واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 234
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
فاصله ي زماني كه با تاريخِ شروع و پايان مشخص مي شود . بعضي از فهرست هاي درونخطي و داده پايگاه هاي كتابنگاشتي به كاربر امكان مي دهند كاوش را به گستره ي بخصوصي از تاريخ نشر محدود كند . اگر پس از شماره ي سال ، خط ربط بيايد ( مثل - 1946 ) ، بازيابي به اطلاعات منتشرشده در آن سال بخصوص يا سال هاي بعد از آن محدود مي شود و اگر سال ، پيش از شماره ي خط ربط بيايد ( مثل 1945 - ) ، بازيابي به منابعي كه در آن سال بخصوص و سال هاي پيش از آن منتشر شده اند . محدود مي گردد . اگر پس از شماره ي سال ، خط ربط و سپس شماره ي سال بعدي بيايد ( مثل 1945 - 1939 ) ، بازيابي به منابعي كه در آن دو سال يا سال هاي بين آن دو سال منتشر شده اند ، محدود مي شود .
مجموعه اي از موادي كه به گونه اي طراحي شده اند كه بتوان مطابق با مجموعه اي از قواعد تدوين شده ، آن ها را به حركت درآورد . اين مواد معمولاً در يك گُنجانه جاي داده مي شوند تا قطعات بازي ، در يك جا و در كنار هم باشند . بازي هاي آموزشي در كتابخانه ها معمولاً در تالار برنامه ي درسي يا تالار كودكان نگهداري مي شوند . مقايسه كنيد با : kit
فرايند ، روش ها ، و روندهايي كه براي فراخواني گزينشگرانه ي اطلاعات از يك فايل داده ها به كار مي روند . در كتابخانه ها و آرشيوها ، كاوش ها معمولاً براي يافتن يك فقره ي شناخته شده ، يا براي يافتن اطلاعات درباره ي موضوعي بخصوص هستند ، و فايل مورد كاوش معمولاً يك فهرست يا نمايه ي قابل خواندن براي انسان ، يا يك سامانه ي رايانه مبناي ذخيره و بازيابي اطلاعات ( مثل يك فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابنگاشتي ) است . در طراحي چنين سامانه هايي بايد بين سرعت ، دقت ، هزينه ، و كارآمدي ، توازن برقرار باشد .
فرايندي كه در آن ، كاربر معمولاً بر مبناي پديدآورنده ، عنوان ، سرعنوان موضوعي ( توصيفگر ) ، يا كليدواژه ، از فهرست كتابخانه يا داده پايگاه كتابشناختي پرس و جو مي كند و سياهه اي از ركوردها ، مشتمل بر فقراتي كه با پارامترهاي كاوش انطباق دارند ، را بازيابي مي كند . اكثر داده پايگاه هاي تجاري به كاوشگر امكان مي دهند كه از فنوني همچون منطق بولي ، د ُم برش ، و مجاورت براي پالايش گزاره هاي كاوش استفاده كند . نيز نگاه كنيد به : precision recall search strategy
كالا يا خدمتي كه با قيمتي ارائه مي شود كه به فروشنده يا فراهم آورنده امكان مي دهد هزينه هايي را كه بدون سودآوري بالا رفته اند ، پوشش دهد؛ مثل خدمات تحويل مدرك در اكثر كتابخانه هاي آكادميك .
اقدامي كه براي احياي مواد ، تجهيزات ، و اثاثيه اي انجام مي شود كه به دليلي غير از استفاده ي معمول ( مثلاً بر اثر آبخوردگي ناشي از نشتي زياد يا سيل ) آسيب ديده اند . مواد بازيافت شده ممكن است به رُويه هاي حفاظتي خاصي مثل « خشك كردن به روش انجماد - مكشي » يا ضدعفوني كردن نياز داشته باشد . فقره هايي كه بازيافت پذير نيستند معمولاً دور ريخته مي شوند . به صورت عام به موادي كه احيا و بازيابي شده اند نيز اطلاق مي شود .
كتاب كوچك و مصوري براي خردسالان كه در قرن نوزدهم در انگلستان و امريكا منتشر مي شد و معمولاً از هشت برگ تصويري شفاف و رنگ آميزي شده با دست ، همراه با متن بسيار اندك ( حروف الفبا و حكايت هاي ساده ) تشكيل مي شد . « بازيچه كتاب » در اصل با جلد كاغذي منتشر مي شد ، ولي بعدها شكل هاي ديگري نيز به آن افزوده شدند؛ مانند كتاب پارچه اي كه روي پارچه ي محكم چاپ مي شد ، كتاب هاي سه بْعدي ، و « جْنباكتاب » . بازيچه كتاب ها غالباً به صورت فَروُست منتشر مي شدند تا خريد و گردآوري هدايا را تشويق كنند .
