واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 184
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
يك نظام رده بندي كه در آن ، رده ها با تركيب مشخصه ها يا چهريزه هاي موضوع ( بر طبق مجموعه قواعد ازپيش تعيين شده ) شكل مي گيرند؛ مثل « رده بندي كولن » كه توسط « رانگاناتان » ابداع شد . مقايسه كنيد با : enumerative classification hierarchical classification
close classification
يك نظام رده بندي كه در آن ، رده ها و تقسيمات اصلي به طور دقيق به بخش هاي كوچك تر تقسيم مي شوند ، و تمايز مشخصه هاي بسيار خاص هر موضوع از يكديگر ، امكانپذير مي شود . متضاد با : broad classification
گسترش مفصّلي از « رده بندي دهدهي ديويي » كه در آن ، براي توليد نشانه هاي طولاني تري كه در رده بندي موضوعات مورد استفاده قرار مي گيرند ، علاوه بر اعداد عربي ، از نماد استفاده مي شود . اين امر « رده بندي دهدهي جهاني » را انعطاف پذيرتر از « رده بندي دهدهي ديويي » ، و براي مجموعه هاي ويژه ، بسيار مناسب مي سازد . « رده بندي دهدهي جهاني » ( كه به وسيله ي « هانري لافونتن » و « پاول اوتله » از « مؤسسه ي بين المللي كتابنگاري » ايجاد شد ) نخستين بار در سال 1905 در يك ويراست فرانسوي منتشر شد . اين اثر كه از سوي « سازمان بين المللي استاندارد » ( ايزو ) مورد پذيرش قرار گرفت ، به بسياري از زبان ها ترجمه شده و به وسيله ي يك گروه بين المللي ، منظماً مورد بازنگري قرار مي گيرد و به رايج ترين نظام رده بندي در جهان تبديل شده است . براي اتصال به پايگاه وب مربوط به همياره ي « يودي سي » اينجا را كليك كنيد .
نظام سلسله مراتبي براي رده بندي كتاب ها و ديگر مواد كتابخانه اي بر اساس موضوع ، كه اولين بار در سال 1876 توسط « ملويل ديويي » ( كتابدار و مدرس ) منتشر شد و دانش بشري را به ده رده ي اصلي تقسيم مي كند كه هر يك ، به ده بخش تقسيم مي شوند و الي آخر . در شماره هاي راهنماي دهدهي ديويي ، از اعداد عربي و اعشار در نشانه گذاري رده ها استفاده مي شود ( مثال : 9/996 ) . يك شماره ي الفباعددي به منظور تنظيم فرعي تر آثاري كه رده بندي مشابه دارند ( بر مبناي پديدآورنده ، و بر اساس عنوان و ويراست ) اضافه مي شود ( مثل : ب3262خ9/996 ) . « رده بندي دهدهي ديويي » كه در طي 125 سال گذشته ، و اخيراً توسط يك كميته ي بين المللي 10 نفره ي تدوين خط مشي ( Editorial Policy Committee ) توسعه يافته و روزآمد شده است ، رايج ترين نظام رده بندي مورد استفاده در جهان مي باشد . با استناد به « اُسي اِل سي » اين نظام به 30 زبان ترجمه شده و توسط دويست هزار كتابخانه در 135 كشور مورد استفاده قرار مي گيرد . « كتابشناسي ملي » در بيش از شصت كشور ، مطابق با « رده بندي دهدهي ديويي » سازماندهي مي شود . در ايالات متحده ، كتابخانه هاي عمومي و آموزشگاهي از « رده بندي دهدهي ديويي » ، اما اكثر كتابخانه هاي پژوهشي و آكادميك از نظام « رده بندي كتابخانه ي كنگره » استفاده مي كنند . براي استفاده در كتابخانه هاي كوچك مي توان از « رده بندي مختصر دهدهي » استفاده كرد ، و « اُ سي اِل سي » براي رده بندي صفحات وب و ديگر منابع الكترونيكي ، « وب ديويي » را ايجاد كرده . براي اتصال به پايگاه وب « رده بندي دهدهي ديويي » كه توسط « اُ سي اِل سي » نگهداري مي شود ، را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : Universal Decimal Classification
hierarchical classification
نظام رده بندي كه در آن ، رده ها بر اساس اصل تابع سازي منطقي ، از عام ترين تا خاص ترين موضوعات ، تقسيم فرعي مي شوند . رده بندي سلسله مراتبي ممكن است اجمالي يا دقيق باشد . براي ديدن سلسله مراتب رده بندي دهدهي ديويي اينجا را كليك كنيد . مترادف با : analytic classification مقايسه كنيد با : enumerative classification synthetic classification نيز نگاه كنيد به : tree structure
يك نظام رده بندي كه در آن تلاش مي شود همه ي موضوعات لازم ، بدون سازماندهي در سلسله مراتب منطقي ، مشخص شود ( مثل رده بندي كتابخانه ي كنگره ) . مقايسه كنيد با : hierarchical classification synthetic classification
يك نظام رده بندي كه در آن ، موضوع ها بر اساس رابطه ها و كاربردهايشان به چهريزه هايي تجزيه مي شوند ، و سپس توسط رده هاي تركيبي كه اجزايش با دو نقطه ( : ) از هم جداشده اند بازنمايي مي شوند . رده بندي كولن ، كه در دهه 1930 توسط " اِس . آر . رانگاناتان " ايجاد شد در كتابخانه هاي هند و در كتابخانه هاي پژوهشي سراسر دنيا مورد استفاده قرار مي گيرد .
