مقدار بخار آب موجود در هوا . « رطوبت مطلق » ( absolute humidity ) عبارت است از وزن ( جِرم ) بخار آب موجود در حجم معيني از هوا ، كه معمولاً با « گِرُم آب در مترمكعب از هوا » بيان مي شود . « رطوبت نسبي » ( relative humidity ) عبارت است از « نسبت مقدار بخار آب موجود در حجم معيني از هوا » به « مقدار بخار آب لازم براي رسيدن به نقطه ي اشباع ( تغليظ به قطرك ها ) در همان دما » ، كه با درصد بيان مي شود . رطوبت نسبي با دما و فشار هوا تغيير مي كند ( هواي گرم بخار آب بيش تري نسبت به هواي سرد مي تواند در خود نگه دارد ) . براي انبارش دائمي مواد كتابخانه اي و آرشيوي ساخته شده از كاغذ ، چهل درصد رطوبت نسبي ، مطلوب است . وقتي رطوبت نسبي از هفتاددرصد بالاتر رود ، ظهور و رشد قارچ كتاب ممكن است به مسئله اي جدي تبديل شود . « مرطوب كردن » ( humidify ) عبارت است از افزودن رطوبت هوا ، كه معمولاً با وسيله اي به نام « مرطوبگر » ( humidifier ) ، به منظور جلوگيري از شكننده شدن اسناد كاغذي انجام مي شود . « رطوبت زدايي » ( dehumidification ) به معناي گرفتن رطوبت هوا است . اين كار با رطوبت كش يا « رطوبت زدا » ( dehumidifier ) ، به منظور جلوگيري از كپك زدن كتاب ها ، تاب برداشتن جلد كتاب ، . . . انجام مي شود . در ناحيه هايي كه مجموعه هاي ويژه و آرشيوي در آن ها ذخيره شده و مورد استفاده قرار مي گيرند ، رطوبت هوا با وسيله اي به نام « نم سنج » اندازه گيري ، و دقيقاً كنترل مي شود .

---

نوعي قفسه بندي كه در آن ، هر قفسه به صورت دائم به پايه هاي عمودي يك رديف ، يا به كناره ي عمودي كتابجا ، متصل مي شود - برخلاف « قفسه بندي قابل تنظيم » ( adjustable shelving ) كه در آن ، قفسه ها جداشدني هستند و براي مطابقت با موادي كه ارتفاع متفاوت دارند ، به راحتي مي توان آن ها را بالا و پايين كرد .

---

فهرستي غيرهمگاني از مجموعه ي منابع كتابخانه ، حاوي يك ركورد كتابنگاشتي واحد براي هر فقره ، كه اين ركوردها با همان ترتيب استقرار فقره ها در قفسه ( معمولاً بر اساس شماره ي راهنما ) مرتب شده اند . اين فهرست چون حاوي تازه ترين اطلاعات درباره ي تعداد عناوين و دوره هاي موجود مي باشد ، به جاي « فهرست موجودي » مورد استفاده قرار مي گيرد . كتابخانه هايي كه فهرست هاي همگاني شان را به ركوردهاي ماشين خوان تبديل كرده اند ، بتدريج رف برگه هاي كاغذي را نيز كنار مي گذارند .

---

بررسي دوره اي ترتيب استقرار كتاب ها و ديگر مواد در قفسه هاي يك كتابخانه به منظور حصول اطمينان از اين كه فقره ها به ترتيب صحيح و مطابق با شماره ي راهنما در قفسه ها قرار گرفته اند . اين كار معمولاً در دوره هاي كاهش فعاليت كتابخانه ، توسط دانشجو - دستياران ، يا كارمنداني به نام كتاب آور انجام مي شود . فقره اي كه خارج از ترتيب خاص خود در قفسه مستقر شده باشد در صورت انجام نشدن قفسه خواني ، ممكن است از نظر كاربران ، مفقود شمرده شود . مترادف با : shelf checking مقايسه كنيد با : inventory

---

وضعيت كتابي كه علائم قابل رويت حاكي از برداشته شدن و جايگذاري مكرر در قفسه را ( معمولاً در طول لبه هاي صحافي ) نشان مي دهد . در كتابخانه ها ، رف سوده ترين مجلدات ، اغلب محبوب ترين كتاب هاي كودكان ، لغتنامه هاي استاندارد ، دايره المعارف هاي عمومي ، و ديگر آثار مرجع پراستفاده هستند . صحافي كتابخانه اي عمر قفسه اي كتاب را افزايش مي دهد .