روشي در چاپ با استفاده از يك قطعه ي مْركبي شده از جنس چوب نسبتاً نرم ( معمولاً گلابي يا گيلاس ) كه هنرمند ، جز تصوير مورد نظر خود ، بقيه ي محيط پيراموني تصوير را برداشته است . اين كار با دست و با استفاده از كارد و اسكنه ، در همان جهت رگه هاي تخته اي كه به صورت طولي از درخت بريده شده ، انجام مي گيرد . طرح مورد نظر ممكن است مستقيماً ( معمولاً با استفاده از مداد ) روي تخته ترسيم شود ، يا با روبرداري از طرحي كه بر روي كاغذ رسم گرديده ، بر روي تخته منتقل شود . اما « منبت كاري » ( wood engraving ) با ابزاري به نام مقار يا قلم ، با كنده كاري بر روي قطعه اي چوب سخت كه به صورت عرضي از درخت بريده شده ( در جهت خلاف رگه هاي چوب ) انجام مي گيرد . به خود قطعه ي چوبي و به نقش چاپ شده از روي آن نيز گفته مي شود . قذيمي ترين نمونه ي شناخته شده از باسمه ي چوبي ، نسخه اي از « Diamond Sutra » است كه در قرن نهم پس از ميلاد ، در چين چاپ شده است . در نخستين چاپ هاي اروپايي ، قطعات چوبي به حروف متحرك بسته مي شدند و بدين ترتيب امكان الصاق متن و تصوير به يكديگر فراهم مي آمد . براي توليد چاپ هاي رنگي ، براي هر رنگ قطعه ي جداگانه اي تهيه مي شد و به دنبال يكديگر ، نقش آن ها بر روي يك كاغذ افكنده مي شد .
توانايي خواندن و نوشتن با كم ترين سطح مهارت . « بيسوادي » ( illiteracy ) به معناي ناتوانايي در خواندن و نوشتن است . « نرخ سواد » ( literacy rate ) در يك كشور يا ديگر ناحيه ي جغرافيايي معمولاً به صورت « درصد شهروندان بزرگسال كه خواندن و نوشتن بلدند » بيان مي شود . در ايالات متحده ، برنامه هاي « سواد بزرگسالان » ( adult literacy ) سابقه ي چندين ساله دارند و كتابخانه هاي عمومي عميقاً در ترويج سواد شركت داشته اند . در سال هاي اخير ، چنين تلاش هايي بر بزرگسالاني متمركز شده كه انگليسي زبان اولشان نيست . مقايسه كنيد با : information literacy computer literacy نيز نگاه كنيد به : new adult reader Literacy Volunteers of America
كتاب يا پيايند مرجعي كه اطلاعات زندگينگاشتي مختصري درباره ي افراد مشهوري كه هنوز زنده اند ارائه مي كند . « بودگان نامه » ( Who Was Who ) حاوي زندگينامه ي افراد مشهوري است كه فوت كرده اند . « باشگان در . . . » ( Who's Who in … ) زندگي اشخاص مهم يك حوزه ي يا حرفه ي بخصوص را زير پوشش مي گيرد . منابعي كه با « باشگانِ . . . » ( Who's Who of… ) آغاز مي شوند معمولاً به افراد يك جنس ، مليت ، يا نژاد بخصوص اختصاص يافته اند .
