واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 111
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
در رده بندي ، يكي از مشخصه هاي يك رده ، كه به عنوان وسيله ي تمايز آن از رده هاي ديگر شناخته مي شود . آن گونه كه در " مقتضيات كاركردي ركوردهاي كتابشناختي " تعريف شده ، يك مشخصه از يك مجموعه ي مشخصات ، كاربران اطلاعات را قادر مي سازد در هنگام كاوش اطلاعات درباره ي يك هويت بخصوص ، پرس و جو را تدوين كنند و به ارزيابي پاسخ ها بپردازند . خصيصه ها ممكن است ذاتي يك هويت باشند ( مثل ويژگي هاي فيزيكي ، اطلاعات برچسب ، . . . ) ، يا به وسيله ي يك عامل بيروني به آن نسبت داده شوند ( مثل شناسه هاي تخصيص يافته ، اطلاعات بافتاري ، و . . . ) . مثلاً خصيصه هاي منطقي يك اثر آفرينشي ، از جمله عبارت اند از عنوان ، شكل ، تاريخ توليد ، مخاطبان موردنظر ، و . . . بنا بر قاعده ي كلي ، هر هويت فقط يك ارزش را براي هر يك از خصيصه ها به نمايش مي گذارد ، اما ممكن است هر يك از خصيصه ها داراي چند ارزش باشند ( مثلاً يك اثر تحت بيش از يك عنوان منتشر شود ) يا ارزش يك خصيصه با گذشت زمان تغيير كند ( مثل تاريخ انتشار يك پيايند ) . ضرورتي هم ندارد كه هر يك از مصاديق يك هويت ، همگي خصيصه هاي آن را به نمايش بگذارند - برخي از خصيصه ها ممكن است براي برخي انواع فرعي يك هويت ، مناسب تر باشند ؛ مثلاً خصيصه ي " مختصات " فقط در مورد " مواد جغرافيايي " كاربرد دارد .
dedicated line
راه مستقيمي به اينترنت يا شبكه ي رايانه اي ديگر از طريق مجراي مخابراتي كه نه تنها بين كاربران متعدد - مانند آنچه در دسترسي شماره گير صورت مي گيرد - تسهيم شده ، بلكه بنا بر هدفي معين ، بيست وچهار ساعته براي يك كاربر بخصوص يا گروهي از كاربران خاص ، در دسترس مي باشد . وقتي دسترسي از طريق يك « رسانگر همگاني » صورت گيرد ، آن مجراي ارتباطي « خط اجاره اي » ( leased line ) ناميده مي شود .
ايجاد تورفتگي خطي برروي قطعه اي از كاغذ يا كارت تا بتوان آن را به راحتي و بدون اين كه به الياف آن آسيبي برسد ، برگرداند يا تا كرد . اگر اين كار با استفاده از لبه ي يك صفحك يا خط كش كُند انجام شود ، آن را « زدنِ خطِ تا » مي نامند . اگر از خط كش تيز استفاده شود ، بخشي از الياف كاغذ مي شكند ، و حالتي شبيه به « آژيدگي » حاصل مي شود ، كه پاره شدن تميزتر كاغذ در طول « خطِ تا » را امكان پذير مي سازد . در صحافي ، عبارت است از فشردن الياف يك برگ ، در يك خط همراستا با لبه ي داخلي به منظور بازشدن راحت تر مجلد .
در حروفنگاري ، خط افقي خيالي كه رأس حروف بزرگ يك نوع فونت را به هم متصل مي كند . و غالباً - ولي نه لزوماً - با خط فراز يكي است . مقايسه كنيد با : mean line نيز نگاه كنيد به : base line caps نگاه كنيد به : capital letter
تزيين ممتدي كه بر لبه هاي يك صفحه يا رويه ي كتاب يا ديگر آثار چاپي ، يا گرداگرد بخشي از متن يا تصوير انجام مي شود . خط حاشيه ممكن است از يك يا چند خط راست و ممتد ساده يا تزييني ، يا تكرار متوالي طرح هاي هندسي يا معمولي تشكيل شود . نيز نگاه كنيد به : full - page border historiated border
مجموعه ي پنج سطر افقي موازي كه نت هاي موسيقي بر روي آن ها نوشته يا چاپ مي شوند . در پارتيتور كامل يك اثر همنوازي ، هر بخش بر روي خط حاصل جداگانه اي نوشته مي شود .