---

از وسايل كتابخانه اي كه از جنس فلز ، چوب ، يا پلاستيك ، به منظور نمايش مواد چاپي ( مانند بروشورها ، اعلاميه ها ، دستبرگ هاي آموزشي ، فهرست هاي مطالعاتي ، . . . ) براي كاربران ساخته مي شود تا كاربران را به تورق و انتخاب آنچه نياز دارند تشويق كند . مقايسه كنيد با : display case

---

در رده بندي دهدهي ديوي ، حرف يا نمادي كه به اختيار ، به عنوان جايگزين براي اعداد صفر تا 9 مورد استفاده قرار مي گيرد تا به زبان ها ، ادبيات ، مذاهب ، فرهنگ ها ، و گروه هاي قومي مختلف ، جايگاه برجسته تر يا نشانه ي كوتاه تري داده شود . مثلاً تحت رده هاي 810 تا 890 ( ادبيات زبان هاي بخصوص ) ، از حروف اختياري " فا " استفاده مي شود تا ادبيات فارسي را مشخص كنند؛ مانند " 8فا 8 " .

---

رقمي كه به چند عدد متوالي افزوده مي شود و رابطه ي حسابي آن با اين اعداد متوالي به گونه اي است كه هر گاه توالي داده هاي ورودي به رايانه با خطا همراه باشد ، اين خطا خود به خود آشكار مي شود ( مثال : آخرين رقم شابك ) .

---

داده هايي كه به صورت پالس هاي ولتاژي نامتصل و منقطع ، منتقل يا ثبت مي شوند و با ارقام دوگاني صفر و يك ( به نام « بيت » ) بازنمايي مي گردند . در متن رقومي شده ، هر نويسه ي الفباعددي با يك مجموعه ي هشت بيتي به نام « بايت » بازنمايي مي شود . رايانه هاي مورد استفاده در كتابخانه ها ، داده ها را در قالب رقومي ارسال مي كنند . مقايسه كنيد با : analog نيز نگاه كنيد به : born digital اين واژه در معناي عام براي اشاره به موجي از فناوري اطلاعات ، كه با ابداع ريزرايانه در نيمه ي دوم قرن بيستم شروع شد ، نيز اطلاق مي شود .

---

واژه ي عاميانه براي اثري كه از ابتدا به شكل الكترونيكي پديد آمده ، مثل يك پايان نامه يا رساله ، يا يك مجله ي الكترونيكي كه المثناي چاپي ندارد . بر اثر كهنه شوندگي سريع تجهيزات و قالب هاي رقومي ، تنگناهاي مربوط به حفاظت و نگهداري مورد توجه قرار گرفته اند .

---

فرايند تبديل داده ها به قالب رقومي براي پردازش توسط رايانه . در سامانه هاي اطلاعاتي ، رقومي كردن معمولاً به تبديل متن يا تصاوير چاپي ( عكس ، نگاره ، نقشه ، . . . ) به سيگنال هاي رقومي با استفاده از نوعي ابزار اسكن كردن ( كه امكان مي دهد نتيجه ي كار بر روي صفحه ي نمايش رايانه نشان داده شود ) اطلاق مي شود . در مخابرات ، رقومي كردن به تبديل سيگنال هاي متداوم قياسي به سيگنال هاي تپشي رقومي اشاره دارد .

---

گزارش چيزي كه معمولاً به عنوان وسيله اي براي مستندسازي رخداده ها و بنا به مقاصد تاريخي يا حقوقي ، به صورت مكتوب درآمده . همچنين ، عبارت است از تهيه ي چنين گزارشي . در معناي خاص تر ، سندي رسمي است كه در آن ، محتوا در يك مجموعه ي نامگذاري شده از عناصر داده اي استانداردشده ( كه با آن ها به عنوان يك كل واحد برخورد مي شود ) ارائه مي گردد ( مثل گواهينامه ، سند ، اجاره نامه ، . . . ) . در آرشيو ، سندي است كه توسط يك مؤسسه ، سازمان يا شخص ، در تراكنش هاي كار شخصي يا رسمي ( يا در ايفاي يك الزام حقوقي ) ايجاد يا دريافت و در نهايت ، نگهداري شده است . نيز نگاه كنيد به : bibliographic record catalog record در رايانش ، به مجموعه اي از فيلدهاي داده اي مرتبط كه به عنوان موجوديتي واحد ، سازماندهي و دسترس پذير شده ، اطلاق مي شود ( يك فايل داده اي ماشين خوان ، مجموعه اي از چنين ركوردهايي است ) . همچنين ، استفاده از وسيله ي ضبط صدا براي گرفتن و ذخيره ي سيگنال هاي صوتي به منظور پخش . به هر گونه مضبوط صوتي كه بر روي صفحه ي وينيلي ( مثل صفحه ي گرامافون ) ايجاد شود نيز اطلاق مي گردد .

