واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 340
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
نشانه ي رده بندي كه در آن فقط از يك نوع نماد ( معمولاً اعداد يا حروف الفبا ، ولي نه هر دو ) استفاده مي شود؛ مثل اعداد عربي كه براي نشان دادن شماره هاي راهنما در رده بندي دهدهي ديويي به كار مي روند . مقايسه كنيد با : mixed notation
علامتي كه بالا يا پايين يك نويسه ي الفبايي نوشته يا چاپ مي شود ، تا تغيير در تلفظ آن را نشان دهد .
يادداشت رده بندي كه در آن ، دو يا چند نوع نماد به كار رفته اند؛ مثل حروف الفبا كه براي نشان دادن رده هاي اصلي و زيررده هاي سطح اول در رده بندي كتابخانه ي كنگره به كار مي روند ، و اعداد كه براي زيررده هاي بعدي مورد استفاده قرار گيرند ( مثل ND2893 . A78 2000 ) . مقايسه كنيد با : pure notation
يك يا دو حرف كه به وسيله ي فهرستنويس به « نشانه ي پديدآور » ( در انتهاي شماره ي راهنما ) افزوده مي شود و از يك يا دو حرف اول نخستين كلمه ي عنوان ( به استثناي حروف اضافه ي آغازين ) تشكيل مي شود ، و آثار متعلق به يك پديدآورنده ي واحد را ( كه رده بندي واحدي دارند ) متمايز مي كند ( مثل d در شماره ي « D548d » براي مشخص كردن « David Copperfield » اثر « چارلز ديكنز » ) ، يا ويراست هاي گوناگون يك اثر واحد را در يك ترتيب فرعي ، مرتب مي كند . مترادف با : work number
نمادي در چاپ ، كه در متن براي اشاره به مطالبي به كار مي رود كه در مكاني متفاوت ( مثلاً در پانوشت ، يا در قسمت ديگري از همان صفحه ) چاپ شده اند . وقتي بيش از يك ارجاع در صفحه داده مي شود ، ترتيب نمادها عبارت است از : ستارك ، نشان خنجر ، خنجر مخطط ، نشانه ي بخش ، نشان موازي ، نشان پاراگراف . اكثر ناشران براي نشان دادن مرجع هاي متوالي و متعدد ، اعداد با انديس بالا را ترجيح مي دهند .
حروف ، اعداد ، يا ديگر نمادهايي كه نمايانگر نام آخر پديدآورنده هستند كه توسط فهرستنويس به شماره ي راهنما افزوده مي شوند تا يك اثر را از ديگر آثاري كه در همان رده هستند متمايز كنند . ( مثلاً شماره ي " كاتر - سانبورن " D548 براي شناسايي آثار " چارلز ديكنز " ) . هنگامي كه نشانه ي اثر به نشانه ي پديدآور افزوده مي شود ، آنچه را كه به دست مي آيد شماره ي كتاب مي نامند ( مثلاً D548d براي David Copperfield ) . مترادف با : author number
در بعضي از نظام هاي رده بندي ، ساختار حروف ، اعداد ، و يا نماد هاي مورداستفاده براي نشان دادن رده ها ، به منظور نمايش دادن جايگاه سلسله مراتبي يا چهريزه هاي هر رده و زيررده طراحي شده اند . مثلاً در رده بندي دهدهي ديويي ، تقسيمات فرعي متوالي از يك رده با اعداد عربي و اعشار هاي دهدهي نشان داده مي شوند . در نشانه گذاري دهدهي ديويي ، 42/782 ، به كتابي با عنوان « سرود هاي عاشقانه اي برادوي » ( Broadway Love Songs ) تخصيص يافته؛ در اين نشانه ، 700 نشان مي دهد كه اثر درباره ي موضوعي در هنر مي باشد ، 780 يعني اين كه درباره ي موسيقي است ، 782 يعني درباره ي موسيقي آوايي ، و بخش اعشاري 42/ يعني از سرودها است .