نظامي براي رده بندي كتاب ها و ديگر مواد كتابخانه اي كه در طول 200 سال گذشته توسط كتابخانه ي كنگره در واشنگتن ابداع شده و استمرار يافته است . در رده بندي كتابخانه ي كنگره ، دانش بشري به 20 رده ي كلي كه با حروف الفباي رومي نشان داده مي شوند تقسيم مي شود ، و تقسيم هاي فرعي آن با يك حرف دوم ، تقسيمات كوچك تر با اعداد دهدهي و نشانه گذاري الفبايي بعدي نشان داده مي شوند . شماره ي بازيابي كتابخانه ي كنگره : PE 3727 . N4 M34 1994 در مثال بالا ( كه به كتاب « Juba to Jive : فرهنگ لغت واژگان عاميانه ي افريقايي - امريكايي » اثر « كلارنس ميجور » تعلق دارد ) P بازنماينده ي رده ي اصلي ( « زبان و ادبيات » ) ، PE رده ي « زبان انگليسي » ، 3727 زيررده ي « واژگان عاميانه ي انگليسي » ، و N4 افريقايي - امريكايي ها به عنوان يك گروه خاص است . M34 « شماره ي كاتر » براي نام خانوادگي ويراستار و 1994 سال نشر است . در ايالات متحده ، بيش تر كتابخانه هاي پژوهشي و آكادميك از رده بندي كتابخانه ي كنگره و بيش تر كتابخانه هاي آموزشگاهي و كتابخانه هاي عمومي از نظام رده بندي دهدهي ديويي استفاده مي كنند . براي ديدن خلاصه اي از رده بندي كتابخانه ي كنگره اينجا را كليك كنيد .
نظام رده بندي كه در آن ، رده هاي اصلي ، تقسيمات فرعي گسترده اي نيافته اند ، و مي توان در كتابخانه هاي كوچكي كه به رده بندي دقيق براي سازماندهي كارآمد مجموعه هاي خود نياز ندارند ، از اين رده بندي استفاده كرد .
نگارش كوتاه شده ي رده بندي دهدهي ديويي كه براي استفاده در كتابخانه هاي كوچك تهيه شده .
يكي از سطح بالاترين سطوح تقسيم در نظام رده بندي . در رده بندي كتابخانه ي كنگره ، 20 رده ي عمده با حروف الفباي انگليسي نشان داده مي شوند ، كه بدين قرارند : A - آثار ملي M - موسيقي B - فلسفه ، روانشناسي ، دين N - هنرهاي زيبا C - علوم فرعي تاريخ ( باستان شناسي ، نسب شناسي ، . . . ) P - زبان و ادبيات D - تاريخ ( بجز امريكا ) Q - علوم F - E - تاريخ : امريكا و ايالات متحده R - پزشكي G - جغرافيا و مردم شناسي S - كشاورزي H - علوم اجتماعي T - فناوري و مهندسي J - علوم سياسي U - علوم نظامي K - حقوق V - علوم دريايي L - آموزش و پرورش Z - تاريخ كتاب ، علم كتابخانه ، كتابشناسي در رده بندي دهدهي ديويي ، ده رده ي اصلي با اعداد عربي نشان داده مي شوند : 000 - كليات 500 - علوم طبيعي و رياضيات 100 - فلسفه ، پيرا روانشناسي و نهانگرايي ، روانشناسي 600 - فناوري ( علوم كاربردي ) 200 - دين 700 - هنرها ( هنرهاي زيبا و تزييني ) 300 - علوم اجتماعي 800 - ادبيات ( نوشته هاي زيبا و هنري ) و بديع 400 - زبان 900 - جغرافيا ، تاريخ ، و رشته هاي فرعي نيز نگاه كنيد به : division section
گنجاندن يك زيررده در زير بيش از يك رده در نظام رده بندي سلسله مراتبي ، مثل سرعنوان موضوعي " التزامات كتابخانه اي " در زير " امور مالي كتابخانه " و " التزامات شهري " ( در " سرعنوان هاي موضوعي كتابخانه ي كنگره " ) .
