واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 234
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
canto
از تقسيمات عمده ي يك شعر حماسي يا داستاني ، كه كاركردي شبيه به فصل در رمان دارد . بندها معمولاً و بنا به عرف ، با اعداد رومي شماره گذاري مي شوند .
در كتاب هاي صحافي دستي قديمي تر ، جزوه ها به رشته هاي كتاني يا كنفي كه در فواصل منظم در عرض لبه ي صحافي جا داده شده بود دوخته مي شدند و مجموعه اي از برآمدگي هاي موازي در ماده اي كه شيرازه را مي پوشاند ايجاد مي كردند ، مگر اين كه اين برآمدگي ها در شيارهايي كه با اره توسط صحاف بر روي عطف كتاب ايجاد مي گرديد ، فرو برده و چال مي شدند ( واژه ي " بند " هم به اين برآمدگي ها گفته مي شود ) . بند جايگزين رشته هاي چرمي گرديد كه در اصل براي صحافي كتاب به شكل كادكس مورد استفاده قرار مي گرفت . در صحافي نوين ، نوارهايي با كيفيت بالا جايگزين بند شده اند ، و در اكثر ويراست هاي عمومي با جلد سخت ، بند كاملاً حذف شده است . نيز نگاه كنيد به : raised bands
اين واژه ، كه در اصل در ساخت كاغذ به كار مي رفت ، به واحدي از اندازه گيري اطلاق مي شد كه از 20 بسته كاغذ 25 برگي يا 480 ورق كاغذ دست ساز تشكيل مي گرديد؛ اما تعداد ورق هاي يك بند كاغذ ، نهايتاً در 500 ورق كاغذ ماشيني ، استاندارد شده است . اخيراً كاغذسازهاي اروپايي 1000 ورق را به عنوان تعداد استاندارد پذيرفته اند .
در نسخه هاي خطي قرون وسطي ، حرف بزرگ تزييني است كه بر حاشيه ي داخلي متن نگاشته مي شد ( يا تا اندازه اي به داخل متن نيز كشيده مي شد ) تا آغاز يك پاراگراف ، شعر ، يا يك قطعه ي مهم را نشان دهد . نخستين نمونه هاي بندينه با استفاده از نقطه طراحي مي شدند ، با گل و شكوفه تزيين مي گشتند ، يا با مْركبي به رنگ متضاد نگاشته مي شدند؛ ولي بندينه هاي قرن پانزدهم بتدريج تغيير كرده و به حروف آغازينه ي كاملاً تذهيب شده تبديل گرديده بودند . اندازه ي بزرگ تر به معناي آن بود كه بندينه چندين خط را اشغال مي كرد و صدر آن معمولاً با كوچكحرف كلمه اي كه به آن تعلق داشت ، همتراز مي شد .
شيوه اي براي تجميع منابع جمع آوري خبر ، كه اولين بار در اواسط قرن نوزدهم ( وقتي كه شش ناشر روزنامه بسيار رقابتي در شهر نيويورك ، تصيميم گرفتند براي كم كردن هزينه ي جمع آوري و ارسال اخبار بين المللي از طريق تلگراف به ايالات متحده با هم همكاري كنند ) ابداع شد . بيش تر سازمان هاي خبرگزاري از طريق دفاتر خارجي ( كه گزارشگران ، خبرها ، نسخه ي خبر و عكس هايشان را به آن تحويل مي دهند ) عمل مي كنند . براي خواندن تازيخچه ي درونخطي « خبرگزاري آسوشيتدپرس » اينجا ، و براي مشاهده ي فهرست « ياهو! » از خبرگزاري ها اينجا را كليك كنيد .
سازماني كه دسترسي به داده پايگاه هاي كتابشناختي ماشين خوان و پشتيباني آن ها را براي كتابخانه هاي عضو ، مستقماً يا از طريق شبكه اي از مراكز خدمات كتابشناختي ، معمولاً از راه يك رابط انحصاري تأمين مي كند . بزرگ ترين بنگاه كتابشناسي در ايالات متحده " اُ سي ال سي " است .
