واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 60
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
فرد يا شركتي كه در خريد مواد يا خدمات اشتراكي از شركت هايي از قبيل " ابسكو " يا " فكسون " كه مديريت اشتراك ادواري ها براي كتابخانه هاي خدمتگير را به عهده دارند ، به عنوان واسطه ي ميان يك كتابخانه يا نظام كتابخانه اي و ناشر عمل مي كند . نيز نگاه كنيد به : library agent
در دستور زبان ، به دو يا چند كلمه اطلاق مي شود كه يك مفهوم يا انديشه را انتقال مي دهند ، يا قسمتي از يك جمله را تشكيل مي دهند كه حاوي فاعل يا گزاره نيست . « عبارت وصفي » ( adjectival phrase ) اسمي است كه يك يا چند صفت ، آن را توصيف مي كنند ( مثل « آرشيوهاي رقومي » يا « ناشر خرده پا » ) . در « عبارت قيدي » ( prepositional phrase ) ، دو كلمه با يك حرف اضافه به هم پيوند مي خورند .
در بازيابي اطلاعات ، عبارت است از نياز اطلاعاتي ، يا پرسشي كه به عنوان درونداد ( و به شكلي كه براي نرم افزار كاوش مورداستفاده ي در سامانه ي بازيابي ، قابل قبول باشد ) ، به آن وارد مي شود . بيش تر فهرست هاي درونخطي ، داده پايگاه هاي كتابنگاشتي ، و موتورهاي كاوش ، استفاده از عملگرهاي مجاوريابي ، منطق بولي ، « دسته كردن » ، نويسه ي عام ، و دْم بْرِش در عبارات كاوش را مجاز مي شمارند ، و به كاربر اجازه مي دهند نتايج كاوش را محدود كند . نيز نگاه كنيد به : controlled vocabulary natural language
نماد # كه براي بازنمايي كلمه ي « عدد » در سياهه ها و نشاني خيابان ها ، در سيستم هاي تلفني مجهز به سيستم تُن ( كه به تماس گيرنده امكان مي دهند درونداد را سوئيچ كند ) ، در نشاني هاي وب ( ميم ها ) براي خلق يك پيوند به مكان ديگر در همان سند ، و . . . مورد استفاده قرار مي گيرد .
در نوشتن و چاپ ، نويسه يا مجموعه اي از نويسه ها كه براي بازنمايي يك عدد به كار مي روند ( مثل : 9 ، يا IX ) . قواعد عام براي استفاده از اعداد در فهرستنويسي كتابخانه اي در پيوست C از « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست2 » آمده .
كميـّتي كه مي توان شمرد ، و با يك كلمه ، عدد ، يا تركيبي از ارقام بازنمايي مي شود : اعداد « اصلي » ( cardinal ) تعداد را نشان مي دهند ( 1 ، 2 ، 3 ، 14 ، 154 ) ؛ اعداد « ترتيبي » ( ordinal ) جايگاه نسبي در يك توالي را نشان مي دهند ( اول ، دوم ، سوم ، چهاردهم ، يكصدو پنجاه و چهارم ) . در متن ، اعداد صفر تا نُه معمولاً با حروف نوشته مي شوند ، اما اعداد بزرگ تر از نـُه به صورت عددي درج مي شوند . همچنين ، عبارت است از اختصاص يك عدد به هر فقره در يك فَروُست ، به منظور ارجاع و نيز نشان دادن توالي . كوته نوشت : no . به يك « شماره » ي تكي از يك نشريه ي ادواري يا پيايندي ( كه داراي شماره گذاري يا تاريخ است ) ، يا به يكي از قسمت هاي اثري كه به صورت قطعات گوناگون منتشر شده ، يا به يك جزء شماره گذاري شده هم اطلاق مي شود . نيز نگاه كنيد به : back issue current issue number book
اصلي در فهرستنويسي كتابخانه اي كه به موجب آن ، وقتي قواعد جديدي وضع مي شوند فقط مدخل هايي كه پس از تنفيذ اين قواعد ساخته مي شوند با اين قواعد جديد انطباق مي يابند ، و نيازي به فهرستنويسي مجدد موادي كه با قواعد قديمي آماده سازي شده اند ، نمي باشد . به تبعيت از اقدام كتابخانه ي كنگره ، در سال 1967 از سوي تمام كتابخانه هاي ايالات متحده كه « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن » را پذيرفته اند ، اين اصل نيز به عنوان قانون ملي فهرستنويسي پذيرفته شد .
