واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 150
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
يادداشت توضيحي مختصري كه در ابتداي يك فصل ، داستان كوتاه ، شعر ، يا اثر ديگر ( به عنوان پيشگفتار ) چاپ مي شود .
قطعه اي از جنس چوب ، فلز ، پلاستيك خشك ، يا ماده ي سخت ديگر به شكل L يا T معكوس كه قابل جابه جايي است و در انتهاي رديف كتاب ها ، ادواري ها ، ويديوكاست ها ، . . . قرار مي گيرد تا آن ها را به حالت عمودي در قفسه نگه دارد . فرازه هايي كه به عنوان هديه توليد مي شوند ممكن است با پوشش چرمي ، كنده كاري روي چوب يا روي سنگ زينتي ، يا قالب ريزي فلزي همراه باشند و به صورت تزييني ، پرداخت شده باشند .
ارسال نسخه اي از يك يا چند فايل از يك رايانه ي محلي به سخت ديسك رايانه ي ديگر ( معمولاً در مسافت دورتر ) ، مثلاً به يك كلان رايانه يا خدمتگر شبكه . اين فرايند ممكن است نيازمند « نرم افزار شبيه ساز پايانه » باشد . متضاد با : download
يك گروه موضوعي در درون يك حزب يا جناح سياسي ، نهاد قانونگذاري ، يا سازمان ، كه ( گاهي به صورت خود جوش ) براي پرداختن به ضرورت اقدام فوري در يك موضوع يا مجموعه از موضوعات مرتبط شكل مي گيرد و اين اقدام را با تدوين خط مشي ، پشتيباني از نامزدهاي مربوط به مناصب سياسي ، تهيه ي پيش نويس راهبرد مبارزاتي ، لابي كردن و جلب رأي ، و . . . انجام مي دهد . مقايسه كنيد با : task force براي مثال ، نگاه كنيد به : Black Caucus of the ALA
اعضاي اين فراكسيون را كه در سال 1970 پايه گذاري شد ، كتابداران سياهپوست ، و ديگر سياهپوستان علاقه مند به ترويج كتابداري و تشويق مشاركت فعال افريقاييان امريكايي در انجمن كتابخانه ها و در همه ي سطوح اين حرفه تشكيل مي دهند . " بكالا " دوماهانه ي BCALA Newsletter را منتشر مي كند . براي اتصال به سراصفحه ي " بكالا " اينجا را كليك كنيد .
hypertext
شيوه اي براي ارائه ي اطلاعات رقومي كه امكان مي دهد فايل ها و عناصر داده اي مرتبط ، به جاي آن كه در توالي خطي مشاهده شوند ، زنجيروار به هم متصل گردند . با استفاده از يك وسيله ي اشاره گر يا با استفاده از صفحه كليد رايانه و انتخاب نمادها و پيوندهاي متني گنجانده شده در سندي كه به زبان « اچ تي ام ال » نوشته شده ، مرور اطلاعات به شيوه ي غيرخطي و همايندي ( شبيه به شيوه ي عمل ذهن بشر ) ميسر مي گردد . متن ، اصل سازماندهنده ي اساسي در وب جهاني مي باشد . نيز نگاه كنيد به : hypermedia Web browser
كلمه يا عبارتي كه مي توان بدون استثنا ، كلمه اي ديگر را جايگزين آن كرد ، بي اين كه معناي جمله تغيير كند ( اما حالت عكس آن مصداق ندارد ) ؛ مثل پرنده به جاي گنجشك . نيز نگاه كنيد به : narrower term
سياهه اي از رده ها كه توسط فهرستنويس يا نمايه ساز ، به صورت تكي يا تركيبي ، براي رده بندي اسناد بر مبناي موضوع ، و طبق قواعد يك نظام خاص رده بندي به كار مي روند ، و بر اساس نشانه گذاري نمادين شان مرتب شده اند . در نظام رده بندي سلسله مراتبي ، آن تقسيمات منطقي ، تقسيمات فرعي ، . . . كه مربوط به رده هاي اصلي هستند نمايش داده مي شوند . مقايسه كنيد با : auxiliary schedule
classification schedule
نام هايي كه در يك نظام رده بندي به رده ها ( كه به ترتيب نشانه گذاري نمادين ، فهرست شده اند ) اختصاص داده شده . در رده بندي سلسله مراتبي ، ترتيب فرانماها ، سطوح خاص شدگي را نشان مي دهد . نيز نگاه كنيد به : auxiliary schedule main schedule relative index schedule reduction
auxiliary schedule
در رده بندي كتابخانه اي ، سياهه ي جداگانه اي از رده ها ( همراه با نشانه هايشان ) كه فقط به كار تقسيم فرعي رده هاي مذكور در فرانماهاي اصلي مي آيند ، مثل تقسيمات فرعي استاندارد مذكور در جدول 1 از رده بندي دهدهي ديويي .
