واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 246
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
در ايالات متحده ، درجه ي بالاتر از كارشناسي با عنوان « كارشناسي ارشد علوم كتابداري و اطلاع رساني » ، كه پس از اتمام دوره ي آموزشي مربوطه ، توسط آموزشگاه عالي كتابداري اعطا مي شود . در بيش تر كتابخانه هاي آكادميك و عمومي در ايالات متحده كسي كه نامزد تصدي يك سِمـَت حرفه اي است ، بايد داراي مدرك « ام ال اس » يا « ام ال آي اس » باشد . نيز نگاه كنيد به : accredited library school approved library school
در ايالات متحده ، درجه ي بالاتر از كارشناسي با عنوان « كارشناسي ارشد علوم كتابداري » ، كه پس از اتمام دوره ي آموزشي مربوطه ، توسط آموزشگاه عالي كتابداري اعطا مي شود . در بيش تر كتابخانه هاي آكادميك و عمومي در ايالات متحده كسي كه نامزد تصدي يك سِمـَت حرفه اي است ، بايد داراي مدرك « ام ال اس » يا « ام ال آي اس » باشد . نيز نگاه كنيد به : accredited library school approved library school
Mac
نگاه كنيد به : Macintosh
شيوه اي در نمايه سازي كه در آن ، يك رايانه به گونه اي برنامه ريزي شده كه توصيفگرهاي احتمالي را ( بر اساس تحليل كلمات و عباراتي كه در عنوان و/ يا متن يك اثر ظاهر مي شوند ) از ميان اصطلاحنامه اي از واژگان مْرجـّح ، انتخاب كند . هر پيشنهاد توسط يك نمايه ساز انساني ، ارزيابي و سپس ، پذيرفته يا رد مي شود . نمايه ساز در انتخاب واژه هاي مجاز اضافي براي نمايه سازي آزاد است . مقايسه كنيد با : automatic indexing
machine - readable
شكلي از داده ها كه يك ماشين ( مثل رايانه يا ابزار ديگر داده پردازي ) بتواند آن را تشخيص دهد ، بپذيرد ، و تفسير كند ، خواه اين داده ها به همين شكل كنوني ايجاد شده باشند يا اين كه از قالبي كه ماشين قادر به خواندن آن نبوده ، به قالب جديد تبديل شده باشند . معمولاً به اطلاعات رقومي ذخيره شده بر روي سخت ديسك ، فلاپي ديسك ، يا نوار مغناطيسي اطلاق مي شود . نيز نگاه كنيد به : Machine - Readable Cataloging
قالب رقومي بين المللي و استاندارد براي توصيف فقره هاي كتابنگاشتي كه در دهه ي 1960 براي تسهيل در توليد فهرست رايانه اي و اشاعه ي آن از يك كتابخانه به كتابخانه ي ديگر در يك كشور و در كشورهاي مختلف ، توسط كتابخانه ي كنگره ايجاد شد . تا سال 1971 ، قالب مارك به استاندارد ملي براي اشاعه ي داده هاي كتابنگاشتي ، و تا سال 1973 به استاندارد بين المللي تبديل شد . استفاده ي فراگير از استاندارد مارك به كتابخانه ها كمك كرده كه داده هاي فهرستنويسي قابل اطمينان و قابل برنامه ريزي فراهم آورند ، از سامانه هاي خودكارسازي كتابخانه كه به صورت تجاري موجود هستند استفاده كنند ، منابع كتابنگاشتي را به اشتراك بگذارند ، از دوباره كاري در اقدامات پرهيز نمايند ، و اطمينان يابند كه اگر يك سامانه ي خودكارسازي جايگزين ديگري مي شود ، داده هاي كتابنگاشتي قبلي قابليت تطبيق خواهند داشت . ركورد مارك سه جزء دارد : ساختار ركورد : اجراي استانداردهاي ملي و بين المللي ( مثل « قالب مبادله ي اطلاعات » « اَنسي زِد2/39 » و « قالب تبادل اطلاعات » « ايزو 2709 » ؛ تعيين محتوا : كدها و قواعدي كه عناصر داده اي در يك ركورد را صراحتاً مشخص و معين مي كنند تا دستكاري داده