهه اي از واژه هاي مْرجـّح تا معلوم شود كه : از دو يا چند واژه ي معادل ، كداميك به عنوان توصيفگر يا « سرعنوان موضوعي » مْجاز در نظام رده بندي ، بازنمايي كننده ي مفهوم مورد نظر مي باشند؛ چه روابط سلسله مراتبي ( = اصطلاح اعم و اخص ) و همايندي ( = اصطلاحات مرتبط ) بين سرعنوان ها ( پس از اين كه انتخاب شدند ) بايد برقرار شود . واژگان مهارشده ، در سياهه اي از سرعنوان هاي موضوعي يا يك اصطلاحنامه ثبت مي گردند و با ظهور مفاهيم نو و منسوخ شدن اصطلاحات قديمي تر ، روزآمد مي گردند . مقايسه كنيد با : authority control

---

كاركرد تعبيه شده در نرم افزار كاوش برخي از داده پايگاه هاي كتابنگاشتي كه به كاربر امكان مي دهد يك اصطلاح بخصوص كاوش را به سرعنوان ( هاي ) موضوعي يا توصيفگر ( هاي ) مناسب ربط دهد ، « يادداشت دامنه » اي را كه نحوه ي استفاده از هر سرعنوان را توضيح مي دهد بخواند ، درختواره ي سلسله مراتبي سرعنوان هايي را كه آن واژه متعلق به آن ها است مشاهده كند ، و سرعنوان هاي اعم يا اصطلاحات اخص يا سرعنوان هاي فرعي تر را انتخاب كند و در كاوش خود مورد استفاده قرار دهد . انطباق واژگاني در داده پايگاه هاي بزرگ ( مثل « مدلاين » ) كه « مهار واژگاني » ساخت يافته اي دارند ، قابل دستيابي است .

---

پارتيتور يك اثر موسيقايي كه براي آواز تصنيف شده ( مثل اُپِرا ، اوراتوريو ، كانتاتا ، . . . ) و در آن همه ي بخش ها در اندازه ي معمول بر روي حامل هاي جداگانه نشان داده شده اند ، و هر يك از سازهاي همنواز ( كه معمولاً براي اركستر نوشته مي شوند ) براي اجرا با يك ساز صفحه كليدي ، به دو حامل تقليل يافته . مقايسه كنيد با : chorus score

---

در فيلم ، ويديو ، و تلويزيون ، عبارت است از يك گفتار ، توضيحيه ، يا متن آماده شده كه به وسيله ي شخصي كه برروي صفحه ديده نمي شود ، قرائت مي گردد . اين شيوه به شكل گسترده اي در تبليغات مورد استفاده قرار مي گيرد . در فيلم هاي مستند ، نام گوينده معمولاً در عنوان بندي ذكر مي شود .

---

سامانه ي پيام رساني كه به شخص امكان مي دهد با استفاده از يك گيرنده ي تلفني استاندارد ، پيام هاي صوتي را ارسال ، دريافت ، و ذخيره كند . املاي ديگر : voicemail نيز نگاه كنيد به : e - mail FAX

---

فناوري كه قابليت بازشناسي صداي گفتار انساني و تبديل آن به سيگنال هاي رقومي ( به منظور پردازش به عنوان درونداد به وسيله ي رايانه ) را دارد . اين فناوري عمدتاً در ارتباطات مورد استفاده قرار مي گيرد . در رايانش ، اگر سيستم هاي عامل قابليت بازشناسي چند صد كلمه را داشته باشند ، نياز به موشواره يا صفحه كليد در عمليات هاي تكراري از ميان مي رود . در سامانه هاي چندپارچه كه در املانويسي مورد استفاده قرار مي گيرند ، لازم است كه گوينده در بين كلمات مكث كند؛ ولي در بازشناسي مستمر گفتار ، زبان طبيعي با سرعت معمول پردازش مي شود ، اما در اين حالت به قابليت پردازش بسيار بالاتري نياز است . پيش بيني مي شود سامانه هايي كه قابليت درك واژگان را با هر سرعتي كه تكلم شوند ، داشته باشند ، در آينده ي نزديك توليد شوند . نيز نگاه كنيد به : artificial intelligence