فرايند گزينش ، سفارش ، و دريافت مواد براي مجموعه هاي آرشيوي يا كتابخانه اي از طريق خريد ، مبادله ، يا اهدا ، كه ممكن است بودجه بندي و مذاكره با بنگاه هاي بيروني ( مثل ناشران ، كارگزاران ، و فروشندگان ) را براي به دست آوردن منابع به منظور تأمين نيازهاي مراجعان مؤسسه ، به اقتصادي ترين و سريع ترين شيوه ، دربرگيرد . همچنين به بخشي از كتابخانه گفته مي شود كه مسئول گزينش ، سفارش ، و دريافت مواد جديد ، و نگهداري ركوردهاي دقيق از اين تراكنش ها است ؛ اين بخش معمولاً به وسيله ي " كتابدار فراهم آوري " اداره مي شود . در كتابخانه هاي كوچك ، كتابدار فراهم آوري گاهي مسئول مجموعه گستري نيز هست ، ولي در اكثر كتابخانه هاي عمومي و آكادميك ، اين مسئوليت متوجه همه ي كتابداراني است كه - معمولاً بر مبناي تخصص هاي موضوعي و مهارت خود - به مجموعه سازي علاقه دارند . مقايسه كنيد با : accessions نيز نگاه كنيد به : ALCTS
يك خدمت كتابشناختي كه دسترسي درونخطي به متن كامل رقومي ادواري هاي منتشرشده به وسيله ي ناشران مختلف را ممكن مي سازد . از آنجا كه داده پايگاه هاي فراهمگر گاهي بسيار بزرگ اند ، ردگيري دامنه ي پوشش آن ها براي كتابداران پيايند ها كار آساني نيست . يك كارگروه از " برنامه ي فهرستنويسي تعاوني " در حال كاركردن بر روي " ›استانداردهاي ركورد هاي تحليلي فهرست " براي آن دسته از عناوين پيايندي مي باشد كه در قالب الكترونيكي و از طريق خدمات فراهمگر دردسترس اند . در حال حاضر عمده ترين فراهمگرهاي مجلات در ايالات متحده عبارت اند از " ابسكو " ، " گيل گروپ " ، و " پروكوئست " . اخيراً " ابسكو " با پيشنهاد پيش پرداخت هاي بالاتر به منظور تضمين انحصار توزيع برخي مجلات ناشران ، آغاز به افزايش سهم خود در بازار كرده است . اثرات اين اقدام رقابتي بر كتابخانه ها و بر كاربر نهايي ، هنوز روشن نيست .
تحويل مواد ، تجهيزات ، يا تداركات سفارش داده شده ( از يك ناشر ، كارگزار ، سوداكار ، يا تداركچي ) به كتابخانه به وسيله ي پست يا شيوه اي ديگر . به هزينه ي تحويل ( كه معمولاً به صورت مبلغي جداگانه در برگه ي استعلام قيمت درج مي شود ) نيز اطلاق مي گردد . نيز نگاه كنيد به : consolidated shipment
مرخصي باحقوقي كه با هدف پژوهش يا تلاش دانشورانه ( معمولاً به مدت يك ترم يا يك سال كامل آكادميك ) به دنبال شش يا هفت سال خدمت تمام وقت ، به يك حرفه مند آكادميك اعطا مي گردد و شامل سفر هم مي شود . در بسياري از دانشكده ها و دانشگاه ها ، تقاضانامه ها به وسيله ي يك كميته ي هيئت علمي و بر مبنايي رقابتي ، يا به شيوه اي ديگر كه به موجب آيين نامه ي مؤسسه تعيين مي شود مورد ارزيابي قرار مي دهد . كتابداراني كه در كتابخانه هاي آكادميك استخدام شده اند ( بسته به مفاد قراردادي كه بر شرايط استخدام حاكم است ) ممكن است واجد شرايط دريافت فرصت مطالعاتي باشند .