ها تسهيل شود؛ محتواي داده ها : كه با استانداردهاي بيروني ( مثل « قواعد فهرستنويسي انگلوامريكن - ويراست 2 » ، « سرعنوان هاي موضوعي كتابخانه ي كنگره ( ال سي اس اچ ) » ، . . . ) تعيين مي شود . در ساختار ، ركورد مارك به فيلدهايي تقسيم مي شود كه هر يك ، حاوي يك يا چند عنصر مرتبط از توصيفات كتابنگاشتي هستند . يك برچسب سه رقمي كه ماهيت محتوا را نشان مي دهد ، قبل از هر فيلد مي آيد . اين برچسب ها به صورت دسته هاي صدتايي و به ترتيب زير سازماندهي شده اند ( xx عدد 00 تا 99 را در هر يك از كدهاي مربوط نشان مي دهد ) : فيلدهاي 0xx : كنترل اطلاعات ، اعداد ، كدها فيلدهاي 1xx : شناسه ي اصلي فيلدهاي 2xx : عنوان ها ، ويراست ، مشخصات نشر فيلدهاي 3xx : توصيفات ظاهري ، . . . فيلدهاي 4xx : فَروُست نَما ( همانطور كه در فقره آمده ) فيلدهاي 5xx : يادداشت ها فيلدهاي 6xx : شناسه هاي افزوده ي موضوعي فيلدهاي 7xx : شناسه هاي افزوده اي غير از موضوع يا فَروُست فيلدهاي 8xx : شناسه هاي افزوده شده ي فَروُست ( ديگر شكل هاي مجاز ) براي اتصال به سراصفحه ي استانداردهاي مارك كه توسط « دفتر استانداردهاي مارك » ( وابسته به « كتابخانه ي كنگره » ) نگهداري مي شود اينجا را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : UNIMARC MARCese
اطلاعاتي كه به شكلي ذخيره شده كه مي توان از آن ، مستقيماً ( بدون تبديل از قالب غيرماشين خوان ) به عنوان درونداد رايانه استفاده كرد؛ مثل ركوردهاي كتابنگاشتي در قالب مارك - در برابر فهرستبرگه هاي چاپي . نوع رسانه ي مورد استفاده براي انبارش ( نوار مغناطيسي ، ديسك مغناطيسي ، . . . ) موجب تفاوت هايي مي شود . نيز مترادف با : computer file
در آرشيو ، ركوردهايي كه در قالب يك رسانه ( ريزنمودها ، مضبوطات صوتي ، مضبوطات ويديويي ، ديسك ها و نوارهاي مغناطيسي ، ديسك هاي نوري ، . . . ) ايجاد شده و نگهداري مي شوند و براي دسترسي به محتوايشان ، به نوعي ماشين نياز است . مقايسه كنيد با : electronic records نيز نگاه كنيد به : machine - readable data file
خانواده ي رايانه هايي كه توسط شركت « اَپِل » در سال 1984 عرضه شد و « محيط رابط گرافيكي » را متداول نمود ، و سابقه اي در طراحي برنامه هاي كاربردي گرافيكي كاربرپسند و سيستم هاي عامل بنا كرد كه ديگر شركت هاي نرم افزاري ( مثل « مايكروسافت » ) به سرعت آن را دنبال نمودند . گرچه « اَپِل » فقط پنج درصد از بازار رايانه هاي روميزي را در اختيار دارد ، اما بزرگ ترين مجموعه ي رايانه هاي شخصي غيرسازگار با « آي بي ام » را توليد مي كند . رايانه هاي « مك » به خاطر كاربردپذيري محيط رابط در نشر روميزي و طراحي گرافيكي ، همچنان محبوبيت دارند . در كتابخانه ها ، از رايانه هاي « مك » عمدتاً در تالار كودكان و « تالار برنامه ي درسي » استفاده مي شود . نيز نگاه كنيد به : Windows UNIX
در رايانش ، شيوه اي براي سفارشي كردن درونداد كاربر . اين شيوه ، مجموعه اي از كليدهاي فشرده شده ، فرمان ها ، يا گزينه هاي انتخاب شده ي فهرست ها است كه در قالب يك نام مختصر ، يا در قالب تركيبي از كليدها ( معمولاً كليد Alt يا Ctrl به اضافه ي يك كليد نويسه اي ) جمع مي شوند تا كاربر بتواند صرفاً با تايپ آن نام يا فشردن آن كليدها ، مراحل ازپيش تعيين شده را به سرعت اجرا كند .