---

نگاه كنيد به : voice mail

---

نگاه كنيد به : volume

---

در مفهوم كتابنگاشتي ، عبارت است از بخش بندي عمده اي در يك اثر ، كه از ديگر بخش هاي عمده ي همان اثر متمايز مي شود و اين تمايز در آنجا است كه حتي وقتي كه در قالب مجلد جداگانه اي صحافي نشده ، « مأخذ اصلي اطلاعات » خاصي براي خود دارد و ( در بيش تر موارد ) داراي صفحه شمار ، برگ شمار ، يا كراسه هاي مستقل مي باشد . در يك مجموعه ، هر يك از مجلدها معمولاً شماره مي گيرند و همه ي نمايه ها در انتهاي آخرين جلد مي آيند . در مورد ادواري ها ، عبارت است از هر يك از شماره هايي كه ( چه به صورت صحافي شده يا نشده ) در طول يك دوره ي مشخص انتشاراتي ( معمولاً يك سال تقويمي ) منتشر مي شود . « شماره ي دوره » معمولاً بر روي جلد هر شماره ، و در صفحه ي فهرست مطالب چاپ مي شود . در ادواري هاي صحافي شده ، اين شماره بر عطف آن نقش مي شود . در مفهوم فيزيكي ، عبارت است از همه ي مطالب مكتوب يا چاپ شده در يك صحافي واحد . « جلد » به عنوان موجوديت مادي ، لزوماً متناظر با « جلد » به عنوان موجوديت كتابنگاشتي نيست ( نگاه كنيد « مجلد چندبخشي ) كوته نوشت : v . vol . نيز به بلندي صدا ( ها ) ي توليدشده به وسيله ي يك گيرنده ( ي راديويي يا تلويزيوني ) يا دستگاه پخش الكترونيكي ( گرامافون ، كاست صوتي ، پخش كننده ي سي دي ، دستگاه پخش ويديويي ، . . . ) گفته مي شود و معمولاً با يك « كنترل كننده ي صدا » ( volume control ) به اختيار شنونده تنظيم مي شود .

---

شماره اي كه به همه ي شماره هاي يك ادواري كه در طول يك دوره ي انتشاراتي مشخص ( معمولاً يك سال تقويمي ) منتشر مي شوند داده مي شود ، و با شماره ي يك براي دوره اي ( = سالي ) كه نخستين شماره از آن عنوان منتشر شده ، آغاز مي گردد . اگر شماره ها در يك يا چند مجلد صحافي شوند ، شماره ي دوره بر روي شيرازه ، چاپ يا نقش مي گردد . در يك اثر مرجع چند جلدي ( مانند دايره المعارف ) ، شماره ي جلد بر شيرازه و در صفحه ي عنوان درج مي شود .

---

حقوقي كه به انتشار يك اثر به شكل مجلد ( از جمله ويراست هاي سخت جلد ، جلدشميزي ، باشگاهي ، و كتابدرسي ) تعلق مي گيرد و معمولاً مورد مذاكره ي پديدآورنده يا نماينده ي وي با ناشر مي باشد . حقوق كتاب شامل انتشار اثر ( در كليت آن ) در يك شماره از يك ادواري و چاپ مجدد آن ( كلاً يا جزئاً ) در يك جـُنگ نيز مي گردد . مقايسه كنيد با : subsidiary rights

---

واژه ي لاتين به معناي « چيز برهم پيچيده » . سطح مكتوبي كه در قديم مورد استفاده قرار مي گرفت و از صفحات پاپيروس يا كاغذپوست كه سر به سر ، به هم متصل بودند تشكيل مي شد . متن با دست ، و در ستون هايي فقط بر يك طرف طومارك و در سطرهاي موازي با لبه هاي طومارك نوشته مي شد . آخرين صفحه به چوب راستي با سرهاي برجسته ( كه نافه ناميده مي شد ) الصاق شده بود و دستنوشت به گِرد آن چوب پيچيده مي شد . طومارك ها در جعبه اي به نام « كـَپسا » ( با برچسب يا آويزه اي از كاغذپوست كه به يك سر آن ها الصاق مي شد و بر آن ، عنوان يا محتواي طومارك درج شده بود ) يا در قفسه هاي عميق نگهداري مي شدند . مترادف با : scroll نيز نگاه كنيد به : scrinium

---

شخصي كه بدون پاداش و مْعُوُّض مادي ، براي يك كتابخانه يا سازمان ديگر كار مي كند . داوطلبان كتابخانه اي غالباً بازنشستگاني هستند كه مايل اند با مشاركت در جامعه ي خود ، همچنان در آن فعال باشند . آنان بسته به مهارت ها و توانمندي هايشان ، كارهاي گوناگوني را انجام مي دهند؛ ازجمله بازچيني قفسه ها ، آماده سازي فيزيكي ، ترميم ، قصه گويي ، و . . . . نيز نگاه كنيد به : Friends of the Library

---

نگاه كنيد به : Visual Resources Association

---

نگاه كنيد به : Video Round Table

---

نوعي پايانه ي كلان رايانه اي كه به وسيله ي « شركت تجهيزات رقومي » ( DEC ) توليد شد و عملاً به استاندارد صنعتي اين حوزه تبديل گرديد و محيطي را پديد آورد كه در آن ، انواع ديگر رايانه به منظور وصل شدن از طريق تلنِت به يك كلان رايانه ، بايد از نرم افزاري استفاده كنند كه « وي تي100 » را تقليد مي كند .

---