واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 184
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
قراردادن كتاب يا ادواري بر پشت ، طوري كه جلد رويي به سمت جلو باشد - معمولا ً براي جذب مرورگران ( در نمايشگاه يا نمايش كتابخانه اي ) يا به منظور تشويق افراد به خريد ( در يك خرده فروشي ) . در بعضي از كتابخانه ها ، نسخه هاي جاري از ادواري ها بر روي قفسه هاي شيب دار ، كه براي نمايش روي جلد طراحي شده اند ، به نمايش گذاشته مي شوند .
رويه ي متحركي كه براي بايگاني و نگهداري صفحات متفرق ، جزوات ، و شماره هاي مختلف ادواري ها مورد استفاده قرار مي گيرد . روجلدي هاي آماده كه در بازار موجودند و در كتابخانه ها براي محافظت شماره هاي جاري مجلات عمومي مورد استفاده قرار مي گيرند ، معمولاً داراي رويه ي بالايي شفاف هستند تا ديدن مندرجات روي جلد مجله را آسان تر كنند . نيز نگاه كنيد به : loose - leaf نيز اشاره دارد به شخصي كه در فن و پبشه ي صحافي كتاب و ديگر انتشارات كارآموزده است و معمولاً در صحافيخانه به خدمت گرفته مي شود . نيز مترادف با : bindery نيز نگاه كنيد به : library binder
roman - fleuve
واژه ي فرانسوي براي شكلي از رمان كه داستان آن ، سرنوشت كل يك خانواده ، و گاهي چندين نسل را زير پوشش قرار مي دهد؛ مثل « صد سال تنهايي » اثر « گابريل گارسيا ماركز » .
آنچه بر مبنايي روزانه ( احتمالاً به استثناي روزهاي تعطيل ) منتشر مي شود . به پيايندي كه روزانه منتشر مي شود ( بخصوص روزنامه ) نيز اطلاق مي شود .
نشريه اي پيايندي كه به صورت روزانه ( و معمولاً در روزهاي خاصي از هفته ) يا هفتگي ، بر روي كاغذ روزنامه چاپ و منتشر مي شود و حاوي اخبار ، اظهار نظرات سردبيري ، ستون هاي دائمي ، نامه به سردبير ، تصاوير كارتوني ، آگهي هاي تجاري ، و ديگر فقره هاي مورد علاقه ي خوانندگان ( بعضاً محلي ) عمومي است . بعضي از روزنامه هاي كشوري دو بار در روز ( در ويراست هاي بامدادي و شامگاهي ) ، يا در ويراست هاي متفاوت براي مناطق مختلف كشور ، منتشر مي شوند . از آنجا كه مي توان از روزنامه ها براي اثرگذاري بر افكار عمومي استفاده كرد ، در بعضي از كشورها مورد سانسور قرار مي گيرند . در ايالات متحده ، روزنامه ها كه زماني كاملاً مستقل بودند به طور فزاينده به مالكيت مجتمع هاي رسانه هاي گروهي در مي آيند . در چنين شرايطي ، تصميمات سردبيران ممكن است تحت تأثير اولويت هاي تجاري قرار گيرند . در كتابخانه ها ، شماره هاي جاري روزنامه ها به طور معمول به صورت چاپي در دسترس هستند ، اما موجودي هاي قبلي به منظور صرفه جويي در فضا ، معمولاً به ريزفيلم يا ريز برگه تبديل مي گردند ( يا رقومي مي شوند ) . بيش تر روزنامه هاي ملي و منطقه اي ، حداقل بخشي از محتواي خود را به صورت درونخطي ارائه مي كنند ( مثل نيويورك تايمز ) . مقايسه كنيد با : news magazine نيز نگاه كنيد به : Acta Diurna headline masthead newspaper index news library
برگه ي اخبار كه در آن رويدادهاي جاري ، اعلان هاي حقوقي ، قرارهاي عمومي ، و . . . منظماً ثبت مي شوند . قبلاً مجله اي به اخبار جاري اختصاص داشت . نيز ، مجله اي كه رسماً توسط دولت منتشر شود ( بويژه در بريتانيا ) . اين كلمه از نام يك سكه ي ايتاليايي كه زماني معادل قيمت يك برگه ي اخبار بود گرفته شده است .
