اصطلاح عام براي هر نوع صحافي انعطاف پذير چرمي كه كتاب داراي گوشه هاي گردشده ، و بخصوص به رنگ تيره باشد . biblio - برگرفته از واژه ي يوناني biblion به معناي " كتاب " ، كه به عنوان پايه اي براي اصطلاحات تركيبي كه به كتاب و كتابخانه مربوط اند ( كتابشناسي ، كتاب پرستي ، كتابدوست ، كتاب ترسي ، كتاب درماني ، و . . . ) مورد استفاده قرار مي گيرد . اكثر كتابداران شاغل در خدمات عمومي در تعاملاتي كه با مراجعان دارند ، از كلمات مشابه با كلمات بالا پرهيز مي كنند ، زيرا عموم مردم با اصطلاحات فني كتابداري آشنا نيستند .

---

واژه اي كه توسط " جرج اِبِرهارت " ( George Eberhart ) ابداع شد و اشاره به يك واقعه ي غريب يا جالب ، شيطنت احمقانه ، يا بزهكاري جزئي و غيرعادي دارد كه كتابخانه ها ، كتابداران ، مراجعان كتابخانه ، يا كتاب ها نيز نقشي در آن دارند .

---

شخصي كه ، به هر دليلي ، كتاب ها را نابود مي كند يا به آن ها آسيب مي رساند . خوشبختانه در مورد كتابدوستان ، اين شكل از رفتار نابهنجار ، خيلي كم رخ مي دهد .

---

مربوط به توليد كتاب ، در همه ي اشكال آن . مترادف با : bibliogenesis

---

شخصي كه كتابشناسي در رابطه با او تدوين مي شود ، مثل حالتي كه در سياهه ي منابع انتهايي يك جـُستار زندگينگاشتي يا يك زندگينگاشت طولاني ( و با حجم يك كتاب ) رخ مي دهد . نيز نگاه كنيد به : biobibliography

---

شخصي كه كتاب ها و ديگر انتشارات را ، با توجه ويژه به مشخصاتي همچون پديدآورندگي ، تاريخ انتشار ، ويراست ، حروفچيني ، و . . . ، توصيف و فهرست مي كند . نتيجه ي اين اقدام ، يك كتابشناسي است . شخصي كه اين اقدامات را به يك حوزه يا رشته ي خاص محدود كند ، " كتابنگار موضوعي " است . نيز نگاه كنيد به : Bibliographical Society of America

---

واژه ي عام كه همه ي فعاليت هاي ملازم با ايجاد ، سازماندهي ، مديريت ، و نگهداري فايل ركورد هاي كتابشناختي ( كه بازنمايي كننده ي اقلامي كه در يك كتابخانه يا مجموعه ي آرشيوي نگهداري مي شوند ، يا منابع و مآخذ ذكرشده در يك نمايه يا داده پايگاه ، مي باشد و موجب تسهيل در دسترسي به اطلاعات موجود در اين منابع مي گردد ) را شامل مي شود . كنترل كتابشناختي مشتمل است بر استانداردكردن توصيف كتابشناختي و دسترسي موضوعي از طريق اصول فهرستنويسي يكسان ، نظام هاي رده بندي ، و سرعنوان هاي مرجح ؛ ايجاد و نگهداري فهرست ها ، فهرستگان نشريات ادواري ، و ابزارهاي دستيابي ؛ و تأمين دسترسي فيزيكي به اقلام موجود در مجموعه . نيز نگاه كنيد به : authority control

---

فايل رايانه اي متشكل از مدخل هاي الكترونيكي موسوم به ركورد ، هر يك حاوي توصيف يك شكل از يك سند يا مورد كتابشناختي ، كه معمولاً بر مبناي پديدآورنده ، عنوان ، سرعنوان هاي موضوعي ( توصيفگر ) ، يا يك كليدواژه قابل بازيابي اند . برخي از داده پايگاه هاي كتابشناختي از نظر دامنه و پوشش ، عمومي هستند ؛ برخي ديگر دسترسي به متون يك رشته ي بخصوص يا گروهي از رشته ها را تأمين مي كنند . تعداد فزاينده اي از داده پايگاه ها ، متن كامل مآخذ نمايه شده ، يا بخشي از آن مآخذ را فراهم مي كنند . اكثر داده پايگاه هاي كتابشناختي داراي حقوق انحصاري هستند و با توافق صدور مجوز از سوي كارگزار ، يا مستقيماً از مراكز نمايه سازي و چكيده نويسي كه آن ها را ايجاد كرده اند مي توان از آن ها استفاده كرد .