در رايانش ، نويسه يا مجموعه اي از نويسه ها كه براي شناسايي مكان مشخصي از حافظه ي اصلي يا انباره ي جانبي ، معمولاً با هدف دسترسي به داده هاي ذخيره شده ، مورد استفاده قرارمي گيرد . نيز نگاه كنيد به : internet address
« آي پي » مخفف « پروتكل اينترنتي » ( Internet Protocol ) ، و عبارت است از نشاني فيزيكي يك رايانه ي خدمتگير يا خدمتگر متصل به شبكه اي كه از پروتكل « تي سي پي/ آي پي » تبعيت مي كند ، و به صورت يك مجموعه ي چهار قسمتي از اعداد عربي كه با نقطه از هم جدا مي شوند نوشته مي شود ( مثال : 123 . 456 . 78 . 9 ) . هر نشاني آي پي داراي يك نشاني اينترنتي الفباعددي مرتبط با خود ( كه به خاطرسپردنش آسان تر است ) در « سامانه ي نام قلمروها » ( « دي ان اس » ) مي باشد .
كد يگانه اي كه به هر رايانه ي متصل به اينترنت اختصاص داده مي شود تا به عنوان فرستنده و/ يا گيرنده در ارسال فايل هاي برنامه يا داده ، شناسايي شود . دو گروه نشاني مورد استفاده قرار مي گيرند : نشاني پست الكترونيكي افراد ( مثلاً presleyelvis@aol . com ) و « ميم » پايگاه هاي « اف تي پي » ، پايگاه هاي تل نت ، و پايگاه هاي وب ( مثال : www . aol . com ) . شكل نشاني هاي اينترنتي توسط « دي ان اس » ( سامانه ي نام قلمروها ) كنترل مي شود . نيز نگاه كنيد به : IP address
يك حرف ، عدد ، كلمه ، عبارت ، نشان ، ابزار ، طرح ، صدا ، يا نماد ( يا تركيبي از اين ها ) كه در ارتباط با يك محصول يا خدمت براي دلالت ( مستقيم يا غيرمستقيم ) بر هويت مالكِ يك ( معمولاً ) بنگاه انتفاعي مورد استفاده قرار مي گيرد كه استفاده از آن علامت بخصوص را با ثبت آن ، براي خود محفوظ داشته است . علائم تجاري خدمات و محصولات موفق ، توسط مالكان به نحو غيرتمندانه اي محافظت مي شوند تا مانع از تقليد آن ها توسط رقيبان گردند . ثبت علامت كه با درج حرف R در داخل يك دايره ي كوچك ( و حروف TM ، اگر ثبت نام در دست انجام باشد ) پس از نام بنگاه مشخص مي گردد ، به مالك علامت حق مي دهد كه در صورت تجاوز به حقوق خود ، قانوناً طلب خسارت كند . املاي ديگر : trade mark نيز نگاه كنيد به : infringement
رشته اي از نويسه هاي مورد استفاده براي فرستادن پيام از يك رايانه به رايانه ي ديگر از راه يك شبكه ، كه توسط پروتكل اينترنتي براي پست الكترونيكي ( اس ام تي پي ) اداره مي شود . نشاني هاي پست الكترونيكي از قالب استانداردي ( كه هيچ فضاي خالي در آن وجود ندارد ) پيروي مي كنند : در ايالات متحده : كدقلمرو . نام قلمرو@نام كاربر در كشورهاي ديگر : كدكشور . نام قلمرو@نام كاربر مثال ها : smithj@myuniversity . edu duboisf@universite . fr براي ديدن سياهه ي « ياهو! » از فهرست راهنماهاي پست الكترونيكي را كليك كنيد .
در نظام هاي اطلاعاتي ، ازدست دادن رازداري و محرميت ، كه نتيجه ي نقص مراقبت هاي امنيتي است . وقتي اطلاعات حساس به دست افراد غيرمجاز مي افتد ، ممكن است براي كساني كه سهمي در حفظ اسرار دارند عواقب ناگواري داشته باشد ، اما گاهي نيز ممكن است عمدي ( و به منظور منحرف كردن توجهات ، پيشگيري از انتقادات ، . . . ) باشد .