يك كتابخانه يا يكي ديگر از اعضاي مشاركت كننده در شبكه ي امانت بين كتابخانه اي « اُسي ال سي » كه به درخواست هاي كتابحانه هاي ديگر براي امانت دادن مواد برگشت پذير پاسخ مي دهد . در داده پايگاه « ورلد كت » نمادهاي سه حرفي « اُسي ال سي » كه مربوط به عرضه كنندگان است ، با حروف بزرگ در قسمت نمايش موجودي ( كه به ركورد كتابنگاشتي مربوط به فقره ي مورد نظر الصاق شده ) ظاهر مي شود . اگر پيش از اين نماد ، علامت $ بيايد ، به معناي آن است كه مؤسسه ي عرضه كننده براي امانت دادن برخي از انواع منابع ، درخواست هزينه خواهد كرد . مقايسه كنيد با : nonsupplier نيز به يك بنگاه انتفاعي گفته مي شود كه در پيشه ي فروش تجهيزات ، اثاثيه و/ يا تداركات به كتابخانه ها و مؤسسات وابسته به آن ها است . برخي از شركت هاي تداركاتي ، خدمات ديگري را نيز در پشتيباني از آماده سازي فني ارائه مي دهند . مقايسه كنيد با : vendor براي مشاهده ي سياهه اي از پيوندها به شركت هاي مرتبط با امور كتابخانه اي در ايالات متحده اينجا را كليك كنيد .
فني در قصه گويي كه در آن ، هر شخصيت قصه با يك عروسك ( با اعضاي متحرك كه با سيم ، رشته ، نخ و/ يا دستگيره حركت مي كند ، يا به شكل يك دستكش يك انگشتي پارچه اي ، يا دستكشي كه روي دست « عروسك گردان » ( puppeteer ) قرار مي گيرد و او حركات عروسك را با گفتار و اعمال مذكور در متن هماهنگ مي كند ) بازنمايي مي شود . گاهي از يك صحنه ي كوچك و متحرك به عنوان پس زمينه استفاده مي شود . بعضي از كتابخانه هاي عمومي در بخش مجموعه هاي خدمات نوجوانان ، امانت « عروسك » ( puppet ) را نيز ارائه مي دهند .
در فهرستنويسي كتابخانه اي ، واحد ناهمبسته اي از داده ها است كه قسمتي از ناحيه ي « توصيف » ( در ركورد كتابنگاشتي ايجادشده براي بازنمايي يك فقره ) را تشكيل مي دهد ( مثل تاريخ نشر در « شرح ويراست » ، يا شماره ي صفحات يا تصاوير در « توصيف ظاهري » ) . به واحدي از اطلاعات در درون يك فيلد از يك ركورد در داده پايگاه كتابنگاشتي نيز اطلاق مي شود؛ مثل عنوان مجله ي تخصصي يا شماره ي دوره ، در فيلد « مأخذ » مربوط به مدخلي كه بازنمايي كننده ي يك مقاله ي ادواري است .
لبه هاي صحافي شده يا دوخته شده ي بخش هاي گردهم آمده ي يك كتاب ، كه آستري به آن چسبانده مي شود . عطف ممكن است تخت باشد ، ولي بيشتر اوقات قوس برآمده اي در طي صحافي به آن داده مي شود كه آن را " گردكردن " مي گويند . عطف دولا يا نرمش پذير ، مناسب تر است ، زيرا امكان بازشدن كامل مجلد را مي دهد . مقايسه كنيد با : backstrip spine نيز نگاه كنيد به : tight back
روشي در صحافي كه در آن ، عطف يك مجلد با چسب به روكش چسبانده مي شود و هيچ حفره اي باقي نمي ماند كه در هنگام گشوده بودن كتاب ، صحافي امكان انعطاف داشته باشد . كتاب هايي كه با اين روش صحافي مي شوند به طور كامل و تخت گشوده نمي شوند . عيب ديگر آن اين است كه حرفنويسي چاپ شده بر شيرازه ، با استفاده ي فزاينده از كتاب ، درهم مي شكند . بنا به اين دلايل ، ويراست هاي سخت جلد تقريباً هميشه با « عطف مْجُوّف » صحافي مي شوند .
flat back
نوعي صحافي كه در آن ، عطف كتاب بعد از چسب زدن ، مدور يا تاخورده نيست و در نتيجه جلد رويي و زيرين با زاويه اي قائمه به شيرازه متصل مي شوند . مترادف با : square back نيز نگاه كنيد به : hollow back tight back
شيرازه ي كتابي كه ( صحافي دستي دارد و ) فضاي بين دو يا چند بند از آن ، با قلم كاري تزييني ( ساده كوب يا طلاكوب ) ، محصور شده است .