---

در يك معناي عام ، همه ي عناصر داده اي لازم براي شناسايي همه جانبه ي يك سند بخصوص ، كه در شكلي از يك ركورد ارائه مي شوند . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، توصيف تفصيلي يك نسخه از ويراست بخصوصي از يك اثر ، با اين هدف كه آن را از ديگر آثار همان پديدآورنده ، آثاري با همان عنوان ، يا آثاري در همان موضوع ، مشخص و متمايز كند . در " قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن - ويراست 2 " ، ركورد كتابشناختي كه بازنماياننده ي يك فقره در فهرست مي باشد ، به طور استاندارد ، حوزه هاي توصيفي زير را شامل مي شود : عنوان و شرح مسئوليت ( پديدآورنده ، ويراستار ، آهنگساز ، . . . ) ، ويراست ، جزئيات مربوط به نوع اثر ، جزئيات نشر و توزيع ، توصيف فيزيكي ، فروست ، يادداشت ها ، و شماره ي استاندارد و شرايط دسترسي ( شابك ، شابن ، قيمت ) . نيز نگاه كنيد به : chief source of information level of description

---

جـُستار انتقادي كه در آن ، كتابنگار متون هسته ي يك رشته ي فرعي يا يك حوزه ي مطالعاتي را مشخص و ارزيابي مي كند و رهنمودهايي به دانشجويان ، پژوهشگران ، و كتابداران مسئول مجموعه گستري ارائه مي دهد ( مثل جستارهاي كتابشناختي كه در ابتداي هر شماره از مجله ي مروري CHOICE منتشر مي شود ) . مقايسه كنيد با : literature review

---

توالي و شيوه ي استاندارد شده ي ارائه ي عناصر داده اي كه توصيف كامل منبع را در يك سامانه ي نمايه سازي يا فهرستنويسي ، شكل مي دهند . قالب ماشين خوان ركورد مارك در بسياري از كشورهاي جهان به استاندارد فهرستنويسي كتابخانه اي تبديل شده .

---

برنامه هاي آموزشي كه هدف از طراحي آن ، آموزش كاربران كتابخانه درباره ي چگونگي مكانيابي سريع و كارآمد اطلاعات مورد نياز مي باشد . آموزش كتابشناختي معمولاً نظام سازماندهي مواد در كتابخانه ، ساختار متون منتشر شده در حوزه ، روش هاي پژوهش در رشته ، و پاره اي منابع و ابزاهاي جست و جو ( فهرست ، خدمات نمايه سازي و چكيده نويسي ، داده پايگاه هاي كتابشناختي ، . . . ) را دربرمي گيرد . در كتابخانه هاي آكادميك ، آموزش كتابشناختي معمولاً مرتبط با درس يا آميخته با درس است . كتابخانه هايي كه داراي آزمايشگاه آموزشي مجهز به رايانه هستند مي توانند به كار عملي در استفاده از فهرست هاي درونخطي ، داده پايگاه هاي الكترونيكي ، و منابع اينترنتي بپردازند . جلسات آموزشي معمولاً با تدريس كتابداري از بخش خدمات آموزشي كه مهارت و تجربه ي ويژه اي در روش هاي آموزشي دارد برگزار مي شوند . مترادف با : library instruction library orientation مقايسه كنيد با : user education نيز نگاه كنيد به : lifelong learning one - shot LIRT LOEX

---

در " قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن - ويراست 2 " ، يك سند يا مجموعه اي از اسناد در هر قالب فيزيكي ( چاپي يا غيرچاپي ) ، كه به مثابه يك هويت واحد با آن رفتار شده ( به چاپ رسيده ، منتشر شده ، صادرگرديده ، توزيع شده ، . . . ) و در فهرستنويسي كتابخانه ، توصيف كتابشناختي واحدي به آن اختصاص مي يابد . بنا بر تعريفي كه در " اف آر بي آر " آمده ، يك نمونه ي ملموس از يك شكل بياني و يك اثر فكري يا هنري ، و در اكثر موارد يك شي ء فيزيكي واحد ، مثلاً نسخه اي از يك ويراست از يك تك نگاشت تك جلدي . همه ي فقرات تشكيل دهنده ي يك نمود واحد ، معمولاً حاوي محتواي فكري/ هنري واحدي هستند و در شكل فيزيكي همسان مي باشند ، ولي بر اثر توليد ممكن است تفاوت هايي بروز كند ، مثل وقتي كه يك تك نگاشت به وسيله ي كتابخانه مجدداً صحافي مي شود ، مثل يك ضبط ويديويي كه بر روي بيش از يك كاست ضبط و پخش شده ، يا يك مجموعه ي چندجلدي از كتاب هاي مرجع . نيز نگاه كنيد به : bibliographic record