توصيفگر يا شناسه اي كه براي بازنمايي يكي از جنبه هاي كم اهميت تر محتواي سند ( فرم ، روش شناسي ، . . . ) در ركورد كتابنگاشتي ، به سند اختصاص مي يابد . توصيفگر فرعي يا شناسه ي فرعي ، با ستارك علامت گذاري نمي شود يا در سياهه ي « واژگان مرجـّح نمايه سازي » با روش هاي مختلف حروفنگاري ، متمايز نمي گردد - بر خلاف توصيفگر يا شناسه ي اصلي كه محور يا موضوع اصلي سند را بازنمايي مي كند . بعضي از سامانه هاي نمايه سازي ، توصيفگرها و شناسه هاي فرعي را ارائه نمي كنند .
در چاپ ، عبارت است از يك تكورق كاغذ كه يك يا چند بار تا شده و با افزودن هر گونه گراور يا لايي ديگر ، به يك جزوك ( از يك اثر انتشاراتي صحافي شده ) تبديل گرديده . در توليد نوين كتاب ، كراسه نماها معمولاً با مضرب هايي از هشت صفحه ، و با ميانگين 32 صفحه توليد مي شوند . علامت كراسه نما كه « نشان انطباق » ناميده مي شود توسط چاپچي مورد استفاده قرار مي گيرد تا توجه صحاف را به رعايت ترتيب لازم در « جمع كردن » ورق هاي تاشده جلب كند . به اسم يك شخص ، كه با دستخط خودش نوشته و معمولاً در انتهاي يك سند اصل ( مثل نامه يا قباله ي حقوقي ) ظاهر مي شود نيز اطلاق مي گردد . تحليل دستخط مي تواند در تأييد اصالت يك امضا مفيد باشد . نيز نگاه كنيد به : forgery signatory در پيام هاي پست الكترونيكي ، به يك انجامه ي استاندارد گفته مي شود كه معمولاً نام كامل فرستنده ، مقام ، وابستگي ، اطلاعات تماس ، و گاهي يك نقل قول كوتاه يا ضرب المثل مناسب را شامل مي شود . از اين نظر مترادف با : footer در موسيقي مكتوب ، نماد يا نمادهايي كه در ابتداي يك حامل ، به منظور نشان دادن كليد و/ يا زمان ظاهر مي شوند .
command - driven
يك محيط رابط رايانه اي كه در آن ، كاربر بايد يك گزاره ي دستوري يا درخواست را تايپ كند تا به نتيجه ي مطلوب برسد . رابط " فرمان رانشي " معمولاً از محيط رابط " گزين رانشي " سريع تر است ، اما براي نوآموزان كه بايد براي يادگيري زبان فرامين سيستم ، زمان و تلاش زيادي صرف كنند ، چندان كاربرپسند نيست .
يك اثر مرجع تك جلدي يا مجموعه اي از كتاب هاي مرجع مشتمل بر جـُستارهاي زندگينگاشتي درباره ي زندگي افراد ، كه گاهي به شرح حال كساني محدود مي شود كه از دنيا رفته اند . لغتنامه هاي زندگينگاشتي ممكن است عمومي ( مثل Webster's Biographical Dictionary ) ، موضوعي ( Biographical Dictionary of the History of Technology ) ، يا محدود به اشخاصي از يك كشور ( Americann National Biography ) ، نژاد ( Contemporary Black Biography ) ، حوزه يا حرفه ( International Dictionary of Anthropologists ) ، يا دوره ي زماني يا جنسيت بخصوص ( Biographical Dictionary of Ancient Greek and Roman Women ) باشند . برخي از اين آثار به صورت پيايندي منتشر مي شوند ( Current Biography Yearbook ) . مقايسه كنيد با : collective biography
organizational culture
ارزش ها ، انتظارات ، و رسوم غالب در يك مؤسسه يا سازمان ، كه غالباً ناگفته و ماندگار هستند . پيشرفت در چنين سازمان يا مؤسسه اي ممكن است بسته به حساسيت در مورد اين گونه هنجارها باشد .