واژه اي عام براي هر گونه رسانه ي ذخيره ، كه حاوي متن و/ يا تصاويري است كه بزرگي آن ها به قدري است كه براي خواندنشان به بزرگنمايي نيازي نيست . درشت نمودها ممكن است مات ( مثل فتوكپي ) يا شفاف ( مثل صفحه طلق هاي آموزشي ) باشند . مقايسه كنيد با : microform
نسخه اي از كتابي كه فراهم آمده از قسمت هايي است كه از يك يا چند نسخه ي معيوب از همان ويراست ، برداشته شده اند ، يا نسخه اي كه نقايص آن با افزودن يا جايگزين كردن قسمت هايي كه از نسخه هاي ديگر از همان ويراست برداشته شده اند ، تكميل شده است .
mag .
نگاه كنيد به : magazine
يك ادواري با موضوع عمومي كه معمولاً حاوي مقالاتي در مقوله هاي مختلف است ، كه به سبك غيرمحققانه و توسط پديدآورندگان مختلف نوشته شده اند . اكثر مجلات عمومي تصاوير بسيار دارند ، حاوي آگهي هستند ، و بر روي كاغذ گلاسه چاپ مي شوند . اين مقالات معمولاً كوتاه ( كم تر از پنج صفحه ) ، و عمدتاً فاقد امضا هستند و داراي كتابنگاشت يا سياهه ي « مراجعي براي مطالعه ي بيش تر » نيستند . بيش تر مجلات عمومي به صورت ماهانه يا هفتگي ، براي فروش در باجه هاي روزنامه فروشي يا كتابفروشي ها ، و نيز از طريق اشتراك ، منتشر مي شوند . كوته نوشت : mag . مقايسه كنيد با : journal journal of commentary نيز نگاه كنيد به : e - zine general interest magazine hybrid journal news magazine special interest magazine zine نيز به گنجانه ي سوراخ دار مستطيل شكلي اطلاق مي شود كه براي نگهداري مجموعه اي از اسلايدها مورد استفاده قرار مي گيرد و در آن ، اسلايدها ( براي استفاده در پروژكتور اسلايد ) پشت سر هم قرار مي گيرند . مقايسه كنيد با : carousel
شماره گذاري صفحات يك ادواري ، كه با عدد يك در صفحه ي آغازين هر شماره شروع مي شود . صفحات مجلات عمومي و صنفي معمولاً به اين شيوه شماره گذاري مي شوند ، و مكان يابي مقاله اي خاص در يك دوره ي صحافي شده با استفاده از شماره ي صفحات ( در مقايسه با اثري كه از شيوه ي مجله ي تخصصي در شماره گذاري صفحات آن استفاده شده ) دشوارتر مي گردد .
سياهه ي موضوعي ( با نمايه ي عنوان ) از بالغ بر 8000 ادواري انگليسي زبان كه از سال 1969 به طور نامنظم منتشر مي شود ، و عناوين مندرج در آن توسط ويراستاران از ميان بيش از 170000 گزينه و به عنوان سودمندترين مجلات براي كتابخانه هاي عمومي ، آكادميك ، دولتي ، آموزشگاهي ، يا ويژه انتخاب مي شوند . پوشش اين سياهه مجلات كاملاً عمومي ، مجلات پژوهشي ، مجلات صنفي ، « زين » ها ، و ادواري هاي كودكان را شامل مي شود . هر مدخل مشتمل است بر يك توصيف كتابنگاشتي پايه ، يك گزارمان كه هدف ، دامنه ، و مخاطب نشريه را توضيح مي دهد ، و يك ارزيابي مختصر . كتابخانه ها معمولاً اين ابزار مجموعه گستري را در زمره ي « سفارش هاي پايا » قرار مي دهند و در بخش مرجع قفسه چيني مي كنند .