---

مدخلي كه بازنماياننده ي يك فقره در يك فهرست كتابخانه اي يا داده پايگاه كتابشناختي است و حاوي همه ي عناصر داده اي لازم براي توصيف كامل آن مي باشد . اين عناصر در قالب كتابشناختي مشخصي ارائه مي شوند . قالب استاندارد در فهرستنويسي نوين ، قالب ماشين خوان است ( مثل ركوردهاي مارك ) ، ولي پيش از استفاده از رايانه ، قالب سنتي ، فهرستبرگه بود . مقايسه كنيد با : catalog record check - in record item record order record نيز نگاه كنيد به : brief record full record enconding level record structure

---

فرايندي كه در آن ، كاربر معمولاً بر مبناي پديدآورنده ، عنوان ، سرعنوان موضوعي ( توصيفگر ) ، يا كليدواژه ، از فهرست كتابخانه يا داده پايگاه كتابشناختي پرس و جو مي كند و سياهه اي از ركوردها ، مشتمل بر فقراتي كه با پارامترهاي كاوش انطباق دارند ، را بازيابي مي كند . اكثر داده پايگاه هاي تجاري به كاوشگر امكان مي دهند كه از فنوني همچون منطق بولي ، د ُم برش ، و مجاورت براي پالايش گزاره هاي كاوش استفاده كند . نيز نگاه كنيد به : precision recall search strategy

---

كارگزار منطقه اي در پيشه ي تأمين دسترسي ، برقراري ارتباط ، مهارت آموزي ، امور حقوقي ، و ديگر خدمات براي كتابخانه هايي كه در يك منطقه ي جغرافيايي بخصوص واقع شده اند و به يك شبكه ي درونخطي كتابشناختي متصل اند ؛ مثل " نلي نت " كه دسترسي و پشتيباني " اُ سي ال سي " و چندين داده پايگاه كتابشناختي را براي كتابخانه هاي شمال شرق ايالات متحده تأمين مي كند . مقايسه كنيد با : bibliographic utility

---

سازماني كه دسترسي به داده پايگاه هاي كتابشناختي ماشين خوان و پشتيباني آن ها را براي كتابخانه هاي عضو ، مستقماً يا از طريق شبكه اي از مراكز خدمات كتابشناختي ، معمولاً از راه يك رابط انحصاري تأمين مي كند . بزرگ ترين بنگاه كتابشناسي در ايالات متحده " اُ سي ال سي " است .

---

اين جامعه كه در سال 1904 شكل گرفت به ترويج پژوهش هاي كتابشناختي و نشر آثاري در موضوعات كتابشناسي مي پردازد . عضويت در اين سازمان براي همه ي كساني كه به مسائل و پروژه هاي كتابشناسانه علاقه مندند ، از جمله كتابخانه ها و كتابداران آزاد است . " جامعه ي كتابشناسي امريكا " فصلنامه ي Papers of the Bibliographical Society of America را منتشر مي كند . براي اتصال به سراصفحه ي اين جامعه اينجا را كليك كنيد .

---

به بيان دقيق ، صورت يا سياهه اي نظام مند از آثار مكتوب يك پديدآورنده ي بخصوص يا در يك موضوع مشخص ، يا آثاري كه در يك يا چند ويژگي ( زبان ، شكل ، دوره ي زماني ، محل نشر ، . . . ) مشترك اند . اگر كتابشناسي درباره ي يك شخص باشد ، آن شخص را bibliographee مي نامند . كتابشناسي ممكن است جامع يا گزيده باشد . كتابشناسي هاي طولاني ممكن است به صورت پيايندي يا به شكل كتاب منتشر شوند . شخص مسئول تدوين كتابشناسي را كتابنگار مي نامند . مقايسه كنيد با : catalog نيز نگاه كنيد به : discography filmography Bibliographical Society of America در بافتار آثار تخصصي ، كتابشناسي به سياهه ي مآخذ و منابعي گفته مي شود كه در متن يك مقاله يا كتاب به آن استناد شده ، يا از سوي پديدآورنده ي آن مقاله يا كتاب براي مطالعه ي بيش تر ، پيشنهادشده و معمولاً در انتهاي اثر مي آيد . شيوه نامه هايي را كه قالب استناد در رشته هاي مختلف را توصيف مي كنند ( مانند " اي پي اي " ، " اِم اِل اِي " ، . . . ) مي توان در بخش مرجع اكثر كتابخانه هاي آكادميك ، و نيز به صورت درونخطي از طريق وب يافت . نيز اشاره دارد به فن و كار توصيف كتب ، با اشاره ي مشخص به وضعيت پديدآورندگي ، نشر ، شكل فيزيكي ، و محتواي متني آن ها . نيز نگاه كنيد به : analytical bibliography annotated bibliography biobibliography current bibliography national bibliography period bibliography retrospective bibliography selective bibliography