يك شركت تجاري كه كتاب هاي جديد و عناوين موجود را از طريق پست به صاحبان اشتراك كه با خريد تعداد حداقلي از عناوين در سال با تخفيف در قيمت ها موافق اند ، مي فروشد . اين خريد معمولاً بر مبناي عناوين برگزيده ي سياهه ي اصلي ، سياهه ي جايگزين ، يا سياهه ي ويژه ، به صورت ماهانه تهيه و ارائه مي شوند انجام مي شود و صاحب اشتراك مي تواند اين عناوين را نپذيرد و پس بفرستد . براي جذب مشتركان جديد ، ممكن است در برابر اقدام به حداقل خريد ، يك هديه ي آغازين مشتمل بر عناوين رايگان يا با تخفيف بسيار ، به آنان اعطا شود . برخي از باشگاه هاي كتاب ، كتاب هاي مورد علاقه ي عموم را عرضه مي كنند . برخي ديگر در يك ژانر ( مثل پليسي ) ، موضوع ( باغباني ) ، يا يك حوزه يا رشته ي آكادميك ( تاريخ ) تخصص دارند . اطلاعات راهنما درباره ي باشگاه هاي كتاب را مي توان در پيايند مرجع Literary Market Place يافت . نيز نگاه كنيد به : book club edition
در عام ترين معنا ، كليه ي شرايط ، زمينه ها ، يا محيط مرتبط با يك رويداد ، كنش ، گزاره ، اثر ، . . . . از بـُعد نوشتاري ، بخش هاي يك جمله ، پاراگراف ، يا متن كه درست پيش و پس از يك كلمه ، عبارت ، يا قطعه ي بخصوص مي آيند و معناي دقيق آن جمله ، پاراگراف ، يا متن را تعيين مي كنند . نقل قول برون بافتي ممكن است تأثير گمراه كننده اي از مقاصد سخنگو يا پديدآورنده ي اصلي برجاي گذارد . بافتار در گونه هاي خاصي از نمايه سازي كليدواژه اي ، مورد توجه قرار گرفته است . نگاه كنيد به : KWAC KWIC KWOC
در رايانش ، حافظه ي موقت ( معمولاً رم ) كه براي داده ها در هنگام پردازش آن ، يا براي اهداف بخصوصي همچون انتقال داده ها بين دو جزء سامانه كه سرعت هاي عملياتي متفاوتي دارند ( مثل چاپگر و " سي پي يو " كه قابليت پردازش داده در آن ، سريع تر از امكان چاپ برونداد است ) مورد استفاده قرار مي گيرد . " بافر " ممكن است بخشي از حافظه ي منظورشده براي يك كاركرد پردازشي بخصوص ، يا قسمتي از حافظه ي عمومي باشد كه در هنگام نياز ، به كاري اختصاص داده مي شود و پس از رفع نياز ، به حافظه ي عمومي علاوه مي گردد . در كاغذسازي ، ماده يا مخلوطي از مواد كه در هنگام توليد ، براي كنترل حالت اسيدي يا قليايي محصول ، به مواد خام كاغذ افزوده مي شود . در حفاظت اسناد ، ماده يا مخلوطي كه براي حفظ حالت اسيدي يا قليايي كاغذ ( يا يك محلول ) در سطح مطلوب ، مورد استفاده قرار مي گيرد .
بسامد يك اثر انتشاراتي پيايندي كه در فواصل زماني قاعده مند ( و معمولاً يكسان ) كه به روز ، هفته ، ماه ، فصل ، سال ، . . . بيان مي شوند ( مثال : ماهانه به استثناي اوت و دسامبر ) منتشر مي شود . متضاد با : irregular به شخصي كه در فواصل نسبتاً قابل پيش بيني ، در رويداد خاصي شركت مي كند يا از خدمت ( هاي ) واحدي استفاده مي كند نيز اطلاق مي شود . كتابخانه ها غالباً مراجعان دائمي دارند كه كتابداران خدمات عمومي كه به آنان خدمات مي دهند ، با عادات و سلائق مطالعاتي آنان آشنا مي شوند .
ابزار مكانيكي شبيه به آسانسور كه براي حمل كتاب از يك طبقه يا قفسه به طبقه يا قفسه ي ديگري از كتابخانه ، بدون استفاده از پلكان يا آسانسور معمول و بزرگ ، طراحي شده .
در اصل ، شعر داستاني كه دهان به دهان منتقل مي شود و به سبكي غيرشخصي ، براي اجراي عمومي سروده مي شد و غالباً با لحن و آهنگي سنتي خوانده مي شد كه در حكم موسيقي متن رقص ها بود . اكثر بالادها به بيان داستان معروفي از تراژدي هاي عاشقانه يا مصائب شخصي در قالب چارپاره هاي كوتاه و ترجيع بندهاي تكراري ، معمولاً به شكل گفت و گوي همراه با كنش ، مي پردازند . تكرار اين اشعار در طول يك گستره ي زماني طولاني ، موجب بروز تغييراتي در اين اشعار مي گردد . مترادف با : folk ballad نيز نگاه كنيد به : saga
لبه ي بالايي كتاب . به حاشيه ي بالاي صفحه نيز اطلاق مي شود - در برابر حاشيه ي پايين يا انتهايي صفحه . همچنين ، كلمه يا عبارتي كه به عنوان سرخط كوتاه ، در كتاب يا ادواري مورد استفاده قرار مي گيرد .