---

ركورد جداگانه اي كه به ركورد كتابشناختي كامل ( مربوط به انتشارات پيايندي ) الصاق مي شود و وصول هر شماره يا بخش كه به كتابخانه واصل شده ، معمولاً به وسيله ي كسي كه در بخش پيايندها كار مي كند ، در آن ركورد وارد مي شود . اكثر فهرست هاي درونخطي به كاربر امكان مي دهند كه با مشاهده ي ركورد وصول ، ببيند كه آيا شماره ي موردنظر وي دريافت شده يا خير . ركورد وصول همچنين ممكن است شماره هاي مفقودي ، مطالبه شده ، يا به صحافي رفته را نيز مشخص مي كند . مقايسه كنيد با : item record

---

ركورد كتابنگاشتي كه در فهرست كتابخانه بيش از يك بار پديدار شود . در فايل هاي « مارك » ، اين امر معمولاً وقتي اتفاق مي افتد كه يك ركورد بيش از يك بار در دستورالعمل هاي فهرستنويسي « اُسي ال سي » به كار مي رود . وقتي داده پايگاه كتابنگاشتي ايجاد يا روزآمد مي شود ، ركوردهاي تكراري ، در پردازش دسته اي ( كه به تكرارزدايي معروف است ) حذف مي شوند .

---

در فراهم آوري ، به ركوردي گفته مي شود كه در زمان سفارش يك فقره ايجاد ، و به ركورد كتابنگاشتي الصاق مي شود و حاوي اطلاعات مورد نياز براي طي كردن روند سفارش ( نام انتخاب كننده ، مبلغ بودجه ، كارگزار ، تاريخ سفارش ، مبلغ برآوردشده ، شماره ي سفارش خريد ، تاريخ وصول ، يادداشت هاي مربوط به حمل ، تاريخ فهرستنويسي ، و ديگر مشخصات مربوط به فقره ) مي باشد . پس از وصول و آماده سازي فقره ، ركورد سفارش نهايتاً از بين مي رود . مقايسه كنيد با : item record

---

در فهرستبرگه ي دستي ، همه ي اطلاعاتي كه بر روي يك كارت فهرست كتابخانه درج مي شود ، شامل توصيفي از فقره ي موردنظر ، شناسه ي اصلي ، همه ي شناسه هاي افزوده و سرعنوان هاي موضوعي ، يادداشت ها ، و شماره ي راهنما . در فهرست درونخطي ، نمايش صفحه اي كه به كامل ترين شكل ، ويراست بخصوصي از يك اثر را باز مي نماياند ، شامل عناصر توصيف و نقاط دسترسي كه از ركورد كامل كتابشناختي ماشين خوان گرفته شده اند ، و نيز اطلاعاتي درباره ي موجودي مربوط به كتابخانه ي محل يا نظام كتابخانه اي ( تعداد نسخه ها ، محل آن ها ، شماره ي راهنما ، وضعيت ، و . . . ) ، كه از ركورد مربوط به فقره ( كه به ركورد كتابشناختي الصاق شده ) گرفته مي شود . املاي بريتانيايي : catalogue record مقايسه كنيد با : entry

---

كامل ترين نمايش از عناصر داده اي گنجانده شده در ركورد كتابنگاشتي براي بازنمايي يك فقره ، شامل تمام فيلدها و زيرفيلد هاي لازم براي شناسايي و توصيف فقره - در برابر « خلاصه ركورد » كه در آن ، فقط بخشي از توصيف كتابنگاشتي موجود نمايش داده مي شود . اكثر فهرست هاي درونخطي هر دو قالب را ارائه مي كنند .