---

اعتياد به كتاب و گردآوري كتاب ، ابتلايي ضعيف تر از كتاب پرستي ، ولي شديدتر از كتابدوستي ، و اصطلاحي كه نخستين بار توسط " Tom Raabe " ابداع شد و در عنوان كتاب وي با نام Biblioholism : The Literary Addiction ( 1991 ) پديدار گرديد . " رابي " براي خود - تشخيصي در اين رابطه ، يك آزمون كوتاه 25 نمره اي ارائه كرد . مقايسه كنيد با : bibliolatry

---

دزدي كه كتاب مي دزدد . Bibliokleptomaniac به شخصي گفته مي شود كه دچار فشار دروني براي دزديدن كتاب است . در مبحث مجموعه هاي كتابخانه اي ، كتابدزدان از مراجعان مسئله ساز شمرده مي شوند . نيز نگاه كنيد به : bibliomania

---

تكريم بيش از اندازه ي كتاب ، تا اندازه اي كه به وابستگي عاطفي به كتاب مي رسد . شخصي كه كتاب خوره دارد ممكن است در معرض ابتلا به كتاب شيدايي باشد . مقايسه كنيد با : bibliophile biblioholism نيز اشاره دارد به دلبستگي بيش از اندازه به تفسير اديبانه ي انجيل .

---

بررسي و توصيف تاريخي و علمي كتاب به مثابه يك شي ء فيزيكي ، از زمان پيدايش آن در جامعه ي انساني تا به امروز ، شامل دانش فرايند ها و مطالب دخيل در ساختن كتاب . مقايسه كنيد با : codicology

---

فن تفأل با استفاده از اسفار يا آيات انجيل يا متن مقدس ديگر . نيز اقدام به گشودن انجيل ، يا كتابي مشتمل بر آيات يا كلمات قصار ، بدون تعيين قبلي صفحه ي مورد نظر ، به منظور بهره مندي از معاني يا نكات مندرج در آن صفحه .

---

دلمشغولي يا شيفتگي به گردآوري و مالكيت كتاب ، بويژه ويراست ها و كتاب هاي ناياب . در " دايره المعارف بين المللي علوم اطلاع رساني و كتابداري " منشأ اين اصطلاح به نويسنده و كتابنگاري با نام " توماس ديبدين " ( 1845 - 1776 ) منتسب شده كه به تثبيت گردآوري كتاب به مثابه يك مشغوليت رايج در ميان اشرافيت قرن 19 انگلستان كمك كرد . شيفتگي برخي از كتابپرستان به حدي است كه موجب تبديل آنان به كتابدزد مي شود . به موجب يكي از پرونده هاي قضايي اخير ، " استفن سي . بلامبرگ " براي 4 فقره بزهكاري مجرم شناخته شد و به پنج سال و يازده ماه زندان و 200000 دلار جريمه محكوم شد . در خانه ي اين شخص در ايالت " آيووا " 21000 كتاب ناياب پيدا شد كه در طول سال ها ، از قريب به 140 كتابخانه در ايالات متحده و كانادا سرقت شده بود . اين نكته كه آقاي " بلامبرگ " درآمد مستقل و كاملاً رضايتبخشي از محل منابع خانوادگي داشت بيانگر اين امر است كه انگيزه ي وي براي دزدي ، نه بهره برداري ، بلكه تمايل به تملك موارد ناشي از اقدامات غيرقانوني خود بوده است . مقايسه كنيد با : bibliophile biblioholism

---

استفاده از روش هاي رياضي و آماري براي مطالعه و شناسايي الگوهاي به كارگيري مواد و خدمات در كتابخانه ، يا براي تحليل توسعه ي تاريخي يك مجموعه ي ادبي و متني بخصوص ، بويژه وضعيت پديدآورندگي ، نشر ، و به كارگيري آن . پيش از نيمه ي قرن بيستم ، بررسي كمي كاربردها و داده هاي كتابشناختي ، statistical bibliography ناميده مي شد . نيز نگاه كنيد به : citation analysis

---

هنر ظريفه ي صحافي كتاب با دست ، كه به وسيله ي كتابپرداز انجام مي شد .

---

گردآوري و بررسي تمبرهاي پستي مرتبط با كتابخانه ، معمولاً به عنوان يك سرگرمي .

---

شخصي كه كتاب ( بويژه شكل فيزيكي آن ) را دوست دارد و ارج مي گذارد ، و آگاهي هاي وي موجب مي شود كه بتواند ويراست هاي مختلف را بر مبناي ويژگي ها و كيفيات آن ها از هم تميز دهد . اكثر كتابدوستان گردآورنده ي كتاب هستند . متضاد با : bibliophobe مترادف با : booklover bibliophilist مقايسه كنيد با : biblioholism bibliomania

---

نگاه كنيد به : bibliophile

---