واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 466
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
دفتر يا سامانه ي خودكارشده اي كه براي ارسال اطلاعات و ركوردداري ، بيش از كاغذ ، عمدتاً بر رسانه هاي الكترونيكي متكي است .
بنا بر سنت چيني ، فرايند ساخت كاغذ از الياف گياهان بومي ابتدا در سال 105 بعد از ميلاد توسط « تساي لون » ابداع شد ، كه استخدام شده ي رسمي در يكي از كارگاه هاي « امپراتور هوتي » بود . اين فن توسط كاروان هاي تجاري به دنياي اسلام رسيد و در قرن يازدهم ، ظاهراً توسط مسلمانان مراكشي در اسپانيا عرضه شد . كارگاه هاي كاغذسازي حداقل 250 سال قبل از اختراع چاپ با حروف متحرك ، در اروپا فعال بودند؛ اما استفاده از پارشمن به عنوان سطح چاپي و نوشتاري تا مدت ها پس از رواج ماشين چاپ نيز رونق داشت . تا قبل از اواسط قرن نوزدهم ، تقريباً همه ي كاغذها از تكه ها و الياف پارچه كه به خمير كاغذ تبديل مي گرديد ساخته مي شدند . هر ورق ، با فروبردن دستي يك قالب يا صفحه در خُم بزرگي از الياف خميرشده در امولسيون آب ، توليد مي شد . در اوايل قرن نوزدهم ، اولين ماشين كاغذسازي كه از نظر تجاري موفق بود در انگلستان عرضه شد ، و در سال 1841 شيوه اي براي ساخت كاغذ از خمير چوب در نوااسكويتا ابداع شد . با وجود اين پيشرفت ها ، چهار مرحله ي اساسي كاغذسازي تغيير نكرده اند : 1 ) آماده سازي الياف ، 2 ) پهن كردن « ماده ي خام » حاصله در لايه ي نازكي بر روي قسمتي از ماشين به نام « توري » ، 3 ) زدودن رطوبت با شيوه هاي مختلف ، و 4 ) پرداخت سطح كاغذ براي دادن كيفيت هاي مختلف به آن . نيز نگاه كنيد به : calender coated dandy roll sizing
papermark
نگاه كنيد به : watermark
مجموعه اي از بيش از يك نوع سند دستنوشته يا تايپ شده . به گروهي از نگارش ها ، بويژه آن هايي كه براي ارائه در كنفرانس توسط پديدآورنده ( يا پديدآورندگان ) نوشته شده اند ( و گاهي به عنوان مجموعه مقالات يا خلاصه ي مذاكرات كنفرانس ، توسط جامعه يا انجمني كه آن را برگزار مي كند منتشر مي شوند ) نيز اطلاق مي گردد . در آرشيوها و مجموعه هاي ويژه ، به مجموعه اي از اسناد خانوادگي و شخصي ( جداي از ركوردهاي رسمي كه ممكن است مكاتبات ، دفترهاي خاطرات ، يادداشت ها ، . . . را شامل شوند ) گفته مي شود . اسناد شخصي اغلب توسط پديدآورنده ( يا عضوي از خانواده بعد از مرگ پديدآورنده ) به كتابخانه اهدا مي شوند . در ايالات متحده ، اسناد رئيس جمهوري در كتابخانه ي ويژه هر رياست جمهوري ( كه در محل تولد يا اقامت قبل از انتخابات وي ، يا نزديك به آن ها مستقر مي شود ) آرشيو مي گردند . به اسناد رسمي يك فرد ( گواهي تولد ، كارت شناسايي ، گذرنامه ، . . . ) نيز اطلاق مي شود .