فن گردآوري اخبار ، نگارش و ويرايش خبر ، يا مديريت انتشار يك روزنامه ، مجله ي عمومي ، يا مجله ي تخصصي . شخصي كه اطلاعات گردآمده را به « خبر » تبديل مي كند « روزنامه نگار » ( journalist ) ناميده مي شود ( البته به كسي هم كه داراي دفتر خاطرات يا دفتر يادداشت روزانه است journalist مي گويند ) . عكاسي كه در گرفتن عكس هاي خبري تخصص دارد « عكاس - روزنامه نگار » ( photojournalist ) ناميده مي شود .
نرخي كه به موجب آن ، محصول يا خدمتي بر مبناي روزانه محاسبه مي شود . به حداكثر مقدار مجاز از سوي كارفرما براي هزينه هاي سفر ( غذا ، اقامت ، . . . ) ، كه معمولاً بر مبناي هزينه ي متوسط در يك ناحيه ي جغرافيايي معين برآورد مي شود نيز اطلاق مي گردد .
در چاپ ، تصويري با كيفيت بازتوليدشده كه به صورت سياه و سفيد تهيه شده - در برابر روش نيم رنگ كه در آن ، رنگ هاي موجود در نسخه ي اصل ، با تبديل تصوير به مجموعه اي از نقاط دقيقاً درجه بندي شده ، بازسازي مي شوند .
موعظه اي كه نكته اي در انجيل مسيح را توضيح مي دهد ، و معمولاً با آموزش هايي براي جمعيتي كه آن را مي شنوند همراه است . در معناي عام تر ، هر گونه نطق يا سخنراني اخلاقي جانبدارانه و گرايشمند .
يك يا چند قاب تزييني يا قطعات نازك چرم يا كاغذ ( غالباً در بيش از يك رنگ ) كه به شكل برجسته بر جلد كتاب سوار مي شوند . اين كار معمولاً در گرداگرد لبه ها و به شكل قلمكاري شده انجام مي گيرد تا هم آن ها را به سطح جلد محكم كنند و هم بر تأثير تزييني آن بيفزايند . مقايسه كنيد با : inlay
واژه اي عام براي اشاره به بافت سطح برخي از كاغذها ، كه نوع اين بافت با مواد و فنون مورد استفاده در ساخت ( الياف موجود ، آهار زني ، اتوزدن ، اندودكردن ، خشك كردن ، . . . ) تعيين مي شود . واژه هاي مورد استفاده براي توصيف روكش ، توصيفي هستند : عتيقه ، كيسيده ، پوست تخم مرغي ، گلاسه ، مات ، آبله اي ، . . . . در صحافي ، به استفاده از حرفنويسي و / يا تزيين در جلد كتاب ( در فرايندي به نام « پرداخت » ) اطلاق مي شود .
روكش برداشتني از جنس پلاستيك نازك ، شفاف و انعطاف پذير ، كه متناسب با روپوش كتابي كه با جلد سخت منتشر مي گردد طراحي شده ، تا عمر صحافي را افزايش دهد و جاذبه ي بصري طراحي روپوش را تقويت كند ، و در اندازه هاي مختلف ، از تداركچيان كتابخانه اي قابل تهيه است . روكش جلد كه در كتابخانه هاي عمومي و آموزشگاهي بسيار بيش تر از كتابخانه هاي آكادميك و ويژه مورد استفاده قرار مي گيرد ، اين امكان را فراهم مي آورد كه سطح بيروني كتاب ، به آساني با يك دستمال كاغذي يا پارچه اي مرطوب و محلول ضدعفوني كننده ، تميز شود . كناره هاي روكش جلد بايد با استفاده از نوار چسب ، به شكلي به جلد كتاب چسبانده شود كه در هنگام برداشتن آن ، خسارتي به كتاب وارد نيايد .