نوعي صحافي كه در آن ، جلد به عطف كتاب چسبانده نشده است ، و فضايي خالي باقي مي ماند كه در نتيجه وقتي كتاب گشوده مي گردد ، بدون آسيب ديدگي شيرازه ، كتاب به راحتي باز شود . اكثر ويراست هاي تجاري سخت جلد ، با عطف مجـّوف صحافي مي شوند . مترادف با : loose - back open back مقايسه كنيد با : tight back
book scorpion
گونه اي كوچك ( 3 تا 6 ميليمتري ) از عنكبوتيان فاقد نيش ( Chelifer cancroides ) كه به نام " عقرب سان " ( false scorpion ) نيز معروف است و از حشرات ريزي همچون شپشك كتاب كه با خوردن كاغذ و صحافي كتاب موجب نابودي آن مي شوند ، تغذيه مي كند .
تصوير منفي بي نظيري كه بر روي فيلم حساس شده به روش شيميايي - وقتي از طريق لنز متمركزكننده ، نور به آن مي رسد - توليد شود . همچنين ، تصوير مثبت و تكرارپذيري كه پس از ظاهركردنِ فيلمِ نورًديده ، در هر اندازه اي بر روي كاغذ حساس به نور ، چاپ مي شود . عكسبرداري ( Photography ) علم ، فناوري ، و هنر توليد تصاوير عكسي است . عكس ها در ابتدا به صورت سياه و سفيد با يا بدون رتوش بعدي توليد مي شدند ، اما در عكاسي نوين از فيلم رنگي استفاده مي شود . مترادف با : still مقايسه كنيد با : motion picture نيز نگاه كنيد به : photomap photomontage photomosaic در كتابخانه ها ، عكس ها به عنوان كليشه ها و بازتوليدهاي اصيل ، جمع آوري مي شوند . عكس ها در كتاب ها و ادواري ها هم منتشر مي شوند . عكس هاي ثابت نيز براي استفاده در اسنادي كه به صورت درونخطي و بر روي سي دي رام موجود هستند ، رقومي مي شوند . نيز نگاه كنيد به : stock photograph
stock photograph
عكسي كه در گذشته گرفته شده و در بايگاني نگهداري مي شود تا هنگامي مورد استفاده قرار گيرد كه عكس جديد در دسترس نباشد ( در برابر عكسي كه مخصوصاً براي منظوري كه هم اكنون قصد شده ، برداشته شود ) . روزنامه ها معمولاً يك بايگاني از عكس هاي آرشيوي ، بويژه چهرعكس افراد معروف ، تصاوير نقاط ديدني ، و . . . را براي استفاده در هنگام لزوم ، نگهداري مي كنند . قانون حق تكثير درباره ي اين دسته از عكس ها نيز اعمال مي شود
واژه اي مشترك براي همه ي ابزارها و نمادهاي بصري ثابت در يك كتابخانه ، كه به منظور هدايت مراجعان به منابع ، خدمات ، و تأسيسات خاص ، و به منظور آگاه كردن آنان از ساعات كار كتابخانه ، خط مشي ها ، برنامه ها ، و رويدادهاي كتابخانه نصب شده اند و اندازه ، طرح ، و مكان آن ها را نيز شامل مي شود . علائمي كه واضح ، موجز ، منسجم ، و مودبانه باشند و در جاي مناسب قرار گرفته باشند ، تعداد سؤالات ارشادي از ميز مرجع را به نحو چشمگيري كاهش مي دهند و از تنش ملازم با استفاده از كتابخانه ، بويژه براي مراجعان بي تجربه ، مي كاهند . بسياري از كتابخانه هاي ايالات متحده ، « بريل » را به علائمي كه در دسترس مراجعان قرار گرفته ، افزوده اند . در كتابخانه هايي كه به تعداد قابل توجهي از كاربران غيرانگليسي زبان خدمت مي كنند ، اين علائم ممكن است به بيش از يك زبان تهيه شوند . در ساختار جديد و بازسازي هاي كلي ، تلاش مي گردد با يكپارچه كردن سُبك و جادادن علائم در طراحي كلي داخلي ، از شيوه ي مرحله به مرحله اجتناب شود .