يك بنگاه تجاري كه تخصص اش وصول صورتحساب هاي ديركردي از افرادي است كه بايد آن ها را پرداخت كنند؛ به اين منظور ، معمولاً به او اطلاع مي دهند كه ركورد اعتباري اش آسيب خواهد ديد ، مگر اين كه رسيد پرداخت فوري از سوي وي ، دريافت شود . اكثر كتابخانه هاي عمومي براي رسيدگي به مجموعه ي صورتحساب هاي پرداخت نشده ي مربوط به فقره هاي گمشده ، آسيب ديده ، يا با ديركرد طولاني ، با چنين بنگاه هايي قرارداد مي بندند . مؤسسات آكادميك مي توانند تا زمان پرداخت جرايم كتابخانه اي از دادن مدرك يا نمرات به دانشجو خودداري كنند . ارزيابي مجموعه ، مجموعه سنجي collection assessment ارزيابي نظام مند كيفيت يك مجموعه ي كتابخانه اي به منظور تعيين ميزان توانايي آن مجموعه در تحقق آرمان ها و اهداف خدمات كتابخانه اي و در تأمين نيازهاي اطلاعاتي مراجعان . كاستي هاي مجموعه از طريق مجموعه گستري جبران مي شوند . مترادف با : collection evaluation
ثبت امانت يك كتاب يا اقلام ديگر از مجموعه ي اماني كتابخانه به حساب امانت گيرنده . در كتابخانه هاي نوين ، اين كار مستلزم استفاده از رايانه است . نيز اشاره دارد به ركوردي كه كتابخانه از اين تراكنش ها در اختيار دارد و در هر يك از آن ها هويت امانت گيرنده ، عنوان و شماره ي راهنماي منبعي كه به امانت گرفته شده ، و تاريخ برگشت ، ثبت شده است . مقايسه كنيد با : discharge نيز نگاه كنيد به : item record patron record نيز اشاره دارد به وجه يا پرداخت درخواستي كتابخانه از مراجعان ، معمولاً در برابر استفاده از خدمات غيرمعمول ، مثل مجموعه هاي اجاره اي ، يا روش هاي خاص تحويل مدرك .
اثري كه اطلاعات قديمي از آن حذف شده و اطلاعات جاري جايگزين آن گرديده ، يا تازه ترين اطلاعات به آن افزوده شده . انتشارات چاپي ممكن است در قالب تكمله هايي روزآمد گردند ، يا با ويراست جديد ، بازنگري و انتشار مجدد شوند . جاري بودن اطلاعات ارائه شده در يك پايگاه وب در يادداشت « آخرين تاريخ روزآمدسازي » ( Last updated on [date] ) كه معمولاً در پايين صفحه ي خوشامد مي آيد ، درج مي شود . نيز نگاه كنيد به : expanded edition revised edition
به روزكردن يك مطلب خبري ، فايل داده اي ، اثر مرجع ، يا منبع اطلاعاتي ديگر ، معمولاً با بازنگري در محتواي موجود يا جايگزيني مطالب جديد . داده پايگاه هاي كتابنگاشتي منظماً و با افزودن ركوردهايي كه بازنمايي كننده ي فقره هاي تازه منتشرشده مي باشند ، روزآمد مي شوند . بسامد روزآمدسازي معمولاً در توصيفات مربوط به داده پايگاه ارائه مي شود . نمايه ها و خدمات چكيده نويسي چاپي با تكمله هاي ماهانه يا فصلي جلدكاغذي روزآمد مي گردند و معمولاً سالانه درهمكرد مي شوند . انتشارات حقوقي ( مصوبات ، رويه هاي قضايي ، . . . ) نيز ممكن است در قالب تكمله هايي روزآمد گردند ، ولي بيش تر آثار مرجع ، در قالب ويراست هاي جديد ، بازنگري و انتشار مجدد مي شوند .
تغيير شكل دادن يك اثر منثور به شعر يا زبان موزون و منظوم . همچنين ساختار يا سُبك كلي كه يك اثر شعري با آن نگاشته شده است .
فرايندي در چاپ سربي ، شامل : برداشتن حروف از « رانكا » و مرتب كردن آن در قالب صفحه ( مشتمل بر جايدهي متن ، تصويرها ، يادداشت ها ، و سرصفحه هاي متكرر مطابق با « آراستمان حروفچيني » ) ، كه توسط كارمندي به نام حروفچين صورت مي گيرد . املاي ديگر : makeup نيز نگاه كنيد به : remake به سياهه اي از محتويات يك كتاب ، به ترتيبي كه قرار است صحافي شود نيز اطلاق مي شود . اين سياهه توسط ناشر به صحاف داده مي شود تا مطمئن گردد كه هر گراور يا ديگر افزوده اي كه همراه با متن چاپ نشده ، با ترتيب صحيح خود در صحافي گنجانده مي شود .