تمام مآخذ تأييدشده ي اطلاعاتي درباره ي يك موضوع ، كه بر روي هر نوع محملي ضبط شده و به صورت گذشته نگر رديابي مي شود تا ريشه هاي حالت كنوني امور را به طور قطعي روشن كند . اين شيوه در آرشيو براي تعيين منشأ توليد اسناد ، و در گزارش اخبار براي فاش كردن جزئيات يك مطلب به كار مي رود .
يكي از دو يا چند سطح متمايز و مشخص؛ مثلاً در قفسه هاي يك بخش از قفسه بندي كتابخانه ، يا در اولويت هاي تخصيص منابع يا فراهم آوري ، يا گزينه هاي پرداخت يا بهره مندي در طرح سلامت و بهداشت ، . . . . نيز نگاه كنيد به : section
جزئي از مخزن كتابخانه ، متشكل از يك رديف از دو يا چند بخشِ قفسه هاي ثابت يا قابل تنظيم يك طرفه يا دوطرفه ، با تيرك هاي مشترك يا پشتيبان هاي قفسه در بين هر بخش . رديف ممكن است متكي به خود ، يا متكي به ديوار باشد . به تفاوت بين بزرگ ترين و كوچك ترين ارزش در يك مجموعه از داده هاي عددي نيز اطلاق مي شود؛ مثل بازه ي « تاريخ نشر » كه توسط كاربر در كاوش يك فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابنگاشتي تعيين مي شود ، تا بازيابي به فقره هايي محدود شود كه در آن دوره ي زماني تعيين شده ، منتشر شده اند .
در امانت بين كتابخانه اي ، عبارت است از سياهه اي از نمادهاي « آُسي ال سي » ( مربوط به پنج كتابخانه ) كه توسط كتابخانه ي امانت گيرنده از « اعلان موجودي » ( در داده پايگاه « فهرست جهاني » ) به عنوان امانت دهندگان بالقوه ي فقره اي كه از جانب مراجعه كننده ي به كتابخانه درخواست شده ، انتخاب مي شوند . « اُسي ال سي » اولين امانت دهنده ي بالقوه در سياهه را مورد پرس وجو قرار مي دهد و اگر تقاضا انجام نشد ، به صورت خودكار از دومين امانت دهنده ي بالقوه پرسش مي شود ، و الي آخر . در صورتي كه بعد از تماس با پنج كتابخانه ي اول ، تقاضا عملي نشد ، كتابخانه ي امانت گيرنده مجموعه ي دومي از پنج نماد « اُسي ال سي » را از سياهه ي موجودي هاي مربوط به آن كتاب انتخاب مي كند و اين فرايند مجدداً تكرار مي شود .