كارهاي روزمره كه بايد بر روي كاغذ ( گزارش ها ، نامه ها ، تفاهم نامه ها ، . . . ) انجام شوند - در برابر كاري كه خلاقانه تر است و مستلزم شكل هاي ديگري از ارتباط مي باشد . نيز نگاه كنيد به : procrastination
صحافي قالبي قرن نوزدهم كه با مخلوطي از الياف كاغذ ، گچ سفيد ، و احتمالاً آنتيموان انجام مي شد و در چهارچوب محكمي ( كه معمولاً از فلز ساخته مي شد ) شكل مي گرفت . طرح ها عمدتاً به رنگ سياه ( گاهي به شكل يك شبكه بندي روي يك زيركار متاليك يا قرمز ) بودند و سبك گوتيك احياشده ي دوره ي ويكتوريا در هنرهاي تزييني را منعكس مي كردند . اين شيوه ، كه به ثبت انحصاري شركت بريتانيايي « جكسون و پسران » رسيده ، به شيرازه ي چرمي نياز داشت . نيز نگاه كنيد به : relievo binding
ني مردابي ( Cyperus papyrus ) بلندي كه بومي افريقاي شمالي است و مصريان باستان از آن ماده اي ساختند كه از هزاره ي سوم قبل از ميلاد تا حدود قرن دهم بعد از ميلاد در منطقه ي مديترانه از آن به عنوان سطح نوشتاري و چاپي استفاده مي شد . گرچه كلمه ي paper ( كاغذ ) از پاپيروس گرفته شده ، اما پاپيروس از نظر فني كاغذ نبود؛ چون از الياف خميرشده و فرآوري شده به دست نمي آمد ، بلكه از مغز گياه تشكيل مي شد كه در چند لايه روي هم قرار مي گرفتند و به هم فشرده مي شدند تا به شكل ورق درآيند؛ سپس پرداخت مي شدند و در طاقه هاي طولاني به يكديگر متصل مي گرديدند و دور يك دسته ( كه رومي هاي باستان آن را « نافه » مي ناميدند ) پيچيده مي شد . از آنجا كه پاپيروس شكننده است و تحمل شرايط مرطوب را ندارد ، از پاپيروس هاي متعلق به كتابخانه هاي باشكوه قديمي . مقدار اندكي بر جا مانده است . پاپيروس ( به عنوان سطح نوشتاري ) در دوره هاي اوليه ي مسيحيت جاي خود را به پارشمن و كاغذپوست داد . به دستنوشته هاي كتابت شده بر روي پاپيروس ( كه عمدتاً به شكل طومار هستند ) هم اطلاق مي شود . « پاپيروس شناسي » ( papyrology ) مطالعه ي متون قديمي نوشته شده بر روي پاپيروس مي باشد .
داستان ساده ي كوتاهي كه معمولاً به شكل تمثيل نوشته مي شود و هدف از آن ، انتقال يك درس اخلاقي آشكار يا يك اصل اخلاقي است . نيز نگاه كنيد به : fable
يك مدل ، الگو ، يا نمونه - بويژه آن كه رويكرد استاندارد به يك موضوع يا حالت هاي مرسوم تفكر در يك حرفه يا حوزه ي مطالعه را متحول مي كند . در علوم كتابداري و اطلاع رساني ، تغييرات پارادايمي بيش از پيش از نوآوري فناورانه ناشي مي شوند .