سبك نوشتاري سرهم كه از حدود 1100 بعد از ميلاد تا پايان قرن شانزدهم در نسخه برداري از منشورها ، ركوردهاي حقوقي و ديگر اسناد رسمي ، توسط كاتبان مورد استفاده قرار مي گرفت - در برابر خط كتابي كه براي نسخه برداري دستي از آثار مذهبي و ادبي به كار برده مي شد .
در حروفچيني ، سطري متشكل از نقطه ها يا خط تيره هايي كه به منظور هدايتِ چشمِ خواننده در عرض صفحه ( مثلاً از عنوان فصل ( در فهرست مندرجات ) به مكان نماي مربوط به آن ( معمولاً شماره ي صفحه ) در ستون سمت راست ) چاپ شده اند . همچنين ، واژه اي در نشر براي اشاره به مهم ترين عنوان هاي « ليست اول » ناشر .
خطوط مواز افق كه ( همچون در دفتر حسابدار ) به صورت كمرنگ با يك خط كش رسم شده اند ، يا با جوهر كمرنگ ، در عرض يك صفحه يا برگه چاپ شده اند ، و هدف از آن ها جدا نگه داشتن مدخل ها ، يا - در دستنوشته ها قرون وسطاي - كمك به نگارش متن در سطور مستقيم و مواز با هم م باشد .
سبك نوشتاري متمايل به راست كه در آن ، حروف يك كلمه ( كه بدون برداشتن قلم يا مداد از روي كاغذ يا هر سطح نوشتاري ديگر ، به صورت پيوسته نوشته مي شوند ) به هم متصل هستند . اين نوع خط در دستنوشته هاي اومانيستي و اسناد پاپي در زمان رنسانس ، و براي نوشتن نامه به كار مي رفت . در چاپ و واژه پردازي ، هر قلمي كه ظاهر خط دستي را دارد . مترادف با : running script نيز نگاه كنيد به : court hand
رايانه اي اختصاصي كه به عنوان مرز امنيتي عمل مي كند ، و ترافيك بخشي از شبكه به بخش ديگر - معمولاً ارسال داده ها از شبكه اي بزرگ تر به شبكه ي محلي - را مسدود مي كند . اين ديواره ها به منظور محدودكردن دسترسي به شبكه ( ها ) ي رايانه اي شخصي و فايل هاي انحصاري ، يا كنترل ترافيك ورودي و ممانعت از دسترسي كاربران غيرمجاز ، نصب مي شوند . ديواره ي قرمز در جلوگيري از خروج اطلاعات محرمانه به بيرون نيز سودمند است .
سبك يكشكل و بسيار خوانايي در نگارش دستي كه قبل از رواج ماشين تايپ ، كتابداران براي توليد مدخل در فهرست هاي دستنوشته ، از آن استفاده مي كردند . با تبديل فهرستبرگه ها به فايل ركوردهاي ماشين خوان ، استفاده از برگه هاي فهرست متوقف شده و مدخل هاي دستنوشت در فهرست ها نيز به ندرت به چشم مي خورند .
يك سبك رسمي در خط كه پيش از اختراع ماشين چاپ ، براي آماده سازي كتاب به وسيله ي كاتبان مورد استفاده قرار مي گرفت - متمايز از خط شكسته كه براي نوشتن نامه و ديگر اسناد غيررسمي از آن استفاده مي شد . مقايسه كنيد با : court hand نيز نگاه كنيد به : gothic uncial
در حروفچيني ، خط افقي فرضي كه پايين حروف كوچك روي خط را به هم پيوند مي دهد و براي تعيين اندازه ي فواصل بين سطرهاي متن مورد استفاده قرار مي گيرد .