در كاوش يك فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابنگاشتي ، عبارت است از حالت پيش گزيده ي نمايش ، به ترتيب الفباي پديدآورنده يا عنوان ، يا ترتيب معكوس زماني ( بر اساس تارخ نشر ) . با وجود اين ، در بعضي از فهرست ها و داده پايگاه هاي درونخطي ، كاربر مي تواند قبل يا بعد از انجام كاوش ، ترتيب نمايش يافته ها را از ميان چند گزينه انتخاب ، و تعيين كند . مقايسه كنيد با : ranking نيز نگاه كنيد به : arrangement
اقلام رزروشده كه كتابخانه ي آكادميك به صورت درونخطي در دسترس قرار مي دهد تا كاربران بتوانند آن ها را روي صفحه ي نمايشگر رايانه بخوانند ، بر روي ديسك فروفرستي كنند ، يا در صورت نياز چاپ كنند . براي استفاده از آثاري كه داراي حق تكثير هستند شايد نياز به كسب مجوز باشد . براي اتصال به سراصفحه ي « اتاق پايااي رزروهاي الكترونيكي » را كليك كنيد . مترادف با : e - reserves
open reserve
مجموعه ي رزرو ، كه در مخزن باز قفسه چيني مي شود تا كاربران كتابخانه دسترسي نامحدود به آن داشته باشند . مقايسه كنيد با : closed reserve
closed reserve
يك فقره ي رزروشده كه امانت گيرنده ي ثبت نام شده مي تواند آن را خارج كند ، اما نبايد از محوطه ي كتابخانه بيرون برود . همچنين ، يك مجموعه ي رزروشده ي موجود در مخزن بسته ، كه اقلام درخواستي از آن ، بايد توسط يكي از كاركنان كتابخانه بازيابي شود . مقايسه كنيد با : open reserve
كتاب يا جستار رسمي طولاني ، معمولاً درباره ي يك موضوع پيچيده يا مبهم ، بويژه ارائه ي رخداده ها يا شواهدي به شكل نظام مند و كاملاً مستند ، و اصول يا استنتاجاتي كه از اين شواهد برآمده . اين واژه گاهي با تداعي معنايي منفي ، براي اشاره به اثر مكتوبي كه رويكرد آن ، خشك و دانشورانه است ، يا از جامعيت يا تفصيل بيمورد برخوردار است ، مورد استفاده قرار مي گيرد .
پايان نامه هاي كارشناسي ارشد و رساله هاي دكترا كه به جاي كاغذ ، به شكل رقومي تحويل مي شوند - در برابر آن هايي كه در سخت نسخه تحويل مي گردند و متعاقباً ( معمولاً از طريق اسكن كردن ) به قالب ماشين خوان تبديل مي شوند . چهل دانشگاه در ايالات متحده و بيش از يكصد مؤسسه در سراسر جهان در حال حاضر در پروژه ي « » ( اِن . دي . اِل . تي . دي ) مشاركت دارند . در اين پروژه ، تحويل همه ي رساله ها و پايان نامه ها در قالب الكترونيكي الزامي است .
common carrier ( CC )
يك مركز مخابراتي ، مانند شركت خدمات تلفني يا كابلي ، كه خدمات مايكرويو و/يا سيمي را براي مشاغل و عامه ي مردم ، معمولاً با نرخ هايي كه دولت محلي ، ايالتي يا فدرال تعيين مي كند ، ارائه مي نمايد .
در ذخيره و بازاريابي اطلاعات ، ماده يا جسم فيزيكي كه داده ها بر روي آن ضبط مي گردد ( پارشمن ، كاغذ ، فيلم ، نوار يا ديسك مغناطيسي ، ديسك نوري ، . . . ) يا از طريق آن منتقل مي شود ( فيبر نوري ، كابل هم محور ، كابل زوج تاب ، . . . ) . در معناي عام تر ، وسيله ي مادي يا فني كه هر نوع اثر خلاقانه اي ( در قالب چاپي يا غيرچاپي ) از طريق آن ، بيان يا مخابره شود . جمع : media نيز نگاه كنيد به : McLuhan , Marshall در چاپ ، قلمِ با اندازه ي متوسط ، كه با قلم نازك و پررنگ تفاوت دارد . قلم استاندارد براي متن چاپي ، نوع متوسط ( معمولي ) است . نيز نگاه كنيد به : mediumistic writing
كتابدار يا فرد ديگري كه در ايجاد ، انتخاب ، سازماندهي ، نگهداري ، و تأمين دسترسي به همه ي انواع رسانه ها داراي مهارت هاي تخصصي است و گاهي مسئول نظارت بر يك مركز رسانه اي يا بخش رسانه اي يك كتابخانه ( شامل مجموعه ها ، تجهيزات ، و تأسيسات ديداري و/ يا شنيداري ) نيز هست .