در ركورد مارك ، عبارت است از رقم هاي يكسان كه در هر فيلد به جايگاه نويسه هاي دوم و سوم از برچسب فيلد اختصاص داده مي شوند تا داده هاي از نوع يكسان را نشان دهند؛ مثلاً رقم هاي 10 براي اسامي تنالگاني ، كه در نتيجه 110 به مدخل اصلي فيلد « اسم تنالگاني » ، 410 به فيلد « اسم تنالگاني فروست نما » ، 610 به فيلد « اسم تنالگاني سرعنوان موضوعي » ، 710 به فيلد « اسم تنالگاني مدخل افزوده » ( و به همين ترتيب ) تبديل مي شوند . طرح محتواي همانند را مي توان به صورت زير خلاصه كرد ( كه دامنه x از 1 تا 9 است ) : 00x اسامي شخصي 10x اسامي تنالگاني 11x اسامي نشست ها 30x عنوان هاي يكسان 40x عنوان كتابنگاشتي 50x واژه هاي مقوله اي 51x اسامي جغرافيايي
parallel edition
نگاه كنيد به : parallel texts
parallel publishing
انتشار اثري در يك زمان هم به صورت چاپي و هم در قالب الكترونيكي . مقايسه كنيد با : simultaneous publication
متون مختلف از يك اثر واحد كه به صورت پهلو به پهلو برروي يك صفحه ي واحد ، يا بر صفحات مقابل به هم از يك كتاب ، چاپ شده اند؛ مثلاً دو نسخه از انجيل ، يا اصل يك متن و ترجمه ي آن . چنين آثاري در قالب « ويراست موازي » ( parallel edition ) منتشر مي شوند . نيز نگاه كنيد به : duplicate paging
در فهرستنويسي كتابخانه اي عبارت است از عنوان معمول يك ويراست ، به زبان يا دستخطي متفاوت با عنوان اصلي . در « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست 2 » ، عنوان موازي در ناحيه ي « عنوان و شرح مسئوليت » ( فيلد 245 مارك ) از ركورد كتابنگاشتي و به همان ترتيبي كه در منبع اصلي اطلاعات آمده ، وارد مي شود و با يك علامت مساوي ( = ) كه قبل و بعد از آن يك فاصله وجود دارد ، از عنوان اصلي جدا مي شود . كتابخانه ي كنگره ، در صورتي كه فقره موردنظر در ايالات متحده منتشر شده باشد ، همه ي عنوان هاي موازي را ضبط مي كند .
محدوده ي معيني كه مقدار آن ، بر اجرا يا نتايج يك فرايند يا عمليات اثر مي گذارد؛ مثلاً دامنه ي « تاريخ نشر » كه براي محدودكردن نتايج كاوش در يك فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابنگاشتي ، توسط كاربر تعيين مي شود .
پيچ و خم هاي تزييني پيچيده در انتهاي يك امضاي دستي كه بخصوص در دفاتر اسناد رسمي ، براي محافظت از اسناد رسمي در برابر تقلب ، اضافه مي شوند .
از واژه ي يوناني para ( « وراي » ) و phrasis ( « گفتن » ) . بازگويي افكاري كه قبلاً در جمله يا اثري مكتوب ، گفته شده؛ اين كار معمولاً به منظور شفاف تركردن معنا و با گذاشتن كلمات ساده تر و كوتاه تر به جاي واژگان دشوار انجام مي گيرد . همچنين ، به استفاده از بازگويي به عنوان يك ابزار ادبي يا فن آموزشي نيز اطلاق مي شود . مقايسه كنيد با : quotation نيز نگاه كنيد به : plagiarism
هر يك از كاركنان پشتيباني كتابخانه - معمولاً كسي كه حداقل يك درجه ي ليسانس دارد ، و براي درك دستورالعمل هاي خاص و به كاربردن آن ها مطابق با قواعد ازپيش تعيين شده ، تحت شرايط طبيعي و بدون اعمال داوري حرفه اي ، مهارت آموخته است . معمولاً وظايف حمايتي فني سطح بالا به پيراحرفه مندان كتابخانه سپرده مي شود؛ مثل فهرستنويسي استنساخي يا كنترل ادواري ها . در نظام هاي كوچك تر كتابخانه هاي عمومي در ايالات متحده ، كتابداران كتابخانه هاي شعبه گاهي پيراحرفه مند هستند . براي اتصال به فهرست راهنماي « انجمن هاي پيراحرفه مندان كتابخانه هاي ايالتي و منطقه اي » در ايالات متحده اينجا را كليك كنيد . مترادف با : library technician نيز نگاه كنيد به : Support Staff Interests Round Table