electronic publishing
نشر كتاب ، ادواري ( مجلات تخصصي و عمومي الكترونيكي ، . . . ) ، داده پايگاه هاي كتابنگاشتي ، و ديگر منابع اطلاعاتي در قالب رقومي ، معمولاً بر روي سي دي رام يا به صورت درونخطي از طريق اينترنت ، براي كاربران خانگي ، مشتركين و/ يا مشتريان جزء ، با يا بدون همتاي چاپي ( مثل Journal of Electronic Publishing ) . مترادف با : e - publishing در معناي ديگر ، مترادف با : desktop publishing
مركز انتشاراتي كه به يك دانشگاه يا مؤسسه ي آكادميك ديگر وابسته است و به انتشار كتاب ها و مجلات تخصصي دانشورانه ، بويژه آثاري كه به وسيله ي هيئت علمي نوشته مي شوند مي پردازد . بيش تر ناشران دانشگاهي مبناي عملياتي غيرانتفاعي دارند و در انتخاب دستنوشته هاي ارائه شده براي انتشار ، به كميته اي متشكل از اعضاي ارشد هيئت علمي متكي هستند . انجمن صنفي ناشران دانشگاهي در امريكاي شمالي « انجمن ناشران دانشگاهي امريكا » ( اِي اِي يوپي ) است . مقايسه كنيد با : popular press trade publisher
توليد نسخه هاي تكي يا كم شمار از انتشارات چاپي ، در پاسخ به سفارش هاي دريافتي از مشتريان - در برابر تأمين سفارش ها از محل موجودي انبار . مثالي از اين نوع خدمات ، Dissertation Express است كه تك نسخه هايي از رساله هاي دكتري را بنا به تقاضا و در برابر بهاي ثابت ، ارائه مي دهد .
desktop publishing ( DTP )
استفاده از نرم افزار و سخت افزار ريزرايانه اي براي آراستمان صفحه ، طراحي گرافيكي ، و چاپ ، به منظور ايجاد يك « نسخه ي آماده به عكس » كه داراي كيفيت حرفه اي براي چاپ انتفاعي است ، اما تنها بخشي از هزينه ي استفاده از خدمات يك ناشر انتفاعي براي توليد آن صرف شده است . در نشر روميزي كه در توليد بروشورها ، آگهي ها ، خبرنامه ها ، پوسترها ، . . . در داخل سازمان ها به طور گسترده مورد استفاده قرار مي گيرد ، به نرم افزارهاي نشر روميزي و يك رايانه ي شخصي مجهز به نمايشگر بزرگ و چاپگر ليزري با قدرت وضوح بالا نياز است تا متن و تصاوير را در قالب « ويزيويگ » توليد كند . نيز نگاه كنيد به : self - publishing electronic publishing
نگاه كنيد به : desktop publishing
خدمتي تجاري كه در پاسخ به تقاضاي فردي ، نسخه هاي تكي از كتاب هاي كمياب يا نادر را ، معمولاً به وسيله ي چاپ نورنگاشتي ( فتوكپي ) از يك نسخه ي اصلي ريزنمودي تهيه مي كند .
توافقي بين پديدآورنده و ناشر كه به موجب آن ، اثري هم در ويراست سخت جلد و هم در « ويراست جلد شميزي بسابازاري » ( با مشخصات نشر جداگانه اي از ناشر ) منتشر شود؛ متضاد با « نشر كامل » ، وضعيتي است كه در آن ، پديدآورنده حقوق نشر ويراست جلدكاغذي را به ناشر جداگانه اي مي دهد و معمولاً حق التأليف بيش تري نيز دريافت مي كند . اين واژه به انتشار همزمان ويراست تجاري سخت جلد و نرم جلد تحت « مشخصات نشر » واحد ، يا به چاپ بعدي يك ويراست تجاري جلدكاغذي كه درآن ، متن و تصاوير هيچ تفاوتي با ويراست سخت جلد نمي كنند ، اطلاق نمي شود .