بازتوليد عكسي و درشتْ نمود از يك ماده ي چاپي يا گرافيكي ، كه ( معمولاً با فرايندي به نام « خشك نگاري » ) مستقيماً بر روي يك ورق كاغذ ( يا سطح ديگر ) به صورت سياه و سفيد توليد مي شود . دستگاه هاي فتوكپي براي گرفتن سخت نسخه از موادي كه نمي توان از محوطه ي كتابخانه بيرون برد ( كتاب هاي مرجع ، رزروهاي بسته ، ادواري ها ، . . . ) در اكثر كتابخانه ها مورد استفاده قرار مي گيرند . فتوكپي مشروط به مفاد « بهره گيري شرافتمندانه » ( از قانون حق تكثير در ايالات متحده ) مي باشد . نيز نگاه كنيد به : preservation photocopy به نسخه برداري عكسي از يك عكس موجود نيز اطلاق مي شود - در برابر چاپ المثني كه از نگاتيو واحد گرفته مي شود .
نموداري كه مجموعه اي كامل از مراحل يك فرايند ( مثل يك برنامه ي رايانه اي ، يا تسلسل عملكرد اجزاي يك سامانه ) را ، معمولاً به شكل نمادهايي با اَشكال مختلف نشان مي دهد . هر يك از نمادها نوع خاصي از عمليات يا اجزا را نشان مي دهند كه با خطوط جهت نما ( به نشانه ي حركت ) به هم متصل شده اند .
نسخه اي از اصل ، كه معمولاً با دست يا به شكل تايپ شده تهيه گرديده ، بخصوص يك سند حقوقي يا ركورد رسمي . نيز به ركورد مكتوب سخنان ايرادشده در دعواهاي دادگاهي ، يا در سخنراني ، مصاحبه ، برنامه ي راديويي يا تلويزيوني ، يا در مضبوطات صوتي گفته مي شود . نيز نگاه كنيد به : transcribe
ركورد يا گزارش تحقيقات يك شخص در يك حوزه ي تخصصي ، بخصوص آن كه براي ارائه به اعضاي يك انجمن دانشوري آماده شده . همچنين ، ركوردي با ماهيت پژوهشي ، يا مشاهده اي كه توسط يك مؤسسه يا انجمن دانشوري منتشر مي شود . در جمع ، مترادف ، با : proceedings transactions
در اصل ، ثبت گاهشمارانه و مفصل وقايع معاصر مي باشد ، كه معمولاً در يك دوره ي زماني طولاني نوشته شده ، و بدون تظاهر به سبك ادبي ، و گاهي همراه با اندكي تفسير و تعبير ، نوشته مي شود . در روش نوين ، سياهه اي از رويداد ها كه به ترتيب زمان وقوع ، ثبت و توصيف شده اند . نحوه ي پرداختن به موضوعات در اين نوع اثر ، نسبت به سالنامه كامل تر و به هم پيوسته تر مي باشد .
Bowker , Richard Rogers ( 1848 - 1933 )
ويراستار ادبي كه در سال 1876 ، همراه با " فردريك لي پلد " و " ملويل ديويي " ، انتشار مجله ي Library Journal را آغاز كرد . در همان سال ، وي به پايه گذاري " انجمن كتابخانه هاي امريكا " ياري رساند و همراه با " لي پلد " ، انتشار American Catalogue را كه نمايه ي جامعي از كتاب هاي منتشرشده در ايالات متحده است آغاز نمود . شهرت " بوكر " به دليل علاقه ي او به قانون بين المللي حق تكثير و موفقيت وي به عنوان يك رجل بازارپيشه نيز هست . در سال 1911 وي علائق پيشه گاني و انتشاراتي خود را در شركت " بوكر " تجسم بخشيد ، كه هم اكنون نيز يكي از ناشران برجسته در حوزه ي كتاب هاي مرجع در صنعت نشر است . " بوكر " در تمام طول حيات خويش يكي از اعضاي فعال " انجمن كتابخانه هاي امريكا " بود ، ولي سه بار از رياست اين انجمن سرباز زد ، زيرا بر اين باور بود كه اين سِمت بايد به وسيله ي يك كتابدار اشغال شود . سرانجام زماني كه در دهه ي هفتاد عمر خويش بود ، لقب " رئيس افتخاري " را پذيرفت . وي گرچه سرانجام بينايي خود را از دست داد ، در واپسين سال هاي حيات خويش ، جستارهايي را در موضوع " هنر حيات " ، و نيز دو مجلد شعر به چاپ رساند .
