واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 77
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
سياهه اي از اسامي « گزين فهرست » ، كه معمولاً به صورت افقي در زير ميله ي عنوان ( در محيط رابط گرافيكي ) نمايش داده مي شود ، و گزينه هاي منوهاي همتراز ، از ديد مخفي مي شوند . وقتي كاربر يكي از اسامي مو جود در گزين فهرست را انتخاب مي كند ، سياهه ي گزينه هاي مربوط در قالب يك « گزين فهرست آويزه اي » ( drop - down menu ) ، « گزين فهرست واپرشي » ( pop - up menu ) ، يا « گزين فهرست جانبي » ( sidebar menu ) نمايش داده مي شوند .
كتابي كه نشانه هاي جويده شدن به وسيله ي حيوانات ، دست كم در يك لبه يا گوشه ي آن ديده مي شود - وضعيتي كه ارزش كتاب را در بازار كتاب هاي مستعمل بسيار كاهش مي دهد ، و در كتابخانه ها باعث مي شود آن را براي وجين ، مناسب تشخيص دهند .
بسامد يك اثر انتشاراتي پيايندي كه در فواصل زماني نابرابر و خارج از قاعده ي بخصوص ، منتشر مي شود . متضاد : regular
اثر انتشاراتي يا سندي كه به طور نامنظم منتشر مي شود ، و گاهي به وسيله ي ناشر به صورت متوالي شماره گذاري مي گردد .
يك كتاب يا قسمتي از يك كتاب كه رويدادها و تاريخ وقوع آن ها را به ترتيب وقوع ذكر مي كند . اكثر گاهشناسي ها به يك دوره ي زماني خاص ( مثلاً امپراتوري روم ) ، يك واقعه ي خاص ( جنگ جهاني دوم ) ، يا درونمايه ي خاص ( تاريخ زنان ) محدود مي شوند . گاهشناسي هايي كه حجمي در حد يك كتاب دارند معمولاً در بخش مرجع كتابخانه قرار داده مي شوند . مقايسه كنيد با : calendar براي مشاهده ي يك نمونه گاهشناسي درونخطي از تاريخ كتاب اينجا را كليك كنيد .
تنظيم داده ها ، ركوردها ، موارد ، سرعنوان ها ، مدخل ها ، و طبق رابطه ي زماني آن ها با هم ، از اولين موردها تا آخرين مورد . در نظام هاي رده بندي كتابخانه اي ، زيربخش هاي زماني اضافه شده به سرعنوان هاي موضوعي ، به ترتيب تقويمي ذكر مي شوند ( مثال : تاريخ باستان - قرون وسطي - رنسانس و سپس بر مبناي قرن از قرن پانزدهم تا بيستم ) . متضاد با : reverse chronological
امكان كنفرانس رايانه اي همزمان بين دو يا چند كاربر شبكه ( شبكه ي محلي ، شبكه ي گسترده ، اينترنت ) با استفاده از صفحه كليد به جاي انتقال صدا . اكثر تأمين كنندگان خدمات اينترنتي امكان استفاده از " اتاق گپ " را نيز در اختيار مشتركان خود مي گذارند . نيز نگاه كنيد به : lurk
در تزيين جلد ، مدت زماني كه وسيله ي داغ شده ي پرداخت ، با سطح چرمي يا پارچه اي در حال تزيين شدن ، در تماس است .
pass - along
احتمال اين كه نسخه اي از يك شماره از يك ادواري ، توسط تعداد افرادي بيش تر از آن كه عملاً آن را از باجه ي روزنامه فروشي يا از طريق اشتراك خريداري كرده اند ، خوانده شود . بعضي از ناشران اين امر را توجيهي مي دانند براي اين كه در محاسبه ي قيمت اشتراك براي كتابخانه ها ، قيمتي بسيار بالاتر از نرخي را كه توسط مشتركان فردي پرداخت مي شود محاسبه كنند ( اين عمل به نام « قيمتگذاري متفاوت » شناخته مي شود ) . اگرچه سنجش « گذرپخش » دشوار است ، وقتي با گردش تركيب شود ، نشانه اي از شمار تقريبي خوانندگان به دست مي دهد .
كلمه يا تركيبي مجاز از نويسه ها كه كاربر به منظور وروديابي به يك سامانه ي رايانه اي و دسترسي به منابع دلخواه ، بايد آن را وارد كند . گذرواژه ها معمولاً توسط سيستم عامل يا « سامانه ي مديريت داده پايگاه » مديريت مي شوند . از آنجا كه نرم افزار سيستم فقط درست بودن گذرواژه را ( و نه هويت شخصي را كه از آن استفاده مي كند ) مي تواند تأييد كند ، گذرواژه ها را بايد محرمانه نگاه داشت . در سيستمي كه طراحي خوبي داشته باشد ، گذرواژه ها بايد به منظور حفظ امنيت ، متناوباً توسط كاربر عوض شوند - برعكس ، « نام كاربري » معمولاً بدون تغيير مي ماند .