واژه اي مشترك كه از اواسط قرن نوزدهم درباره ي سنن ، عقايد ، حكايات ، . . . كه به شكل شفاهي و بدون مكتوب شدن ، در درون جامعه از نسلي به نسل ديگر انتقال مي يابد ، به كار مي رفته . فرهنگ عامه شامل افسانه ها ، قصه هاي عاميانه ، سرودها ، شعرهاي كودكانه ، معماها ، خرافات ، ضرب المثل ها ، آداب ، و شكل هاي رقص و نمايش هاي اجراشده در مراسم سنتي مي باشد . از آنجا كه فرهنگ عامه در جوامع با نرخ سواد كم ، شكوفا مي شود ، در بسياري از قسمت هاي جهان در حال ناپديدشدن است . لغتنامه هاي فرهنگ عامه در بخش مرجع اكثر كتابخانه هاي بزرگ موجودند . مقايسه كنيد با : myth
عادات ، مهارت ها ، رسوم ، و . . . در ميان گروهي از مردم در ارتباط با كتاب در همه ي اشكال آن ، از جمله توليد ( نشر ، چاپ ، و صحافي ) ، بازاريابي و تبليغ آن ، فروش و گردآوري ، باشگاه كتاب و گروه هاي كتابخواني ، كتابشناسي و حفاظت ، فعاليت هاي كتابخانه ها و آرشيو ها ، و نوشتن ، تصويرگري ، مرور و بررسي ، و خواندن كتاب . در ايالات متحده ، تداوم فرهنگ كتاب در وجود كافه هاي كوچكي كه براي كتابخوانان در محل كتابفروشي هاي بزرگ ايجاد شده ، و در موقعيت شركت هايي كه به توليد و فروش انواع هدايا ، مواد تزئيني ، و لوازم گوناگون براي كتابخوانان مشغول اند ، مشهود است .
descender
در حروفنگاري و خطاطي ، حركت قلم در حرف كوچك كه از پايين ترين نقطه ي يك حرف ميان - ارتفاع ( … , m , e , c , a ) پايين تر مي رود . حروف الفباي رومي كه حروف فرودين دارند عبارت اند از : y , q , p , j , g . « خط فرودين » يك خط افقي خيالي است كه پايين حروف فرودين را به هم متصل مي كند ، و نبايد آن را با « خط تراز » اشتباه گرفت . مقايسه كنيد با : ascender نيز نگاه كنيد به : primary letter
گروهي از آثار كه به صورت جداگانه ( معمولاً با سُبك واحد ) منتشر شده اند و در موضوع و/ يا فرم با هم مرتبط اند ، توسط توزي كننده يا ناشر واحد به صورت پي درپي منتشر شده اند ، و هر يك علاوه بر عنوان خود ، داراي يك عنوان مشترك يا عنوان فَروُست مي باشند كه توسط ناشر به كل گروه داده شده است . هر يك از قسمت ها يا مجلدها ممكن است داراي پديدآورنده يا ويراستار متفاوتي باشد ، و لزومي هم ندارد در فواصل زماني منظم منتشر گردند ، يا شماره گذاري شوند . عنوان فَروُست بر روي يك صفحه ي جداگانه به نام « صفحه ي عنوان فروست » ( كه معمولاً صفحه ي پشت نيم عنوان مي باشد ) ارائه مي شود . عنوان فروست در بالاي صفحه ي عنوان ، يا در صفحه ي پس از صفحه ي عنوان نيز درج مي شود . بعضي از كتاب هاي مرجع در فروست هاي نامحدود و افزودني منتشر مي شوند . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، اطلاعاتي كه فروست را توصيف مي كند ( عنوان كامل ، عبارت شرح مسئوليت ، « شابپ » ، شماره ي فروست ، . . . ) در « ناحيه ي فروست » ( از ركورد كتابنگاشتي ) ارائه مي شود . كوته نوشت : ser . مقايسه كنيد با : serial نيز نگاه كنيد به : continuation order map series monographic series record series subseries همچنين ، به توالي شماره گذاري شده ي جداگانه اي از دوره هاي درون يك نشريه ي پيايندي نيز گفته مي شود . در حروفنگاري ، همه ي حروفي كه در يك قلم موجود هستند ، و از نظر اندازه از 5 نقطه تا 80 نقطه متغيرند . مقايسه كنيد با : type family
مجموعه و فَروُستي از تك نگاشت ها كه معمولاً با عنواني مشترك ، توسط يك انتشازات دانشگاهي يا جامعه ي علمي منتشر مي شود . هر جلد از فَروُست ممكن است حاوي بيش از يك تك نگاشت باشد ، كه هر يك از تك نگاشت ها علاوه بر عنوان فروست ، خودش داراي عنوان خاص خود مي باشد .