پوست كنده شده ي يك حيوان ( گوسفند ، بز ، يا گوساله ) بعد از اين كه رنگ زدايي ، كشيده ، پاك ، و ( براي استفاده در صحافي كتاب يا بعنوان سطح چاپي يا نوشتاري ) آماده شده است . پارشمن از حدود قرن دوم ميلادي تا مدت ها پس از اختراع چاپ با حروف متحرك ، در اروپا مورد استفاده قرار مي گرفت . شكل اصلي اين كلمه ( pergamenum ) از اسم « پرگاموم » ( شهري باستاني در كرانه ي غربي آسياي صغير ) گرفته شده كه كتابخانه اي براي رقابت با مركز بزرگ دانشوري در اسكندريه ي مصر ، در آن تأسيس شده بود . اگر چه توليد پارشمن پرهزينه است ، از پاپيروس بادوام تر بود و بتدريج جاي آن را گرفت . در طول قرون وسطي از پارشمن براي ساختن برگ كتاب ها و دستنوشته هايي كه با دست استنساخ مي شدند استفاده مي گرديد ، و ازجمله به همين دليل كتاب هاي آن دوره بسيار ضخيم هستند . كاغذ نوين در قرن دوم بعد از ميلاد در چين اختراع و در قرن يازدهم در اسپانيا عرضه شد؛ اما تا وقتي كه ماشين چاپ كاملاً رواج نيافته بود ، كاغذ جايگزين پارشمن در توليد كتاب نشد . به سندي ( مثل نقشه يا گواهينامه ) كه بر روي پارشمن چاپ يا نوشته شده نيز اطلاق مي شود . مقايسه كنيد با : vellum
در نمايه سازي ، وقتي كه يك كلمه ، عبارت ، يا جمله در داخل يك جفت كمانك منحني شكل ( ) محصور شود ، نشانه ي آن است كه آن كلمه ، عبارت يا جمله براي توضيح يا شفاف كردن مطلب اضافه شده ، اما براي درك معناي كلي متن ، ضروري نيست . استفاده از پرانتز از قرن نوزدهم كاهش يافته و در سبك نوشتاري نوين ، « ويرگول » جاي آن را گرفته است . براي اشاره به « عبارت ضمني » ( parenthetical expression ) مندرج در داخل كمانك نيز به كار مي رود . از پرانتز در « سرعنوان هاي موضوعي كتابخانه ي كنگره » براي افزودن توضيحگرهاي ضمني ، و در عبارت هاي بولي كاوش ( در شيوه اي كه « درهم جايدهي » نام دارد ) براي نشان دادن نحو ، مورد استفاده قرار مي گيرد ) . مقايسه كنيد با : square bracket
در نمايه سازي ، عبارت يا كلمه اي است كه در داخل پرانتز به انتهاي سرعنوان موضوعي يا توصيفگر اضافه مي شود تا : - تعريف خاصي از واژه را نشان دهد؛ - بافتار كلمه يا عبارت مبهمي را ارائه كند؛ - مكان يك نام جغرافيايي را كه كاملاً شناخته شده نيست ارائه دهد؛ - رشته اي آكادميكي را كه يك موضوع در آن مطالعه مي شود مشخص كند؛ - زبان متن را مشخص كند؛ - نشان دهد كه يك اسم خاص ، تخيلي است؛ مثل : اوفليا ( شخصيت داستاني ) ؛ - سازآرايي را نشان دهد؛ - ابهام را از بين ببرد ، مثل : ايدز ( بيماري ) . مقايسه كنيد با : scope note
Paris Principles
« اعلاميه ي اصول » ( Statement of Principles ) كه در سال 1961 در « كنفرانس بين المللي اصول فهرستنويسي ( آي سي سي پي ) » اتخاذ شد ، و اساس « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن » و مقررات فهرستنويسي مورد استفاده در كشورهايي غير از ايالات متحده ، بريتانيا ، و كانادا را بنا نهاد . اين كنفرانس كه توسط « ايفلا » براي پرداختن به امر استانداردسازي بين المللي در فهرستنويسي كتابخانه اي سازماندهي شد ، در پاريس ( فرانسه ) برگزار شد . در اين اعلاميه دوازده اصل اساسي كه هنوز هم پايه ي مدخل عنوان/ پديدآورنده هستند ، ذكر شده اند .