شمول بر آثاري كه در گذشته توليد يا منتشر شده اند ( و نه موادي كه به تازگي يا اخيراً منتشر شده اند ) ؛ مثل كتابنگاري گذشته نگر . در معناي عام تر ، هر چيزي كه به رويدادها يا فعاليت هايي مربوط باشد كه در گذشته ( و نه در حال حاضر ) رخ داده اند؛ مثل تبديل گذشته نگرِ ركوردهاي كتابنگاشتي موجود به قالب بندي ديگر .
از واژه ي يوناني nodus به معناي « گره » يا « برجستگي » . در گياهشناسي ، نقطه اي بر روي ساقه ي گياه كه برگ يا شاخه از آن مي رويد . در ارتباطات ، نقطه ي تلاقي در يك شبكه؛ مثل يك رايانه اي شخصي كه به « شبكه ي محلي » ، ( يا به پايانه اي متصل به كلان رايانه ) متصل مي باشد . هر گراگاه نشاني خاص خود را در شبكه و ظرفيت مخصوص به خود در ارسال ، دريافت ، و ذخيره سازي پيام ها دارد . در زبان نمايه سازي ، نقطه اي در ساختار درختي كه دو يا چند خط به هم برخورد مي كنند .
تصوير يا چاپ ساخته شده از يك طرح ، كه با ابزاري نوك تيز به نام اسكنه ( burin ) يا مغار ( graver ) بر سطح يك لوح فلزي يا قطعه اي از چوب سخت ، در فرايندي به نام « فرونقش زدن » ، حك مي شود . خطوط ، جوهري مي شوند و با فشردن يك صفحه ي كاغذ يا ديگر سطح چاپي بر لوح ، نقشي ايجاد مي شود . مقايسه كنيد با : etching نيز نگاه كنيد به : stipple engraving
تصوير يا كليشه اي كه از تصوير حكاكي شده يا كنده كاري شده بر روي لوح يا استوانه ي فلزي ، در هر يك از چندين فرايند عكاسي ساخته شده باشد . به فن « فرونقش » كه براي چاپ چنين تصاويري به كار مي رود نيز اطلاق مي شود . مترادف با : gravure
شيوه ي گرافيكي كه در آن از تركيب قلمزني و كنده كاري براي توليد طرح هايي استفاده مي شود كه در آن ، طرحواره ها با استفاده از دست و سايه زني ، و با الگويي از نقطه هاي كوچك با اندازه ها و تراكم مختلف ( كه با قلم حكاكي بر روي يك كليشه ي واحد ايجاد مي گردند ) توليد مي شوند . به چاپي كه با استفاده از اين روش انجام گيرد نيز گفته مي شود .
تحرك در توسعه ي يك پديده ( معمولاً در جهتي خاص ) كه گاهي به صورت آماري اندازه گيري مي شود . سازمان ها براي پيش بيني توسعه هاي آتي كه ممكن است بر منافع آنان اثر بگذارد از « تحليل گرايش » استفاده مي كنند . اين واژه در مفهوم عام تر ، به عنوان « مد روز » نيز به كار مي رود . در كتابخانه هاي عمومي بزرگ يكي از گرايش هاي اخير ، گنجاندن يك « هديه فروشي » در برنامه هاي تعمير و نوسازي مي باشد ، كه به وسيله ي « دوستان كتابخانه » اداره مي شود . كتابخانه هاي آكادميك بيش تر به راه اندازي كافي نت در محوطه ي كتابخانه تمايل دارند .
جمع آوري و دركنارهم گذاشتن قطعاتي از اطلاعات يا مطالب از مآخذ مختلف در مجموعه اي با ساختار منظم ، مانند ايجاد يك كتابنگاشت يا نمايه . كسي كه چنين اثري را گردآوري مي كند گردآورنده ، و نتيجه ي كار ، گردآورد نام دارد .