MAGERT
نگاه كنيد به : MAp and GEography Round Table
magnetic disk
نگاه كنيد به : disk
نوار مغناطيسي شده ي باريكي از جنس پلاستيك كه در هنگام آماده سازي كتاب يا ديگر فقره ي كتابنگاشتي ، به آن چسبانده مي شود و مي توان تنظيماتي انجام داد تا هر گاه كه شخصي بكوشد آن فقره را به صورت غيرمجاز از كتابخانه خارج كند ، زنگ خطر به صدا درآيد . مترادف با : security strip tattle - tape نبز نگاه كنيد به : desensitization
رسانه ي ذخيره ي الكترونيكي ، متشكل از نواره ي نازكي از پلاستيك انعطاف پذير كه روكش فلزينه اي بر آن كشيده شده كه مي توان به دلخواه ، آن را مغناطيسي كرد تا اطلاعات ، به شكل منظم و مرتب در شيارهاي خطي يا مارپيچي بر روي آن ثبت شود . نوار مغناطيسي بر روي قرقره يا در در داخل كارتريج پيچيده مي شود . براي بازيابي فايل يا ركوردي خاص بر روي نوار ، تمام ركوردها ( يا بخش ها ) ي قبل از آن بايد به ترتيب ، كاوش شوند . انبارش بر روي ديسك مغناطيسي سريع تر است ، چون امكان « دسترسي بلاترتيب » ( random access ) به داده ها را فراهم مي كند . به همين دليل ، در كاربردهاي كنوني ، داده ها معمولاً روي ديسك ذخيره مي شوند؛ اما از نوار غالباً براي انبارش هاي آرشيوي استفاده مي شود ، چون باصرفه تر است و ظرفيت بيش تري دارد .
magnum opus
واژه ي لاتين به معناي « اثر بزرگ » . اثري ادبي يا هنري كه منتقدان صاحب نظر ، آن را مهم مي شمارند ، و معمولاً موفقيت بزرگي براي پديدآورنده ، آهنگساز ، يا خالق آن قلمداد مي شود . همه ي پديدآورندگان و هنرمندان ، اثري را كه نسبت به بقيه ي آثارشان برتر باشد خلق نمي كنند ( مانند ويليام شكسپير ) . مترادف با : chef - d'oeuvre متضاد : opuscule مقايسه كنيد با : masterpiece
سخنگاه بحث پست الكترونيكي كه به افراد امكان مي دهد مشترك شوند و به طور خودكار پيام هايي را كه مشتركان ديگر ارسال مي كنند دريافت نمايند . شركت كنندگان نيز مي توانند پيام ها و پاسخ هاي خودشان را براي توزيع در ميان بقيه ي مشتركين فهرست ، پست كنند . سياهه ي پستي ممكن است داراي رئيس جلسه باشد يا نباشد . كوته نوشت : list . مترادف با : discussion list e - conference electronic conference electronic discussion list مقايسه كنيد با : bulletin board system distribution list نيز نگاه كنيد به : LISTSERV lurk majordomo netiquette براي ديدن سياهه اي از « پيايندهاي الكترونيكي و فهرست هاي كتابخانه گرا » اينجا را كليك كنيد . دو فهرست راهنماي كلي و بسيار جامع از گروه هاي بحث پست الكترونيكي عبارت اند از : LISZT و Tile . Net/Lists .