ويراستي متشكل از تعداد ازپيش تعيين شده ي نسخه ها ( معمولاً 200 تا 500 ، و بندرت بيش از 1500 نسخه ) كه ناشر قصد ندارد مجدداً آن را دقيقاً با همان شكل چاپ كند . اگر هر يك از نسخه ها به صورت پي درپي شماره گذاري شده باشند ، هر نسخه معمولاً يك « گواهي نشر » بر صفحه ي قبل از صفحه ي عنوان دارد ، كه اندازه ي ويراست و شماره ي نسخه در آن درج شده . هر يك از نسخه ها ممكن است توسط پديدآورنده امضا نيز شده باشند . اگر يك ويراست تجاري نيز از همان اثر منتشر شده باشد ، « ويراست محدود » معمولاً بر روي كاغذ مرغوب تري چاپ مي شود ، صحافي بهتري دارد ، و با قيمت بيش تري به فروش مي رسد . در بازار كتاب هاي قديمي ، يك نسخه از « ويراست محدود » معمولاً به خاطر كمياب بودنش قيمت بالاتري دارد . مقايسه كنيد با : deluxe edition نيز نگاه كنيد به : overs
انتشارِ ( مبتني بر توافق قبلي ) يك اثر واحد به وسيله ي دو ناشر مختلف در ويراست هاي جداگانه - غالباً با جلد سخت به وسيله ي يك ناشر دانشگاهي ، و با جلد كاغذي به وسيله ي يك ناشر بازار . مقايسه كنيد با : co - edition نيز نگاه كنيد به : simultaneous publication
niche publishing
فعاليت ناشران خرده پا و بخش هايي از شركت هاي انتشاراتي بزرگ كه دامنه ي كارشان را به حوزه ي موضوعي نسبتاً كوچك ( مثل دستورنامه هاي تعمير اتومبيل يا راهنماهاي سفر ) يا نوعي از ادبيات ( مثل ژانر داستان ) محدود نمايند و انتشاراتي توليد كنند كه هدف از آن ها ، برآوردن نيازهاي جزء بخصوصي از بازار است . بعضي از حوزه هاي نشر مقامي وسيع تر از بقيه هستند .
نشر ويراست هاي سخت جلد و جلد كاغذي از يك كتاب جديد به صورت همزمان . معمولاً ويراست نرم جلد ماه ها يا حتي سال ها بعد از ويراست پارچه اي منتشر مي شود . مقايسه كنيد با : parallel publishing
روزنامه ها و مجلات با قطع كوچك كه شايعات خلاف عفت عمومي را كه معمولاً ماهيت شخصي دارند و به زندگي افراد سرشناس مربوط مي شوند ، منتشر مي كنند . مترادف با : yellow press
به ادواري هايي كه ديگر منتشر نمي شوند گفته مي شود . انتشار اين آثار ممكن است با همان عنوان قبلي يا با عنوان متفاوت ، بار ديگر از سر گرفته شود . نيز به اثري گفته مي شود كه در بيش از يك جلد منتشر شده ، ولي هرگز به انتها نرسيده . موجودي كتابخانه در اين نوع مواد ، در يك " مدخل بسته " از ركورد كتابشناختي مريوط به آن ، مشخص مي شود . مقايسه كنيد با : canceled discontinued نيز نگاه كنيد به : cessation
يك ادواري كه توسط سازمان بازرگاني يا صنعتي ، براي توزيع داخلي در ميان كاركنان و/ يا توزيع بيروني در ميان مشتريان منتشر مي شود ، و براي انتشار وسيع تر در نظر گرفته نشده است . مترادف با : house journal مقايسه كنيد با : trade journal
در چاپ ، مقدار فضايي است كه در بالاي اولين خط از حروف تايپ شده در بالاي يك صفحه ي متن ، خالي مانده؛ همچون در ابتداي يك فصل ( يا ديگر تقسيمات اصلي كتاب ) . نيز نگاه كنيد به : headpiece
اصلي در آرشيو كه به موجب آن ، ركوردها بايد به همان توالي رايج در زمان كاربرد فعال آن ها ، باقي بمانند ، مگر اين كه با بررسي هايي معلوم شود كه توالي قبلي ، به قدري نابسامان است كه بازيابي اسناد را ناممكن ( و نه دشوار ) مي كند . در حالتي كه ترتيب اصلي اسناد حفظ مي شود ، روابط موجود ميان آن ها نيز حفظ مي گردد و بدين ترتيب ، آماده سازي كشف افزارها آسان تر مي شود . ترتيب اصلي داراي « ارزش استشهادي » نيز هست .
نظام نمايه سازي با كمك رايانه كه از سال 1971 در « كتابنگاشت ملي بريتانيا » ( British National Bibliography ( BNB ) ) ايجاد و استفاده شده ، و در خدمات كتابخانه اي در كانادا و نيز در « كتابنگاشت ملي استراليا » مورد استفاده قرار مي گيرد . برخلاف « سرعنوان هاي موضوعي كتابخانه ي كنگره » ( كه توسط كتابخانه هاي ايالات متحده مورد استفاده قرار مي گيرند ) ، پره سي « مدخل هم راستا » را به كار مي برد .