شخصي كه مطالب مكتوب يا چاپي از آثار اشخاص يا نهاد هاي مختلف ، يا از آثار مختلف يك نويسنده يا نهاد واحد را بدون تغييرات ويرايشي در متن اصلي ، در يك مجموعه ي منظم ، انتخاب و گردآوري مي كند . سند حاصله ، گردآورد نام دارد . وقتي كه نام گردآورنده در داخل يا بر روي منبع اصلي اطلاعات ذكر شده باشد ، در ناحيه ي " شرح مسئوليت " در ركورد كتابنگاشتي مربوط ( كه بازنمايي كننده ي فقره ي مورد نظر در فهرست كتابخانه است ) وارد مي شود . مقايسه كنيد با : editor
اثري كه از آثار پديدآورندگان مختلف ، يا از آثار مختلف يك پديدآورنده ، در يك مجموعه ي منظم ، به وسيله ي شخصي غير از پديدآورنده ي اصلي ، بدون تغييرات ويرايشي در متن اصلي ، گردآوري شده است . قوانين ، مقررات ، رويه ها و آيين نامه ها ، و داده هاي فني از جمله مواردي هستند كه به گردآوري آن ها اقدام مي شود . كسي كه چنين اثري را تهيه مي كند " گردآورنده " ناميده مي شود . در مفهوم وسيع تر ، هر كتاب يا اثر مكتوب ديگر كه ، گاهي در طي مدت زمان طولاني ، از مطالب جمع آوري شده از مآخذ مختلف - مثلاً از يك كتابنگاشت يا نمايه - فراهم آمده . مقايسه كنيد با : anthology collection
گردآوري و مطالعه ي تمبرهاي پستي و مواد مربوط به آن ها - معمولاً به عنوان سرگرمي . نيز نگاه كنيد به : philatelic library
فرايند فراهم آوري مجموعه اي از كتاب بر مبناي محتوا ، تاريخچه ، قدمت ، نايابي ، زيبايي ، ارزش پولي ، يا ويژگي هاي ديگر آن . شخصي كه به طور نظام مند به فراهم آوري كتاب به دليل لذت بردن از مالكيت آن ها ، به عنوان نوعي سرمايه گذاري ، يا با هدف انتقال آن ها به يك كتابخانه يا يك مؤسسه ي ديگر مي پردازد ، كلكسيونر كتاب ناميده مي شود . براي اتصال به سراصفحه ي " انجمن بين المللي كلكسيونرهاي كتاب " اينجا را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : bibliomania bibliophile private library
ملايم كردن قطعه ي جديدي از پارشمن با سنگ پا به منظور آماده كردن سطح آن براي نوشتن ، يا استفاده از روش ديگري براي فرساييدن ، به منظور حذف نوشته از قطعه اي پارشمن كه قبلاً از آن استفاده شده ( تا بتوان متن ديگري را روي آن نوشت ) . آنچه بعد از پاك كردن حاصل مي شود « پاكيده » نام دارد .
گردش هدايت شده در ساختمان كتابخانه ، كه به منظور آشنايي كاربران جديد با مكان ارائه ي خدمات و منابع ، معمولاً با راهنمايي يك كتابدار يا دستيار كتابدار انجام مي شود . بعضي از كتابخانه ها گشت هاي كتابخانه اي درونخطي در پايگاه هاي وب خود نصب كرده اند ، كه شامل نقشه ي طبقات است و مي توان روي قسمت هايي از نقشه كه به تصاوير و متن توصيفي پيوند خورده اند ، كليك كرد . با آموزش كتابنگاشتي اشتباه نشود .
شيوه ي گذار كار از يك نفر به ديگري در يك بخش ، يا از يك بخش به بخش ديگر در يك شركت ، سازمان ، يا مؤسسه ، تا بتوان مراحل لازم براي انجام كامل يك كار به ترتيب صحيح را طي كرد . گاهي با تحليل نظام مند كارگردش مي توان كارآيي آن را افزايش داد .