يكي از سطح بالاترين سطوح تقسيم در نظام رده بندي . در رده بندي كتابخانه ي كنگره ، 20 رده ي عمده با حروف الفباي انگليسي نشان داده مي شوند ، كه بدين قرارند : A - آثار ملي M - موسيقي B - فلسفه ، روانشناسي ، دين N - هنرهاي زيبا C - علوم فرعي تاريخ ( باستان شناسي ، نسب شناسي ، . . . ) P - زبان و ادبيات D - تاريخ ( بجز امريكا ) Q - علوم F - E - تاريخ : امريكا و ايالات متحده R - پزشكي G - جغرافيا و مردم شناسي S - كشاورزي H - علوم اجتماعي T - فناوري و مهندسي J - علوم سياسي U - علوم نظامي K - حقوق V - علوم دريايي L - آموزش و پرورش Z - تاريخ كتاب ، علم كتابخانه ، كتابشناسي در رده بندي دهدهي ديويي ، ده رده ي اصلي با اعداد عربي نشان داده مي شوند : 000 - كليات 500 - علوم طبيعي و رياضيات 100 - فلسفه ، پيرا روانشناسي و نهانگرايي ، روانشناسي 600 - فناوري ( علوم كاربردي ) 200 - دين 700 - هنرها ( هنرهاي زيبا و تزييني ) 300 - علوم اجتماعي 800 - ادبيات ( نوشته هاي زيبا و هنري ) و بديع 400 - زبان 900 - جغرافيا ، تاريخ ، و رشته هاي فرعي نيز نگاه كنيد به : division section
مدخلي در فهرست كتابخانه كه كامل ترين توصيف از فقره ي كتابنگاشتي را ارائه مي كند ، و شناسايي و استناد شفاف به اثر را ميسر مي سازد . در « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست 2 » ، مدخل اصلي نقطه ي دسترسي اوليه و اصلي است . در فهرستبرگه ، اين مدخل همه ي سرعنوان هايي را كه فقره ي مورد نظر در زير آن ها فهرستنويسي شده و « شناسه هاي افزوده » ناميده مي شوند ، شامل مي شود . براي اكثر فقره ها ، مدخل اصلي زير نام پديدآورنده قرار مي گيرد . وقتي پديدآورنده اي نباشد ، مدخل اصلي زير « عنوان » قرار مي گيرد .
در نمايه سازي پيش همارا ، به اولين بخش از سرعنوان مركب ( كه شامل دست كم يك سرعنوان ثانويه است ) اطلاق مي گردد . در « علم اطلاعات - پژوهش - روش شناسي » ( از سرعنوان هاي موضوعي كتابخانه ي كنگره ) ، عبارت « علم اطلاعات » سرعنوان اصلي ، « پژوهش » سرعنوان ثانويه و « روش شناسي » سرعنوان ثانويه ي فرعي است . نيز نگاه كنيد به : standard subdivision
main library
نگاه كنيد به : central library
سياهه اي از رده ها كه توسط فهرستنويس يا نمايه ساز ، به صورت تكي يا تركيبي ، براي رده بندي اسناد بر مبناي موضوع ، و طبق قواعد يك نظام خاص رده بندي به كار مي روند ، و بر اساس نشانه گذاري نمادين شان مرتب شده اند . در نظام رده بندي سلسله مراتبي ، آن تقسيمات منطقي ، تقسيمات فرعي ، . . . كه مربوط به رده هاي اصلي هستند نمايش داده مي شوند . مقايسه كنيد با : auxiliary schedule
اعلاميه ي عمومي به صورت مكتوب يا شفاهي ، مربوط به عقايد ، انگيزه ها ، برنامه ها ، و/ يا مقاصد ، كه توسط شخص ، گروه ، يا دولت صادر مي شود .
سامانه ي رايانه اي بزرگي با قابليت حمايت از پايانه هاي بسياري كه قابليت پردازش مستقل ندارند ، و براي اجراي برنامه هاي كاربردي پيچيده اي كه به قدرت رايانش قابل توجهي نياز دارند مورد استفاده قرار مي گيرد . كلانً رايانه ها بر اساس اندازه ، ( كوچك ، متوسط ، و بزرگ ) طبقه بندي مي شوند . مقايسه كنيد با : microcomputer minicomputer supercomputer
توافق رسمي كه به موجب آن ، يك شركت برون سازماني توافق مي كند در برابر دريافت مبلغي به صورت ماهانه يا سالانه ، تجهيزات معيني را بعد از انقضاي هر گونه پشتيباني ، به صورت منظم كنترل كند و آن را فعال نگه دارد . اين نوع توافق در كتابخانه هايي كه خودشان مالك دستگاه هاي فتوكپي ، ماشين هاي خواننده - چاپگر ، تجهيزات رايانه اي ديگر ، . . . مي باشند متداول است . به توافق با شركتي برون سازماني براي نظافت و نگهداري از ساختمان كتابخانه به صورت منظم ( در برابر پرداخت مبلغي به صورت ماهانه يا سالانه ) نيز اطلاق مي شود . بعضي از كتابخانه ها و نظام هاي كتابخانه اي ، كاركنان نگهداري خودشان را به كار مي گيرند ، يا از خدمات ارائه شده توسط سازمان مادر استفاده مي كنند .