واژه ي عام براي مواد كتابخانه اي غيرچاپي ( فيلم ، فيلمعكس ، اسلايد ، مضبوطات ويديويي ، مضبوطات صوتي ، سي دي رام ، داده فايل هاي ماشين خوان ، نرم افزار رايانه اي ، . . . ) . ريزنمودها رسانه محسوب نمي شوند ، چون بازتوليد سندهاي چاپي هستند . شخص مسئول مديريت يك مجموعه ي رسانه اي و تجهيزات مرتبط با آن ها « رسانه كار » نام دارد . مترادف با : audiovisuals در معناي عام تر ، هر قالبي از ماده كه محتواي اطلاعاتي را حمل و منتقل كند . به صورت عام به همه ي مجراهايي كه اطلاعات از طريق آن ها پخش مي شود نيز اطلاق مي گردد؛ از جمله راديو ، تلويزيون ، كابل ، و اينترنت . « رسانه هاي همگاني » ( mass media ) اطلاعات همگاني را بين وسيع ترين تعداد مخاطبان ( كه به نظر بعضي ها ، كم ترين وجه مشترك را با هم دارند ) پخش مي كنند و به كسب منافع از طريق آگهي ها نظر دارند ، مثل شبكه هاي بزرگ تلويزيوني انتفاعي . اگرچه توليدكنندگان اين جريان يكسويه ي اطلاعات ممكن است از « نظرسنجي » براي آشكارشدن ويژگي هاي بينندگان و شنوندگان شان استفاده كنند ، عمده ي اشخاصي كه پيام اين توليدكنندگان را دريافت مي كنند ناشناس باقي مي مانند . « رسانه هاي خبري » ( news media ) ( روزنامه ها ، مجلات خبري ، پخش اخبار ، پايگاه هاي وب خبري ، . . . ) بطور تخصصي به فراهم آوري آخرين اطلاعات درباره ي رويدادهاي جاري ( با يا بدون اظهارنظر ) مي پردازند و معمولاً هدفشان سرگرم كردن مخاطبان نيست . نيز نگاه كنيد به : medium public television
medium of performance
صدا ( ها ) و/ يا ابزار ( هايي ) كه اثري موسيقايي براي آن ( ها ) تصنيف شده ، و در « ناحيه ي يادداشت » از توصيف كتابنگاشتي ، به ترتيب ارائه شده در فقره ي اصلي ضبط مي شوند ( مثال : سوپرانو و پيانو ) .
املاي صحيح يك زبان نوشتاري ، كه معمولاً در يك لغتنامه ي استاندارد ارائه مي شود . نيز به هر نوع سبك يا روشي در املا ، و به مطالعه ي املا و قواعد آن گفته مي شود .
discipline
شعبه ي سازمان يافته اي از دانش بشري ، كه از طريق مطالعه و پژوهش يا تلاش خلاقانه ايجاد مي شود ، و بخشي از برنامه ي آموزشي را كه در مؤسسات آموزش عالي تدريس مي شوند تشكيل مي دهد . رشته ممكن است به زيررشته هايي تقسيم شود؛ مثل زيست شناسي و جانورشناسي در درون « علوم زيستي » . در دانش غربي ، رشته ها سنتاً به ترتيب زير سازماندهي مي شوند : هنر و علوم انساني : باستانشناسي ، مطالعات كلاسيك ، ارتباطات ، فرهنگ عامه ، تاريخ ، زبان و ادبيات ، هنرهاي نمايشي ( رقص ، فيلم ، موسيقي ، تئاتر ) ، فلسفه ، دين و خداشناسي ، هنرهاي بصري؛ علوم اجتماعي : مردمشناسي ، جـُرمشناسي و ديوان كيفري ، اقتصاد ، روابط بين الملل ، حقوق ، علوم سياسي ، روانپزشكي ، روانشناسي ، مديريت عمومي ، امور اجتماعي ، جامعه شناسي ، مطالعات شهري ، مطالعات زنان؛ علوم : ستاره شناسي ، زيست شناسي ، شيمي ، علوم رايانه ، علوم زمين ، رياضيات ، بهداشت و پزشكي ، فيزيك . در رده بندي دهدهي ديويي ، رده هايي كه بازنمايي كننده ي حوزه هاي موضوعي هستند بر اساس رشته مرتب شده اند ( مثل 150 براي روانشناسي ) .
ارسال بسيار سريع داده هايي كه به صورت پالس هاي نور ليزري كدگذاري شده اند از طريق فيبرنوري . اين فناوري صنعت مخابرات را در اواخر قرن بيستم متحول كرد ، و اتصال رايانه هاي كوچك و بزرگ را به هم ، در يك شبكه جهاني امكانپذير ساخت .