در آرشيو ، ركوردهايي با « منشأ ايجاد » مشابه ، كه با بررسي معلوم شده به هم ربط دارند؛ چرا كه 1 ) بخشي از يك نظام مشخص بايگاني هستند ، 2 ) از آنجا كه بر اثر فعاليتي واحد توليد شده اند ، با هم ذخيره شده اند ، 3 ) با عملكرد يا فعاليت واحدي مرتبط اند و قالب بندي مشابه دارند ، يا 4 ) مجموعه اي را تشكيل مي دهند كه با منطقي ديگر ، دسته بندي شده است . يك « فروست ركوردي » معمولاً با يك « شماره ي فَروُست » منحصربه فرد مشخص مي شود و در بعضي از موارد ممكن است فقط از يك فقره ي ركوردي تشكيل شود .
در منطق ، به مجموعه اي گفته مي شود كه در آن هر يك از موجوديت ها ، هويتي متعلق به مجموعه ي ديگر ( كه معمولاً جامع تر مي باشد ) نيز هست ( مثل : مجله/ ادواري ) .
installment sale
معامله اي كه در آن ، خريدار مبلغ فقره را در دو يا چند قسط ( معمولاً با فواصل منظم يك ماهه يا بيش تر ) پرداخت مي كند . طبق اين قرارداد ، وقتي سفارش دريافت شود ، فقره بلافاصله و بدون انتظار براي پرداخت نهايي ، ارسال مي گردد . در بازار كتاب ، اين عمل معمولاً به آثار مرجع چندجلدي بسيار گرانقيمت محدود مي شود .
نسخه هايي از يك كتاب يا اثر انتشاراتي ديگر كه توسط ناشر با قيمتي كم تر از قيمت خرده فروشي ، به كتابفروشان عمده اي كه پخش كننده ناميده مي شوند ارائه مي گردد تا از حجم موجودي انبار مربوط به يك عنوان بخصوص كاسته شود ، يا كل اين موجودي تمام شود . مقايسه كنيد با : remainders
كتابفروشي مخصوص كتاب هايي كه دست كم يك مالك قبلي داشته اند ، و كارشان گاهي به ژانر بخصوصي از كتاب ها ( مثل داستان هاي علمي - تخيلي يا رمزآلود ) محدود مي شود . كتاب هاي مستعمل ( جز در حالتي كه ناياب يا كمياب باشند ) معمولاً بر مبناي وضعيت موجود خود ، و در حدي كم تر از قيمت پشت جلد يك نسخه ي جديد ، قيمتگذاري مي شوند . برخي از كتابفروشي ها ، هم كتاب هاي نو و هم كتاب هاي مستعمل مي فروشند . مترادف با : secondhand bookstore
كتابفروشي كه به معامله ي كتاب هاي قديمي ، ناياب ، فاخر ، كمياب ، و دست دوم مي پردازد . نيز نگاه كنيد به : ABAA Alibris Oak Knoll