واژه اي كه در اصل به ابزاري رايانه اي اطلاق مي شود كه حاوي مداربندي تغييرناپذير است و براي انجام كار بخصوصي طراحي شده - در برابر مدارهايي كه به وسيله ي يك سوئيچ مي توان آن ها را برنامه ريزي يا كنترل كرد . با وجود اين ، معناي آن گسترش يافته و نرم افزارهاي رايانه اي دائمي كه در داخل دستگاه تعبيه مي شوند را نيز شامل مي گردد . از اين نظر مترادف با : hard - coded در معناي عام تر ، سخت افزار يا نرم افزاري كه نمي شود آن را تغيير داد .
از واژه هاي لاتين con ( با هم ) و catenare ( ذخيره كردن ) . به هم پيوستن دو يا چند فيلد داده اي در داخل يك ركورد براي ايجاد فيلد واحد . در معناي عام تر ، پيونددادن اقلام در قالب يك مجموعه ، مثلاً چندين جستار مرتبط يا گزيده هاي بلند ، براي چاپ در يك مجموعه .
مقدار پولي كه بعد از كسر هرگونه تخفيف ( همان گونه كه در « برگه ي استعلام قيمت » ذكر شده ) توسط كتابخانه براي يك فقره واقعاً پرداخت شده ، و هزينه ي ارسال را شامل نمي شود . بها در « ركورد سفارش » ، و نيز در « ركورد فقره » وارد مي شود تا در صورت مفقودشدن يا آسيب ديدن كلي فقره بعد از پاك شدن « ركورد سفارش » ، محاسبه ي صورت هزينه ها آسان باشد . نيز نگاه كنيد به : average price
مبلغ محاسبه شده از سوي ناشر يك ادواري يا از سوي نماينده ي آبونمان ، در برابر حق دريافت شماره هاي بعدي در طول يك دوره ي زماني معين ( معمولاً يك سال ) . گاهي از مشوق هاي مالي براي تشويق به اشتراك دو يا چند ساله استفاده مي شود . برخي ناشران مجلات تخصصي ، از كتابخانه ها مبالغي بسيار بيش تر از نرخ هاي پرداختي به وسيله ي مشتركان انفرادي را طلب مي كنند . نگاه كنيد به : differential pricing در سال هاي اخير افزايش بي امان قيمت اشتراك مجلات ، حذف اين اشتراك ها را در بيش تر كتابخانه هاي آكادميك ، گريزناپذير كرده است . نيز به مبلغ سالانه اي گفته مي شود كه توسط كارگزار در برابر دسترسي به يك داده پايگاه الكترونيكي دريافت مي شود ( و معمولاً بر مبناي اندازه ي كتابخانه ، « اف تي ئي » ، و/ يا تعداد كاربران همزمان محاسبه مي گردد ) . مترادف با : subscription rate
best books گزيده اي از كتاب هاي تازه منتشرشده كه از سوي بررسي كنندگان ، در حوزه يا نوع مربوط به خود ، از انتشارات برتر شمرده مي شوند . اكثر نشريات مروري كتابخانه اي ، سياهه ي سالانه اي از عناوين توصيه شده را كه در مقولات مختلف ( كتاب هاي مرجع ، داستاني ، غيرداستاني ، نوجوانان ، كودكان ، و . . . ) بررسي شده اند ، منتشر مي كنند . براي استفاده در مجموعه گستري ، سياهه هاي توصيه شده ، به شكل كتاب نيز منتشر مي شوند . مقايسه كنيد با : bestseller
نرم افزار موجود در اينترنت كه كاربر مي تواند قبل از تصميم به خريد ، بنا بر اصل اعتماد متقابل ، آن را بارگذاري و امتحان كند . انتظار مي رود پس از يك دوره ي معقول امتحاني ، مبلغ معيني براي ثبت آن نرم افزار پرداخت شود . پرداخت اين مبلغ ، كاربر را مشمول دريافت مستندات ، پشتيباني فني ، و نگارش هاي روزآمدشده ي بعدي مي كند . براي اتصال به مجموعه بهرافزارهاي « سي نِت » اينجا را كليك كنيد . مقايسه كنيد با : freeware
مجموع مبالغ موجود براي تأمين هزينه هاي كتابخانه در يك دوره ي زماني معين ( معمولاً يك يا دو سال ) . در اكثر بودجه ها ، مبالغ بودجه بر مبناي نوع هزينه ها ، كه " رديف " ناميده مي شوند ، تخصيص مي يابند . در كتابخانه ها و نظام هاي كتابخانه اي كه دائماً دچار كسر بودجه هستند ، بودجه بندي ممكن است يكي از دلايل عمده ي سرخوردگي كتابداران و مديران كتابخانه باشد . نيز نگاه كنيد به : line - item budget operating budget zero - base budget
zero - base budget ( ZBB )
برنامه ي مالي كه در ابتداي هر چرخه ي جديد بودجه اي ، بدون اين كه چيزي از مفروضات و پنداشته هاي مربوط به تجارب قبلي منتقل شود ، از صفر آغاز مي گردد . با اين روش بودجه بندي ، هر يك از هزينه ها بايد داراي توجيه قابل قبول باشد .