---

مدخلي كه بازنماياننده ي يك فقره در يك فهرست كتابخانه اي يا داده پايگاه كتابشناختي است و حاوي همه ي عناصر داده اي لازم براي توصيف كامل آن مي باشد . اين عناصر در قالب كتابشناختي مشخصي ارائه مي شوند . قالب استاندارد در فهرستنويسي نوين ، قالب ماشين خوان است ( مثل ركوردهاي مارك ) ، ولي پيش از استفاده از رايانه ، قالب سنتي ، فهرستبرگه بود . مقايسه كنيد با : catalog record check - in record item record order record نيز نگاه كنيد به : brief record full record enconding level record structure

---

ركورد محرمانه اي در سامانه ي گردش كتاب در كتابخانه ، كه حاوي داده هاي مرتبط با حساب يك امانت گيرنده ( اسم كامل ، نشاني محل سكونت ، شماره تلفن ، وسيله ي شناسايي مراجعه كننده ، نوع مراجعه كننده ، فقره هاي به امانت گرفته شده ، موارد بازداشتي ، جرايم پرداخت نشده ، . . . ) است . در سامانه هاي الكترونيكي گردش كتاب ، يكي از كاركنان مجاز كتابخانه با اسكن كردن باركد روي كارت كتابخانه ، يا با استفاده از صفحه كليد براي واردكردن نام مراجعه كننده يا شماره ي كارت كتابخانه به عنوان درونداد ، اجازه مي يابد به ركورد مراجعه كننده دسترسي پيدا كند . بعضي از فهرست هاي درونخطي به امانت گيرنده هاي ثبت شده نيز اجازه مي دهند پس از كسب مجوز ، ركورد مراجعات خودشان را مشاهده كنند . مترادف با : circulation record نيز نگاه كنيد به : blocked

---

در فهرستنويسي ، ركوردي كه براي پيگيري يك نسخه از اثري تك جلدي ، يا تك نسخه اي از يك مجلد از اثري كه در بيش از يك مجلد منتشر شده ( بعد از فراهم آوري و آماده سازي آن فقره توسط كتابخانه ) ، به ركورد كتابنگاشتي ضميمه مي شود . ركورد فقره معمولاً نوع فقره ، شماره ي جلد ، شماره ي نسخه ، باركـُد ، مكان ، قيمت ، وضعيت ، دستورات احتمالي مربوط به امانت ، و اطلاعاتي درباره ي تراكنش هاي مربوط به امانت ( مثل شماره ي شناسايي مراجعه كننده ، تاريخ برگشت ، مقدار امانت سالانه ، . . . ) را نشان مي دهد . وقتي ركوردهاي فقره در فهرستنويسي پيايندها مورد استفاده قرار گيرند ، هر ركورد معمولاً كليت يك « عنوان » پيايندي واحد را بازنمايي مي كند ، و براي پيگيري هر يك از « شماره » هاي آن عنوان ، « ركورد وصول » جداگانه اي ايجاد مي شود . نيز نگاه كنيد به : order resord

---

يك ركورد چاپي يا ماشين خوان از تصميمي كه درباره ي شكل معتبر يك نام ( شخص حقيقي يا حقوقي ) ، عنوان يكنواخت ، عنوان فروست ، يا موضوع مورد استفاده به عنوان سرعنوان در فهرست كتابخانه اي يا فايل ركوردهاي كتابشناختي گرفته مي شود ؛ مجموع اين ركوردها در يك فايل مستند گردآوري مي شوند و هنگامي كه اقلام جديدي به مجموعه ي كتابخانه افزوده مي گردند ، مورد استفاده قرار مي گيرند . ركورد مستند ممكن است شامل ركوردهاي see from و see also from ، و نيز يادداشت هايي درباره ي كاربرد شكل معتبر سرعنوان ها باشد . براي اتصال به " مستندات كتابخانه ي كنگره " كه يك داده پايگاه كاوش پذير از سرعنوان هاي معتبر مي باشد اينجا را كليك كنيد .