تحليل و مطالعه ي نظام مند منابع اطلاعاتي و توسعه ، گردآوري ، سازماندهي ، اشاعه ، ارزيابي ، كاربرد ، و مديريت اطلاعات در همه ي قالب بندي ها ، از جمله كانال ها ( ي رسمي و غيررسمي ) و فناوري مورد استفاده در انتقال اطلاعات . مقايسه كنيد با : informatics library science نيز نگاه كنيد به : information theory
دانش و مهارت حرفه اي كه به وسيله ي آن ، و با انتخاب ، فراهم آوري ، سازماندهي ، ذخيره ، نگهداري ، بازيابي و اشاعه ي اطلاعات ضبط شده ، نيازهاي خدمتگيران معيني برآورده مي گردد ، و معمولاً در يك آموزشگاه حرفه اي كتابداري ( كه واجد شرايط اعطاي درجه ي فوق ليسانس « اِم اِل اِس » يا « اِم اِل آي اِس » مي باشد تدريس مي شود . در ايالات متحده مترادف با : librarianship مقايسه كنيد با : information science
شركتي كه در پيشه ي تأمين دسترسي به گزيده اي از داده پايگاه هاي كتابنگاشتي ( درونخطي يا بر روي سي دي رام ، به صورت اشتراك و آبونمان ، يا بر مبناي دفعات كاوش ) ، معمولاً در قالب « توافق صدور مجوز » فعاليت مي كند . تأمين كنندگان رسانه هاي غيرچاپي را نيز معمولاً كارگزار مي نامند . در مفهوم عام تر ، هر شركت يا نهادي كه در برابر دريافت بها ، محصولات يا خدماتي را به يك كتابخانه يا نظام كتابخانه اي ارائه مي دهد . براي مشاهده ي سياهه اي از پيوندهايي كه به شركت هاي مرتبط با كتابخانه ها ( در ايالات متحده ) داده شده ، اينجا را كليك كنيد .
مدت زمان متوسطي كه يك فقره ي تحت مالكيت كتابخانه ( مثل كتاب ، كاست صوتي ، كاست ويديويي ، يا سي دي ) در وضعيت قابل استفاده قرار دارد و پس از آن ، به خاطر فرسودگي معمول ، بايد جايگزين شود . نيز نگاه كنيد به : library binding
طول زمان يا تعداد دفعاتي كه مي توان يك فقره را ( پيش از آن كه چنان فرسوده شود كه ديگر قابل استفاده نباشد و بايد آن را حذف كرد ) مورد استفاده قرار داد . در مورد كتاب ها ، عمر مفيد به كيفيت كاغذ ، استحكام صحافي ، و اقدامات انجام شده براي حفاظت از جلد ( مثل قراردادن لفاف جلد در روكش پلاستيكي قابل شستشو ) بستگي دارد .
جلسه ي روش استفاده از كتابخانه يا تراكنش مرجع كه در آن ، دانشجو يا مراجعه كننده فرصت مي يابد كه ( معمولاً با استفاده از يك كارايستگاه رايانه اي ) فنون پژوهش را كه توسط استاد يا كتابدار مرجع نشان داده مي شوند ، تمرين كند .
واژه ي مديريتي مشتمل بر تمامي فعاليت ها و جزئيـات ملازم با اداره ي هر روزه ي يك كتابخانه يا نظام كتابخانه اي - در برابر كاركردهايي ( مانند برنامه ريزي و بودجه بندي ، تدوين خط مشي ، جذب اعانات ، و روابط عمومي ) كه مستلزم نگرش درازمدت به جهتگيري و اولويت هاي مؤسسه مي باشد .
operational
در مورد تجهيزات و/ يا سامانه هايي گفته مي شود كه با وضعيت مناسبي در حال كار كردن هستند .
cross - grain
كتاب يا اثر صحافي شده اي كه در آن ، جهت رگه هاي كاغذ نسبت به شيرازه ، به جاي آن كه موازي باشد ، عمودي است و در نتيجه قابليت بازشوندگي كاهش مي يابد و ورق زدن صفحات دشوارتر مي شود .