اسلايدي كه داراي يك كادر نصب شده ي ريزفيلم است . مقايسه كنيد با : microscope slide
محيط ( نور ، دما ، رطوبت نسبي ، گرد و غبار ، . . . ) جداسازي شده در داخل فضاي كوچك و محدودي مثل يك جعبه آينه ، كتابجاي محصور ، كشو ، جعبه ، يا ديگر محفظه ي انبارش ، كه ( وقتي حفاظت مواد در اولويت باشد ) كنترل آن نسبت به محيط انبارش بزرگ ، آسان تر است .
ورقه اي كوچك از فيلم عكسبرداري به شكل كارت ، كه براي ذخيره ي متن ريزشده و/ يا ريزتصاويري كه در يك كادر شطرنجي دوبعدي مرتب شده اند ، طراحي شده . ريزبرگه ها به صورت رنگي يا سياه و سفيد ( و نگاتيو يا مثبت ) ، و در قالب هاي مختلفي وجود دارند ، اما « ايزو » قالب 125*75 ميليمتري ( 48 كادر ، در چهار رديف دوازده تايي ) يا 148*105 ميليمتري ( 60 كادر ، در پنج رديف دوازده تايي ) را توصيه مي كند . اگر چه هر ورق معمولاً شامل يك عنوان و/ يا شماره ي نمايه ( مندرج در سرعنوان بالاي ريزبرگه ) است كه بدون نياز به بزرگنمايي مي توان آن را خواند ، خود متن را فقط با استفاده از ماشينِ خواننده - چاپگرِ مخصوصِ ريزنمود ، مي توان خواند يا كپي كرد . مقاومت كاربران در برابر استفاده از ريزبرگه را مي توان با تعمير مداوم و مناسب تجهيزات و ارائه ي كمك و راهنمايي در هنگام نياز ، كاهش داد . در اكثر كتابخانه هاي آكادميك ، مجموعه ي اسناد « اِريك » بر روي ريزبرگه موجود است ، و اين ريزبرگه ها بر اساس شماره ي « ئي دي » 6 رقمي كه به هر سند اختصاص داده شده آرشيو مي شوند . آرشيو شماره هاي پيشين ادواري ها و اسناد دولتي نيز ممكن است بر روي ريزبرگه موجود باشند ، كه معمولاً در قفسه هاي بايگاني فلزي كه به شكل خاصي طراحي شده اند نگهداري مي شوند . ورق هاي فيلم را مي توان براي جلوگيري از خراشيدگي ، در پاكت هاي مخصوص ريز برگه ، محفوظ داشت . كوته نوشت : fiche . مقايسه كنيد با : microfilm نيز نگاه كنيد به : superfiche ultrafiche
واحد پردازش مركزي ( سي پي يو ) كه بر روي يك ريزتراشه ي سيليكوني ، حك يا چاپ مي شود . ريزپردازشگر ، براي اين كه به عنوان رايانه عمل كند به نيروي برق ، ساعت ، و حافظه نياز دارد . ريزپردازشگرها در بيش تر ابزارهاي رقومي ( رايانه هاي شخصي ، دستياران رقومي شخصي ، راديوي قابل زمانبندي ، . . . ) به كار مي روند .