در صحافي كتاب ، روندي است كه بعد از اولين چسب زدن ، و قبل از الصاق آستري به عطف ، اجرا مي شود . در گردكردن ، لبه ي صحافي جْزوك هاي دوخته ، چكش كاري مي شود يا به شيوه ي فيزيكي ديگري دستكاري مي گردد تا در نتيجه ، در روند آماده سازي براي پشت كوبي ، شيرازه شكلي برجسته پيدا كند . اين عمل به كتاب ، پيش لبه اي فرورفته مي دهد ، از بادكردگي مي كاهد ، و از افتادگي لبه ي صحافي در اثر استفاده ي زياد ، يا در اثر نيروي جاذبه به دليل قرار گرفتن به شكل عمودي در قفسه براي سال هاي متمادي ، جلوگيري مي كند . مقايسه كنيد با : flat back
نشستي متشكل از دو يا چند شركت كننده كه به صورت همزمان در مسافت دور از يكديگر ، با استفاده از دوربين ويديويي ، ميكروفون ، و دستگاه تلويزيوني بزرگ يا نمايشگر رايانه اي ( كه در هر يك از مكان ها نصب شده اند و با شبكه ي رقومي يا ماهواره اي به هم پيوند يافته اند ) برگزار مي شود . كنفرانس ويديويي موجب صرفه جويي در وقت و هزينه هاي سفر ، بويژه در « آموزش از دور » و در سازمان هايي كه واحدهاي آن ها در فاصله ي جغرافيايي دور از هم قرار دارند ، مي گردد . املاي ديگر : video conference
نرم افزار رايانه اي كه براي پشتيباني بيش از يك كاربر متصل به شبكه ي محلي ( معمولاً همكاراني كه با همديگر بر روي وظايف مرتبط ، كار مي كنند ولي دفترهايشان در يك محل واحد نيست ) طراحي شده . جـَرگ افزار اگر چه مفهومي در حال تحول و دگرگوني است ، اما محصولاتي از اين نوع بيش تر حاوي يك سامانه ي پيام دهي ، نرم افزار اشتراك و مديريت اسناد ، يك سامانه ي تقويم و زمان بندي براي هماهنگي نشست ها و پيگيري پيشرفت پروژه هاي گروهي ، كنفرانس الكترونيكي ، و يك خبرنامه ي الكترونيكي هستند .
نشانگرهاي سه رقمي محتوا ( موسوم به برچسب ) را كه براي شناسايي فيلدهاي ركورد مارك مورد استفاده قرار مي گيرند ، بر مبناي كاركردشان مي توان به شكل زير به دسته هاي صدتايي گروه بندي كرد ( xx ، طيف 00 تا 99 را دربرمي گيرد ) : برچسب هاي xx0 اعداد كنترل كتابنگاشتي و اطلاعات كدبندي شده برچسب هاي xx1 شناسه هاي اصلي برچسب هاي xx2 عنوان ها ، ويراست ، مشخصات نشر برچسب هاي xx3 توصيف ظاهري ، . . . برچسب هاي xx4 فَروُست نما برچسب هاي xx5 يادداشت ها برچسب هاي xx6 شناسه هاي افزوده ي موضوع برچسب هاي xx7 شناسه هاي افزوده ي غير از موضوع يا فروست؛ فيلدهاي پيونددهنده برچسب هاي xx8 شناسه هاي افزوده ي فروست ، و موجودي برچسب هاي xx9 فيلدهاي داراي مورد استفاده ي محلي نيز نگاه كنيد به : parallel content
تابلو پيام اينترنتي ، كه معمولاً به مقوله اي خاص مي پردازد و شركت كننده مي تواند برايش اظهار نظر يا پرسشي بفرستد ، و سپس پاسخ ديگر شركت كننده ها را مشاهده كند ، به پاسخ ها واكنش نشان دهد ، و . . . . مجموعه اي از پيام هاي ارسالي مرتبط با هم ، يك « رشته بحث » ناميده مي شوند . رايج ترين نمونه هاي گروه هاي خبري عبارت اند از « يوزنت » ( Usenet ) و « نت نيوز » ( NetNews ) كه از « پروتكل انتقال خبر شبكه » ( ان ان تي پي ) ( NNTP ) استفاده مي كنند . برخلاف فهرست هاي پستي الكترونيكي ، بيش تر گروه هاي خبري داراي گرداننده نيستند ، بنابراين پيام ها بر اساس محتوا فيلتر نمي شوند ، و به فهرستي از مشتركين ثبت شده نيز محدود نيستند . از موتور كاوش Google Groups يا از CyberFiber Newsgroups Directory مي توان براي مكان يابي گروه هاي خبري درباره ي مقوله اي خاص استفاده كرد .
در آرشيو ، عبارت است از انباشتن همه ي ركوردهاي يك شخص يا نهاد خاص ، يا گروهي از ركوردهايي كه ربط شان بر اساس منشأ ايجاد ، محرز است و معمولاً با هم و با حفظ ترتيب اصلي شان ذخيره مي شوند ( رجوع كنيد به « مبني بر منسأ » ) . « زيرگروه ركوردي » ( record subgroup ) از ركوردهاي موجود در داخل يك « گروه ركوردي » تشكيل مي شود كه به نوعي ( از نظر عملكرد ، ترتيب زماني ، جغرافيايي ، . . . ) با هم ربط دارند يا توسط يك واحد تابعه ي نهادي كه مسئولِ ايجاد ، دريافت ، يا جمع آوري « گروه ركوردي » مي باشد ، توليد شده اند . زيرگروه ها ممكن است تقسيمات فرعي باز هم بيش تري داشته باشند .