نام شخص يا شخصيت حقوقي يا مكان جغرافيايي ، عنوان معمول يك اثر ، يا توصيفگر مجاز محتوا ( سرعنوان موضوعي ) ، كه به عنوان نقطه ي دسترسي در يك فهرست يا نمايه به كار مي روند . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، « سرعنوان هاي شكلي » نيز مورد استفاده قرار مي گيرند . در « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست 2 » « شكل مدخل » نيز بايد مورد كنترل مستند قرار گيرد . نيز نگاه كنيد به : main heading subheading همچنين ، يك خط از حروف چاپ شده بر سطري جداگانه كه در ابتداي بخشي از متن ( مثلاً در ابتداي يك فصل يا ديگر تقسيمات اثر ) مي آيد و محتواي بخش آتي را با چند كلمه ي توصيفي كه معمولاً با شكل حروف ( حروف پررنگ ، قلم درشت تر ، يا ايتاليك ) از متن متمايز مي شوند ، نشان مي دهد .
كلمه ، عبارت ، جمله ، نويسه ، يا نويسه هايي كه بر روي يك فقره ظاهر مي شوند و نام اثر ( يا آثاري ) را به منظور شناسايي و ارجاع نشان مي دهند . عنوان انتخاب شده معمولاً بايد منعكس كننده ي محتواي اثر و متمايز كننده ي آن از ديگر آثاري باشد كه موضوع مشابه دارند . ممكن است عنوان پس از يك نقطه ويرگول يا دونقطه ، شامل عنوان توضيحي نيز باشد . ترجمه ها ممكن است داراي يك عنوان موازي به زبان اصلي اثر باشند . عنوان كامل معمولاً در صفحه ي عنوان كتاب ، يا در ابتداي مقاله يا جستاري كه در كتاب يا ادواري منتشر مي گردد ، چاپ مي شود . عنوان ارائه شده در صفحه ي عنوان ممكن است با آنچه كه بر شيرازه يا جلد چاپ شده يا نقش بسته متفاوت باشد . در فيلم يا ويديو ، عنوان معمولاً در چند كادر اول ارائه مي شود . در فهرستنويسي كتابخانه اي ، « عنوان كامل » در ناحيه ي « عنوان و شرح مسئوليت » ( از توصيف كتابنگاشتي ) و به همان شكلي كه در « مأخذ اصلي اطلاعات » آمده ذكر مي شود . اثري كه تحت بيش از يك عنوان منتشر شده ، در زير « عنوان متعارف » فهرستنويسي مي شود ( مثل « انجيل » ) . اين واژه با دقت كم تر ، براي اشاره به هر فقره ي كتابنگاشتي كه داراي يك عنوان باشد نيز به كار مي رود ( مثلاً در عبارت « سياهه ي عناوين سفارش شده » ) . نيز نگاه كنيد به : alternative title binder's title catchword title changed title chapter title divisional title half title partial title running title series title short title side title spine title supplied title working title همچنين به نام يا لقبي گفته مي شود كه به يك فرد يا خانواده داده مي شود تا موجب بازشناسي امتياز ، وجه تمايز ، مسئوليت ، يا حرفه ي وي شود؛ مثل : لُرد ، رياست ، دكتر ، . . . . به موجب « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست 2 » عنوان هاي افتخاري اگر براي اشاره به فرد مورد استفاده قرار گيرند در « سرعنوان نام شخصي » گنجانده مي شوند؛ عنوان هايي كه نشانگر مسئوليت رده ي بالا باشند در هر جا كه ممكن باشد به زبان انگليسي ذكر مي شوند؛ و عنوان هاي خطابي ( دوشيزه ، بانو ، آقا ، . . . ) از سرعنوان نام شخصي حذف مي شوند . در مورد القاب غيرارشد روحاني ، عناوين نظامي ، عناوين آكادميك و حرفه اي ، و عناوين دولتي كه بالاترين رده به شمار نيايند نيز اقدام به حذف آن ها مي شود . در استخدام ، عبارت است از نام رسمي اختصاص يافته به يك سِمـَت خاص در سازمان ( مثلاً كتابدار آموزش ) . عنوان سِمت هاي كتابخانه اي كه معمولاً مبتني بر كاركرد هر پْست هستند ، از يك سازمان به سازمان ديگر متفاوت اند ( مثلاً « كتابدار خدمات آموزشي » به جاي « كتابدار آموزش » ) .