از واژه ي آلماني Bildung ( به معناي آموزش ، فرهنگ ) و واژه ي فرانسوي roman ( به معناي رمان ) . رماني كه در آن ، نويسنده ، رشد و بلوغ و بالندگي قهرمان داستان را از زمان كودكي و نوجواني تا زمان كسب خودآگاهي عيني در وي دنبال مي كند . مقايسه كنيد با : Kuntslerroman
ابزار نشانگر الكترونيكي ، متشكل از سطح صاف و كوچكي كه به يك رايانه متصل است و كاربر مي تواند به جاي فشردن دكمه هاي صفحه كليد يا حركت دادن موشواره ، آن را با تماس انگشت ، فعال كند . مترادف با : touch panel مقايسه كنيد با : touch screen
نهايت قابليت انتقال يك خط در شبكه ي ارتباطات الكترونيكي . در ابزارهاي رقومي ، باندپهنا با بيت يا بايت در ثانيه ، و در ابزارهاي قياسي با هرتز ( دور در ثانيه ) اندازه گيري مي شود . باندپهنا حجم داده هايي را كه مي توان در حجم ثابتي از زمان انتقال داد ، تعيين مي كند . در طول دوره هاي اوج استفاده ، سرعت انتقال را نيز ، بويژه در مورد فايل هاي داده اي بزرگ ( تصويري ، شنيداري ، ديداري ) مشخص مي كند . در اينترنت ، ستون فقرات فيبر نوري داراي بالاترين باندپهنا است . نيز نگاه كنيد به : T1 T3 در پخش گسترده ، پهناي باند فركانس ها يا طول موج هايي كه ( معمولاً بنا بر توافق رسمي ) به يك ايستگاه راديو يا تلويزيون براي استفاده ي خاص آن ايستگاه تخصيص داده مي شود .
در اصل ، واحد سرعت در علائم ترافيكي ( يك كد نقطه اي " مورس " در ثانيه ) كه در سال 1927 در " كنفرانس بين المللي تلگراف " پيشنهاد شد و به نام مهندس فرانسوي " ژان ماري اميل باود " ناميده شد . در مخابرت ، واحدي از اندازه گيري كه نشان دهنده ي تعداد عناصر سيگنال دهنده ( تغييرات ولتاژ يا فركانس ) اي است كه در هر ثانيه از يك كانال ارتباطي منتقل مي شود ، و در سرعت هاي پايين مترادف بيت در ثانيه ( bps ) مي باشد . در سرعت هاي بالاتر ، بيش از يك بيت را مي توان در ثانيه كدگذاري كرد ؛ مثلاً سرعت 4800 باود را مي توان با 9600 بيت در ثانيه منتقل كرد . به همين دليل ، " بيت در ثانيه " جايگزين " باود " به عنوان معيار اندازه گيري سرعت انتقال داده ها شده است . " تعداد باود " در يك مودم ، يكي از عواملي است كه سرعت اتصال اينترنتي را در دسترسي شماره گير تعيين مي كند .
واحد معمول در ذخيره ي رايانه اي كه در رايانه هاي رقومي ، از هر نوع و اندازه ، كاربرد دارد و از هشت رقم دوگاني به نام " بيت " تشكيل شده . مختصات سخت افزاري رايانه ها ( از ريزرايانه ها گرفته تا كلان رايانه ها ) با بايت مشخص مي شود . هر يك از توالي هاي منحصر به فرد اين بيت هاي هشتگانه ، يك نويسه را مشخص مي كند و در مجموع 256 نويسه به دست مي آيد . در متن هاي " اَسكي " ، نويسه ها الفباعددي هستند . درباره ي منشأ اين واژه اختلاف نظر وجود دارد . اين واژه ممكن است كوته نوشت " binary table " يا " binary term " باشد ، يا از عبارت " by eights " ( به معناي " مبتني بر هشت " ) گرفته شده باشد . هر بايت= 8 بيت هر كيلو بايت ( K ) = 1024 بايت هر مگا بايت ( MB ) =1024 كيلو بايت يا حدود يك ميليون بايت هر گيگا بايت ( GB ) = 1024 مگا بايت يا حدود يك ميليارد بايت فايل هاي متني و تصويري معمولاً با كيلو بايت ، فايل هاي برنامه و حافظه هاي قابل حمل با مگابايت ، و ظرفيت ديسك سخت با گيگابايت اندازه گيري مي شوند .