اطلاعات چاپ شده با حروف بسيار كوچك ، معمولاً در انتهاي سند يا در مكاني دور از نظر در آن ، كه حاوي جزئياتي است كه خواننده بايد از آن آگاه شود ، اما منبع يا ناشر احتمالاً مايل نيست كه توجه وي را بدان جلب كند . ناتواني در خواندن ريزچاپ ها ممكن است عواقب جدي براي شخصي كه يك سند حقوقي را امضا مي كند در پي داشته باشد . نيز نگاه كنيد به : mouse type
واژه اي عام براي يك رايانه ي قابل برنامه ريزي كه براي اداره كردن عمليات هاي نسبتاً كوچك طراحي شده - معمولاً يك دستگاه روميزي ، حاوي يك ريزپردازشگر تك تراشه برروي يك صفحه مدارِ چاپي ، كه ممكن است بخشي از يك سامانه ي رايانه اي بزرگ تر ، يا متصل به يك شبكه باشد . اين واژه ممكن است براي تمايز بين رايانه هاي شخصي از ريزرايانه هاي قدرتمندتر ابداع شده باشد . نيز نگاه كنيد به : mainframe
در بازيابي اطلاعات ، يك ركورد كتابنگاشتي بازيابي شده با كاوش كليدواژه اي كه ( معمولاً بدين دليل كه فقط ملزومات نحوي پرس وجو را برآورده مي سازد و نه مقتضيات معناشناختي آن را ) به موضوع كاوش ، ربطي ندارد . ريزش كاذب عموماً وقتي كه معنا ، به « ترتيب » قرارگرفتن واژه هاي كاوش بستگي دارد ( library + school هم " library school " و هم " school library " را بازيابي مي كند ) ، يا وقتي واژه ي مورد استفاده در عبارت كاوش ، بيش از يك معنا دارد رخ مي دهند . مثلاً كاوش با كليدواژه ي aids ركورد هايي در موضوع ابتلا به بيماري HIV و نيز در موضوع hearing aids ( سمعك ) ، teaching aids ( ابزار كمك آموزشي ) ، band aids ( چسب زخم ) ، و . . . را بازيابي خواهد كرد . براي پرهيز از اين مشكل ، يك توضيحگر ( مثل " disease " ( بيماري ) ) را بايد به عبارت كاوش افزود تا بازيابي را دقيق تر كند . مترادف با : false combination نيز نگاه كنيد به : semantic factoring
حلقه ي ممتدي از فيلم عكاسي 16 ميليمتري براي ذخيره ي متن كوچك شده و/ يا ريزتصاوير ، در يك رديف ( قالب cine ) يا دو رديف ( قالب comic ) از كادرها ، كه فقط با كمك ماشين خواننده - چاپگر مخصوص ، مي توان آن ها را بزرگنمايي و كپي كرد . ريزفيلم به صورت رنگي يا سياه و سفيد ( و نيز نگاتيو يا مثبت ) موجود است . در بعضي از كتابخانه ها ، آرشيو شماره هاي پيشين ادواري ها دائماً به ريزفيلم تبديل مي شوند تا در فضا صرفه جويي شود . كتابخانه هايي كه موجودي ريزفيلم دارند داراي خواننده - چاپگرهاي ريزنمود براي مشاهده و توليد نسخه ي كاغذي از آن ها هستند . مقاومت كاربران در برابر استفاده از ريزفيلم به جاي اصل نسخه ي كاغذي را مي توان با تعمير مداوم تجهيزات و با ارائه ي كمك هاي لازم ، كاهش داد . مقايسه كنيد با : microfiche نيز نگاه كنيد به : master negative print master service copy
در بازنگاري ، تصويري از مأخذ اصلي كه با دوربين بر روي فيلم با كيفيت بالا تهيه مي شود و معمولاً با هدف توليد نسخه هاي آرشيوي يا توزيعي ، به وسيله ي توليدكننده نگهداري مي شود . مترادف با : first generation master negative
microopaque
ورقه اي از ماده ي غيرشفاف ( مثل كاغذ يا كارت تصوير ) كه حاوي متن ريزشده و/ يا ريزتصاوير مرتب شده در يك كادر شطرنجي دوبعدي است كه فقط با كمك تجهيزات خاصي مي توان آن ها را بزرگنمايي و كپي كرد . معمولاً در كتابخانه هايي كه داراي تصاوير ريزمات هستند ، ماشين هاي خواننده - چاپگر براي مشاهده و گرفتن سخت نسخه از آن ها فراهم مي شوند .
واژه ي عمومي براي فنوني كه براي كوچك كردن متن و/ يا تصاوير گرافيكي ( از نظر عكاسي ) ، تا اندازه اي كه چشم انسان بتواند بدون نياز به بزرگنمايي ، آن ها را بخواند ( معمولاً با هدف انبارش فشرده يا حفاظت ) به كار مي روند؛ مثل تبديل آرشيو شماره هاي پيشين ادواري ها از قالب چاپي به ريزفيلم يا ريزبرگه . قالب هاي ريزنگاشتي ، ريزمات و كارت تصوير را نيز مي شوند . مقايسه كنيد با : micrography