---

ركوردهاي آرشيوي يا كتابنگاشتي ذخيره شده بر روي يك رسانه ( مانند ديسك/ نوار مغناطيسي يا ديسك نوري ) كه براي بازيابي و پردازش به تجهيزات رايانه اي نياز دارند . مقايسه كنيد با : machine - readable records

---

در آرشيو ، ركوردهايي كه در قالب يك رسانه ( ريزنمودها ، مضبوطات صوتي ، مضبوطات ويديويي ، ديسك ها و نوارهاي مغناطيسي ، ديسك هاي نوري ، . . . ) ايجاد شده و نگهداري مي شوند و براي دسترسي به محتوايشان ، به نوعي ماشين نياز است . مقايسه كنيد با : electronic records نيز نگاه كنيد به : machine - readable data file

---

ركورد هاي موردنياز يك سازمان يا يك فرد براي انجام سريع عملكرد هاي روزانه ، كه معمولاً دم دست نگهداري مي شوند و به شيوه اي سازمان مي يابند كه دسترس پذيري آسان به آن ها امكانپذير باشد . مترادف با : current records متضاد با : inactive records نيز نگاه كنيد به : intermediate records

---

ركوردهايي كه براي انجام امور جاري يا حرفه اي يك نهاد ضرورت دارند و بدون آن ها ، فعاليت مؤثر به وسيله ي آن نهاد متوقف مي شود ( مثل « فايل ركوردهاي مراجعان » كه در تراكنش هاي گردش كتاب در يك كتابخانه ، مورد استفاده قرار مي گيرد ) . براي آرشيوداران ، شناسايي و حفاظت از ركوردهاي حياتي تحت هر شرايطي ، يكي از اصلي ترين موضوعات در مديريت ركوردها و برنامه ي سوانح است .

---

ركوردهايي كه يك نهاد يا فرد در انجام كسب و كار يا امور روزانه ، ديگر به آن ها نياز ندارد و مي توان آن ها را در انبار نيمه راكد قرار داد ، به توليت آرشيوي منتقل كرد ، نابود كرد ، يا بي اين كه اثري بر فعاليت هاي معمول وارد شود ، به شيوه اي ديگر ، آن ها را دور ريخت . متضاد : active records مترادف با : nonactive records نيز نگاه كنيد به : intermediate records

---

در آرشيو ، عبارت اند از ركوردهاي كنوني كه تاريخ مشخصي براي انهدام آن ها مشخص شده و ( معمولاً به دليل تراكم در عمليات پردازش ، ) اين تاريخ ، بي آن كه اقدام مناسب براي نابودكردن اين ركوردها صورت گيرد ، سپري شده است .

---

اسنادي كه از سوي توليدكننده ي آن ها انتظار مي رفته كه فقط تا مدت كوتاهي سودمند باشند ، داراي هيچگونه ارزش آرشيوي نيستند ، و هنگامي كه ديگر نيازي به آن ها نباشد ( بدون اين كه خسارتي به فرد يا سازماني وارد شود ) مي توان آن ها را حذف يا نابود كرد؛ مثل روايت هاي پيش نويس ، كه براي مستندكردن يك فرايند ، به وجود آن ها نيازي نيست .

---

ركوردهايي كه ندرت استفاده از آن ها در انجام امور و كارها توسط نهاد يا شخص به اندازه اي است كه در اثر انتقال آن ها به يك محيط انبار و كاهش دسترس پذيري آن ها نسبت به محل استقرار ركوردهاي فعال ، فعاليت هاي عادي مختل نمي شود . مترادف با : semicurrent records نيز نگاه كنيد به : inactive records

---

در يك صفحه كاغذ يا مقواي ماشين ساخته ، به جهتي كه اكثر الياف دارند ، و با حركت رو به جلوي دستگاه كاغذساز در كارخانه ايجاد مي گردد گفته مي شود . كتاب ها در حالتي كه رگه هاي كاغذ موازي با شيرازه باشند ، چاپ مي شوند ؛ زيرا در اين حالت ، كاغذ بهتر خم مي شود ، تا اين كه رگه ها عمود بر شيرازه باشند . يك راه براي تعيين رگه در برگه ي كاغذ ، آزمودن آن از طريق پاره كردن كاغذ است : كاغذ در راستاي رگه ، راحت تر پاره مي شود تا در جهت عمود بر آن . برگه هاي كاغذ دست ساخت ، رگه ندارند يا مقدار آن خيلي اندك است . منسوجات مورد استفاده در صحافي كتاب نيز عموماً داراي رگه هستند و رشته تارهاي آن ها در جهت موازي با شيرازه قرار دارند . جهت رگه در چرم به جهت موهاي سطح چرم ( پيش از دباغي چرم ) بستگي دارد و با سوراخ هاي ريزي كه بر سطح آن وجود دارند مشخص مي شود . نيز نگاه كنيد به : against the grain cross - grain

---