خطي ( معمولاً باريك ، به رنگ سياه يا تيره ) كه لبه هاي يك نقشه را مشخص مي كند و آن را از حاشيه ( اگر حاشيه اي وجود داشته باشد ) جدا مي كند .
archives policy
بيانيه ي رسمي و مكتوبي كه اختياراتي را كه آرشيو به موجب آن عمل مي كند ، دامنه ي فعاليت هاي آرشيو ( مأموريت ، اهداف ، شرايط / محدوديت ها ، و . . . ) ، و طيف خدماتي را كه ارائه مي دهد مشخص مي كند . مقايسه كنيد با : access policy
رهنمود هاي تعيين شده به وسيله ي يك كتابخانه يا نظام كتابخانه اي براي شيوه ي استفاده از تجهيزات و سامانه هاي رايانه اي آن . مثلاً اكثر كتابخانه هاي عمومي استفاده از كارايستگاه هاي عمومي براي فعاليت هاي تجاري يا غير قانوني را ممنوع مي كنند . در بيش تر كتابخانه ها ، يك نسخه ي چاپي از " خط مشي استفاده ي مجاز " در نزديكي كارايستگاه هايي كه محدوديت هاي تعيين شده درمورد آن ها مصداق دارد ، نصب شده . برخي از كتابخانه ها نيز اين بيانيه را در سايت وب خود قرار مي دهند .
اصل ، برنامه ، يا سلسله اقدامات حاكم در حوزه ي منابع و فناوري اطلاعات ، كه توسط يك شركت ، سازمان ، مؤسسه يا دولت اتخاذ مي شوند؛ مثل تصميم سياسي به استفاده از كمك هاي مالي عمومي به منظور يارانه اي كردن دسترسي به اينترنت براي كتابخانه هاي عمومي و آموزشگاه ها . در ايالات متحده ، « كميسيون ملي علوم اطلاع رساني و كتابداري » ( ان سي ال آي اس ) در مورد تصميماتي كه به خط مشي اطلاعاتي و كتابخانه ي ملي مربوط مي شوند به كنگره و رئيس جمهور مشاوره مي دهد .
شرايطي كه توسط ناشر تعيين مي شود و به موجب آن فقره هاي سفارش داده شده ، ارسال شده و تحويل شده توسط يك كتابخانه يا كتابفروشي ، به عنوان مرجوعي پس فرستاده مي شوند . فقره هايي كه با وضعيت آسيب ديدگي ( كه تقصير دريافت كننده نيست ) دريافت مي شوند را مي توان بازگرداند . خط مشي پس فرستي براي فقره هاي آسيب نديده معمولاً در برگه ي « استعلام قيمت » ناشر ، و عموماً با كد NR يا XR ، به معناي « بي برگشت » ( no returns ) يا « برگشت ناپذير » ( nonreturnable ) ، بيان مي شود . فقره هايي كه آماده سازي شده اند يا به تقاضاي خريدار ، به صورت ويژه صحافي گرديده اند ، برگشت پذير نيستند؛ مگر اين كه در مدت زمان قابل قبول ، وجود نقص عمده اي در آن ها گزارش شود . وقتي فقره اي بنا به دليل معتبر پس فرستاده مي شود ، معمولاً يك نسخه ي جايگزين توسط ناشر در برابر آن ارسال مي گردد . نيز نگاه كنيد به : returns
بيانيه ي رسمي و مكتوبي كه به وسيله ي شخص / اشخاص / نهاد مسئول مديريت آرشيو يا مجموعه هاي خاص منتشر مي شود و در آن ، موادي كه دسترسي به آن ها امكان پذير است و افراد مجاز به دسترسي ، و نيز تمامي شرايط يا محدوديت هاي استفاده مشخص مي شوند . اين بيانيه معمولاً براي كاربران پست مي شود يا به نحوي بين آنان توزيع مي گردد .