فايل متني كوچكي كه حاوي دستورهاي مهمي درباره ي چگونگي استفاده از يك برنامه ي رايانه اي ، يا اطلاعاتي درباره ي پيشرفت هاي جديدي است كه براي كاربر سامانه ي نرم افزاري اهميت دارند ، و ممكن است در مستندات چاپي گنجانده نشده باشد . براي اجتناب از ويروس هاي رايانه اي ، در هنگام بازكردن فايل هاي بايدخوان كه به عنوان پيوست ، با نامه ي الكترونيكي ارسال شده اند ، بايد احتياط كرد .
واحدي در يك سازمان كه مسئول مستندكردن نظام مند يك فعاليت و اقدام ، و نگهداري ركوردهاي حاصله تا يك دوره ي زماني معمول ( مدت زماني كه احتمال مي رود وجود اين ركودها براي انجام كارها يا رسيدگي به امور ، لازم گردد ) مي باشد؛ مثل نگهداري پرونده هاي كاركنان جاري ، در اداره ي كارگزيني يك سازمان . مترادف با : agency of record
در آرشيو ، مجموعه اي از اسناد كه احتمال وقوع اضافات يا تغييرات در آن ، اندك است ، يا فايلي از ركوردها كه دسترسي به آن محدود يا ناممكن است ، مگر با شرايط ويژه .
همه ي شماره هاي يك ادواري كه پيش از شماره ي جاري منتشر شده اند ، و معمولاً در مجلدات سالانه صحافي مي شوند يا براي صرفه جويي در فضا ، به ريزفيلم يا ريزبرگه تبديل مي گردند . در يك ركورد فهرست ، گستره و حجم بايگاني شماره هاي پيشين در قسمت " يادداشت موجودي " ذكر مي شود . نيز نگاه كنيد به : holdings
battledore
نوعي كتاب درسي مقدماتي كه در اواخر قرن هيجدهم مورد استفاده قرار مي گرفت و از كاغذهاي تاخورده كه در داخل جلا خورده بودند ساخته شده بود ، و وقتي گشوده مي شد شبيه " هورنبوك " ، ولي گاهي فاقد دسته بود .
مجادله يا بحث بر سر موضوعي بحث انگيز . به شخصي كه مستعد مجادله يا بحث مي باشد نيز اطلاق مي شود . مناظره كننده يا نويسنده ي ماهر آثار مجادله اي « مجادله گر » ( polemicist ) نام دارد . فن يا عمل مباحثه را « جدل شناسي » ( polemics ) مي خوانند .
بخشي از اثر كه توسط پديدآورنده ، ناشر ، يا توليد كننده به دو يا چند واحد فرعي تقسيم مي شود كه ممكن است با كامل شدن اثر ، در فواصل زماني منتشر شوند . فواصل زماني ( بسته به ماهيت اثر ) ممكن است منظم يا نامنظم باشند . در تك نگاشت هاي چاپي ، هر بخش معمولاً معادل با يك جلد است . « بخش » از آن نظر كه يك جزء دائمي - و نه موقتي - اثر مي باشد ، با جْزوُك متفاوت است . كوته نوشت : pt . مقايسه كنيد با : piece نيز نگاه كنيد به : multipart volume original parts serialized در موسيقي ، به يكي از آواها يا سازهايي گفته مي شود كه يك كار همنوازي براي آن تصنيف شده . همچنين ، نسخه ي چاپي يا نوشته شده از نت ها كه در آن ، موسيقي مربوط به يك آوا يا ساز ( براي استفاده ي اجراكننده ) ، ثبت شده . در پارتيتور كامل يك اثر همنوازي ، هر بخش بر روي [خط] حامل جداگانه اي مي آيد . نيز نگاه كنيد به : condensed score
بخش انتشارات " انجمن كتابخانه هاي امريكا " ، تأسيس 1886 ، كه ابتدا به ALA Books and Pamphlets ، و سپس در سال1993 به ALA Editions توسعه و تحول يافت . فهرست نخستين انتشارات اين بخش ، " كتاب هاي مرجع براي كتابخانه ها " ( 1902 ) ، " كتاب هايي براي كتابخانه هاي دانشكده اي " ( 1967 ) ، " قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن " ( 1967 ) ، و " دستور نامه ي آزادي فكري " ( 1974 ) را دربرمي گيرد . در آمد حاصل از فروش بيش از 100000 نسخه از عناوين منتشر شده به وسيله ي بخش انتشارات ، مصروف ديگر برنامه هاي انجمن كتابخانه هاي امريكا مي شود . انتشاراتي كه در حال حاضر از بخش انتشارات قابل خريداري هستند در كاتالوگ تجاري آن فهرست شده اند . براي اتصال به سرا صفحه ي بخش انتشارات " انجمن كتابخانه هاي امريكا " اينجا را كليك كنيد .