در رايانش ، به يك بيت درج شده در يك واحد از داده هاي رقومي گفته مي شود كه به منظور تشخيص خطاهاي حادث شده در ارسال مورد استفاده قرار مي گيرد؛ مثل بيت هشتم در بايتي كه يك نويسه ي « اَسكي » را بازنمايي مي كند .
شكلي از تقليد هجوآميز كه در آن ، سُبكِ يك اثرِ ادبي يا هنري جدي ، با به كاربردن همان سُبك براي يك موضوع پيش پاافتاده يا نامناسب ، يا با پرداختن به موضوع اصلي به شيوه اي نامربوط يا بي معنا ، مورد تمسخر قرار مي گيرد . يكي از اولين نمونه ها ، « قورباغه ها » ( The Frogs ) است - نمايشنامه اي از « آريستوفان » كه گفته مي شود « هجومانا » ي آثار « آشيل » و « اوريپيد » است . در نمونه ي جديدتر ، « جين اوستين » ( در Abbey Northanger ) به هجوتقليد از رمان هاي گوتيك رايج در انگلستان قرن نوزدهم پرداخت . از « هجومانا » مي توان به عنوان شكلي از نقد سياسي يا اجتماعي نيز استفاده كرد . نيز نگاه كنيد به : burlesque
بخشي از اثر كه توسط پديدآورنده ، ناشر ، يا توليد كننده به دو يا چند واحد فرعي تقسيم مي شود كه ممكن است با كامل شدن اثر ، در فواصل زماني منتشر شوند . فواصل زماني ( بسته به ماهيت اثر ) ممكن است منظم يا نامنظم باشند . در تك نگاشت هاي چاپي ، هر بخش معمولاً معادل با يك جلد است . « بخش » از آن نظر كه يك جزء دائمي - و نه موقتي - اثر مي باشد ، با جْزوُك متفاوت است . كوته نوشت : pt . مقايسه كنيد با : piece نيز نگاه كنيد به : multipart volume original parts serialized در موسيقي ، به يكي از آواها يا سازهايي گفته مي شود كه يك كار همنوازي براي آن تصنيف شده . همچنين ، نسخه ي چاپي يا نوشته شده از نت ها كه در آن ، موسيقي مربوط به يك آوا يا ساز ( براي استفاده ي اجراكننده ) ، ثبت شده . در پارتيتور كامل يك اثر همنوازي ، هر بخش بر روي [خط] حامل جداگانه اي مي آيد . نيز نگاه كنيد به : condensed score
part - time
استخدامي كه به بخشي از ساعات كار معمول ، محدود شده است . كارمندان پاره وقت كه كم تر از تعداد ساعت هاي معمول در هفته يا ماه كار مي كنند ، واجد شرايط دريافت امتيازات كامل نيستند . در مؤسسات آكادميك ، نسبت هيئت علمي تمام وقت به پاره وقت ( دستيار ) و از جمله كتابداران ، ممكن است مشروط به « قرارداد توافق جمعي » باشد .
part - time faculty
نگاه كنيد به : adjunct
part title
نگاه كنيد به : divisional title
مقدار كتاب هايي كه پايين تر از قيمت اعلام شده ، توسط ناشر به كتابفروش هاي منتخب كه اجازه دارند نسخه ها را به صورت تك فروشي و كم تر از قيمت انتشاراتي بفروشند ، ارائه مي شود - هر چند كه كتاب ها هنوز « مقطوع » محسوب مي شوند . اين عمل توسط انجمن هاي ناشران و كتابفروشان مردود شمرده مي شود؛ چرا كه در بازار واحد ، به بعضي از كتابفروشان نسبت به ديگران ، امتياز رقابتي ناعادلانه اي مي دهد .
يك عنوان راهنما ، متشكل از بخشي از عنوان ( همان عنواني كه در صفحه ي عنوان آمده ) . عنوان ناقص ممكن است از بخش ثانويه ي عنوان ( عنوان فرعي يا عنوان توصيفي ) ، يا از كلمات پراهميت تر عنوان اصلي تشكيل شود .