رهنمودهايي كه از سوي يك كتابخانه يا نظام كتابخانه اي تعيين مي شود و با آن ، نحوه ي صحافي موادي كه با صحافي دائمي خريداري نشده اند مشخص مي گردد . تك نگاشت هاي فهرستنويسي شده معمولاً صحافي شده هستند ( به استثناي مواد آزادبرگ و داراي صحافي فنري ) ؛ جزوه ها را مي توان در جلد مخصوصي قرار داد؛ و پيايند هايي كه قرار بر نگهداري دائمي آن ها است معمولاً صحافي مي شوند ، مگر اين كه به ريزفيلم تبديل شوند . گاهي نظام هاي بزرگ كتابخانه اي داراي صحافيخانه ي درون سازماني هستند ، اما اكثر كتابخانه هاي كوچك و متوسط از صحافي هاي بازار آزاد استفاده مي كنند .
يك بيانيه ي رسمي و مكتوب از اصول حاكم بر يك مجموعه از مواد كتابخانه اي ، شامل معيارهاي مورد استفاده در تصميم به گزينش و حذف ( حوزه هاي موضوعي تحت پوشش ، درجه ي تخصصي شدگي ، سطوح دشواري ، زبان ها ، قالب ها ، موازنه ، . . . ) و خط مشي هاي مربوط به هدايا و تبادلات . اگر خط مشي مجموعه گستري بدون ابهام بيان شود ، در پاسخ به چالش هاي گروه هاي فشار بسيار سودمند خواهد بود .
در حروفنگاري ، خط افقي خيالي كه از امتداد رئوس حروف كوچكِ « ميانً ارتفاع » يك قلم ( كه فاقد حروف فرازين هستند ) عبور مي كند . مترادف با : x - line مقايسه كنيد با : cap line نيز نگاه كنيد به : base line
cuneiform
از واژه هاي لاتين " cuneus " ( گوه ) و " forma " ( حالت يا شكل ) . به نويسه هاي تصويرنگاشتي به كاررفته در كتيبه هاي آكادمي ، آشوري ، بابلي ، پارسي ، و سومري باستان ( از 4000 تا 100 سال قبل از ميلاد ) اشاره دارد كه هريك ، از نشانه هاي گوه اي شكل تشكيل مي شد كه با وسيله اي نوك تيز به نام سوزنك حكاكي روي لوح گلي حك مي شدند . اگر متني آن قدر طولاني بود كه بايد روي لوح ديگري ادامه مي يافت ، هر لوح شماره گذاري مي گرديد و يك يافت واژه در پا - لبه ي آن حك مي شد تا آن را به لوح بعدي پيوند بزند . لوح آخر معمولاً با يك پي نگاشت خاتمه مي يافت . براي كسب اطلاعات بيش تر درباره ي خط ميخي اينجا را كليك كنيد .
برچسب چاپي حاوي داده هاي ماشين خوان كه به شكل خطوط عمودي با طول مساوي و ضخامت متفاوت كدگذاري شده و مي توان با استفاده از اسكنرنوري متصل به رايانه ، آن را خواند . از باركد در كتابخانه ها براي شناسايي كتاب و ديگر مواد كتابخانه اي در امانت و موجود ، و براي پيونددادن كارت كتابخانه ي امانت گيرنده به ركورد مربوط به او در سامانه ي خودكار امانت ، استفاده مي شود . املاي ديگر : bar code نيز نگاه كنيد به : automated checkout
نواره ي فلزي باريكي با ارتفاع برابر با حروف ، كه براي چاپ خطوط ممتد ، يا خطوط متشكل از نقطه ها يا الگوهاي مختلف ( مثل حاشيه ي ساده يا تزييني پيرامون يك صفحه عنوان ) به كار مي رود . حاشيه خط ها در صحافي ممكن است ساده كوب يا زركوب باشند . ضخامت خط ( كه با نقطه اندازه گيري مي شود ) ضخامت سطر را تعيين مي كند . خط ممكن است در مركز ضخيم تر باشد و در دوسر باريك شود . نيز نگاه كنيد به : dash hyphen به قانون يا اصلي كه ( معمولاً در يك بافتار اجتماعي ، فرهنگي ، يا سازماني خاص ) بر بافتار قابل قبول حاكم است نيز اطلاق مي شود . بيش تر كتابخانه ها قواعدي مكتوب در رابطه با استفاده از رايانه و رفتار غيرقابل قبول دارند ، كه معمولاً نزديك ميز امانت يا ميز مرجع ، و گاهي در پايگاه وب كتابخانه ، نصب مي شود . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، رُويه ي استانداردي كه معمولاً يك اصل فهرستنويسي بر آن حاكم است؛ مثل « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن » يا « قواعد رديف بندي اِي ال اِي » .