line - item budget
روشي براي بودجه بندي در بعضي از كتابخانه ها يا نظام هاي كتابخانه اي كه در آن ، هزينه هاي پيش بيني شده ، به منظور تخصيص نظام مند منابع و پيگيري هزينه هاي عملياتي به رده هاي كاركردي مجزايي به نام « رديف » ( حقوق و دستمزد ، مواد ، تجهيزات ، . . . ) تقسيم مي شوند .
مبالغي كه ( معمولاً به صورت سالانه يا دوسالانه ) براي تأمين هزينه هاي جاري در اداره ي يك كتابخانه يا نظام كتابخانه اي تخصيص مي يابد و از جمله مشتمل است بر پرداخت حقوق و دستمزدها ، خريد مواد ، تجهيزات ، تداركات ، و خدمات . مقايسه كنيد با : capital expenditure
materials budget
بخشي از بودجه ي عملياتي كتابخانه كه به خريد كتاب ، رسانه ، پيايند ، و ديگر منابع اطلاعاتي براي استفاده ي مراجعان و كاركنان كتابخانه تخصيص داده شده - در برابر هزينه ي مربوط به حقوق و دستمزدها ، تجهيزات ، تداركات ، و خدمات . بعضي از كتابخانه ها منابع الكترونيكي را در « بودجه ي مواد » شان مي گنجانند ، و بعضي ديگر تخصيص مجزايي دارند .
بزرگ ترين نمايشگاه كتاب در ايالات متحده ، كه نمايشگاهي براي كتاب در همه نوع قالب ( بعلاوه ي خرده فروشي چندرسانه اي ها ) ، مجمعي براي آموزش افراد دست اندركار بازار كتاب ، و مركزي براي مذاكره در باب حقوق دارايي فكري است . اين نمايشگاه كه قبلاً ABA Convention and Trade Exhibit نام داشت ، هر سال در شهر متفاوتي در ايالات متحده برگزار مي شود . براي اتصال به سراصفحه ي اين نمايشگاه اينجا را كليك كنيد .
نام مجله اي تخصصي براي كتابداران كه از سال 1905 از سوي " انجمن كتابخانه هاي امريكا " منتشر مي شود و هر سال نزديك به 4000 عنوان كتاب بزرگسالان را در 22 شماره ، و 2500 عنوان كتاب كودكان و نوجوانان ، 1000 عنوان غيرچاپي ، و حدود 500 كتاب مرجع و منبع الكترونيكي را در قالب Reference Books Bulletin ، كه بخش جداگانه اي در انتهاي هر شماره است ، بررسي مي كند . " بوك ليست " همچنين شامل مقالات بلند ، مصاحبه با پديدآورندگان ، كتابشناسي ، و ستون هاي هميشگي است . براي اتصال به نگارش درونخطي " بوك ليست " اينجا را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : Library Journal CHOISE
يك مجموعه ي مرجع چند جلدي كه در آن ، كتاب هايي كه به تازگي در ايالات متحده منتشر يا توزيع شده اند بر مبناي پديدآورنده ، عنوان ، و موضوع ، ذكر شده اند . مدخل هاي موجود در اين منبع همچون نام ناشر ، قيمت ، ويراست ، نوع صحافي ، و شابك ، اطلاعات سودمندي را براي كتابداران بخش فراهم آوري دربردارند . " بي آي پي " كه سالانه به وسيله ي شركت " باوكر " منتشر مي شود ، شامل يك فهرست راهنماي ناشران در يك مجلد جداگانه است و مكملي با نام Forthcoming Books ( كتاب هاي در دست انتشار ) دارد . اين شركت Children's Books in Print و El - Hi Textbooks & Serials in Print را نيز به صورت سالانه منتشر مي كند . نيز به وسيله ي شركتي ديگر International Books in Print منتشر مي شود و در ايالات متحده به وسيله ي شركت Gale Group توزيع مي گردد .
يك ادواري ، معمولاً به شكل جزوه ، كه به وسيله ي يك نهاد دولتي ، انجمن ، يا مؤسسه ي ديگر منتشر مي شود و حاوي اعلانات ، اخبار ، و اطلاعاتي درباره ي علائق جاري مخاطبان مي باشد و معمولاً اصولي تر از خبرنامه است . در مفهوم عام تر ، هر گزارش كوتاهي از آخرين پيشرفت ها در يك وضعيت يا فرايند جاري ، كه در قالب چاپي يا غيرچاپي منتشر مي شود . كوته نوشت : bull مقايسه كنيد با : bulletin board
Boolean
نظام منطقي كه به وسيله ي " جرج بول " ( 1864 - 1815 ) ابداع شد و به كاربر امكان مي دهد كه در يك كاوش كليدواژه اي ، كلمات يا عباراتي را كه بيانگر مفاهيم در فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابشناختي هستند ، با هم تركيب كند . سه فرمان منطقي ( كه گاهي " عملگر " ناميده مي شوند ) در اكثر نرم افزارهاي كاوش از اين قرارند : - فرمان " يا " ( OR ) براي گسترش بازيابي از طريق شمول پرسش بر مترادفات و اصطلاحات مرتبط به كار مي رود . نيز نگاه كنيد به : logical sum مثال : violence or conflict or aggression - فرمان " و " ( AND ) براي محدودكردن يافته هاي كاوش مورد استفاده قرار مي گيرد . هر بار كه مفهوم ديگري با استفاده از " و " به عبارت كاوش افزوده مي شود ، كاوش خاص تر مي گردد . در برخي از داده پايگاه ها و فهرست هاي درونخطي ، فرمان " و " به طور ضمني تعبيه شده ( يعني در كاوش كليدواژه اي ، نيازي به تايپ كردن آن نيست ) . در محيط هاي رابط ديگر ، اگر واژه ها با " و " از هم جدا نشوند ، به عنوان يك عبارت مورد كاوش قرار خواهند گرفت . نيز نگاه كنيد به : logical product مثال : violence and television and children - فرمان " غير از " ( NOT ) براي خارج كردن ركوردهاي ناخواسته از نتايج كاوش مورد استفاده قرار مي گيرد . نيز نگاه كنيد به : logical difference مثال : television not cartoon هنگامي كه از دو فرمان بولي متفاوت در يك عبارت كاوش واحد استفاده شود ، براي نشان دادن توالي لازم در انجام هر يك از فرمان ها ( نحو پرسش ) بايد از پرانتز استفاده كرد . اين شيوه را دسته كردن مي نامند . مثال : television and ( violence or aggression ) and children نيز نگاه كنيد به : proximity truncation venn diagram
از واژه ي لاتين vernaculus به معناي « بومي » . در ادبيات ، به آثاري گفته مي شود كه به زبان روزمره ي گروهي از مردم ، بويژه ساكنان يك منطقه ي جغرافيايي بخصوص ( و متفاوت با زبان رسمي آن جمعيت يا ناحيه ) نوشته مي شود؛ مثل زبان رمان هاي « توماس هاردي » كه در آن ، توده ي روستاييان انگليسي به شيوه اي متناسب با خاستگاه روستايي خود ، تكلم و رفتار مي كنند . نيز نگاه كنيد به : vernacular name
يك اثر مكتوب ( مثل مدخلي در يك كتاب مرجع يا مقاله اي در يك مجله ) كه داراي نام پديدآورنده نيست ، و معمولاً نشانه ي آن است كه آن قطعه ، به وسيله ي يك نويسنده ي استخدام شده و حقوق بگير نوشته شده . در معناي عام تر ، هر سند مكتوبي كه هويت پديدآورنده را نشان نمي دهد؛ بويژه يك نامه يا مدرك قانوني فاقد امضا . متضاد با : signed مقايسه كنيد با : anonymous