هنر نوشتن با خط خوش . كسي كه به اين كار بپردازد خطاط ( calligrapher ) ناميده مي شود . اين واژه همچنين اشاره دارد به نويسه ها ، كلمات ، صفحات ، و حتي كل اسنادي كه شرايط زيبايي شناختي مربوط به خطاطي ممتاز را دارا باشند . در خاور دور ، خطاطي با قلم موي تيزي كه در حالت عمودي نگه داشته مي شود انجام مي گيرد . در فرهنگ هاي غربي و اسلامي ، اين كار با يك قلم ني ، قلم پر ، يا قلم نوك دار كه با زاويه نسبت به سطح كتابت نگه داشته مي شود ، انجام مي گيرد . نيز نگاه كنيد به : book hand scribe
binding error
اشتباهي كه در صحافي يك اثر رخ مي دهد . خطاهاي رايج در صحافي عبارت اند از تازدن نادرست فرم ها ، جاانداختن چند ورق يا كل يك جزوه ، جمع كردن آن با ترتيب نادرست ، يا صحافي كردن آن ها به شكل معكوس ، چسباندن رويه ي عوضي به تنه ي كتاب ، و . . . . در اكثر موارد ، ناشر بدون مطالبه ي هيچگونه هزينه اي ، اين نسخه ها را عوض مي كند . نيز نگاه كنيد به : aberrant copy
گزارش فشرده اي از ترتيب رويداد ها يا حوادث در يك اثر روايتي نسبتاً بلند ( رمان ، نمايشنامه ، شعر حماسي ، . . . ) . اكثر كتابخانه ها ، بنا بر خط مشي خود ، فَروُست هايي ( مثل Cliff Notes و Masterplots ) را كه خلاصه پيرنگ هاي آثار ادبي را ارائه مي دهند انتخاب نمي كنند ، چرا كه دانشجويان براي اجتناب از تكاليف خواندني ، خيلي راحت از آن خلاصه ها استفاده مي كنند . مترادف با : synopsis
گزاره ي مختصري كه بيان كننده ي جوهره ي عام يا انديشه ي كلي يك اثر ( يا بخشي از آن ) است ، و به تلخيص نكات اصلي ، يافته ها ، و نتايج آن مي پردازد و معمولاً در پايان اثر ارائه مي گردد . مقايسه كنيد با : abstract نيز نگاه كنيد به : synopsis نيز به گزاره ي مختصري گفته مي شود كه به صورت يادداشت ( در ركورد كتابنگاشتي ) آمده تا به توصيف محتواي يك فقره ي غيركتابي بپردازد كه قالب بندي مورد استفاده براي توليد اثر ، مرور آن اثر را دشوار نموده است . در رده بندي دهدهي ديويي ، سياهه اي است از زيربخش هاي اصلي يك رده ، كه در فرانماها بلافاصله پس از مدخل مربوط به رده چاپ شده اند . خلاصه ي كل رده بندي ( رده هاي اصلي ، تقسيمات ، و اجزا ) در ابتداي فرانماها درج مي شوند .