واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 421
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
تصميمي كه پس از ارزيابي توسط يك ( يا چند ) كارشناس خبره گرفته مي شود ، كه به موجب آن ، سند ، ركورد ، يا گروهي از ركوردها را قابل حفاظت دائمي يا كوتاه مدت مي دانند . ركورد ها را به دليل داشتن چنين ارزش هايي نگهداري مي كنند : ارزش اجرايي : سودمندي در انجام امور اجرايي جاري يا آتي ؛ ارزش استشهادي : قابليت ركوردها در تدارك گزاره ها و نكات اثباتي در باب توليد كننده ي ركورد يا وقايع / فعاليت هايي كه ركورد به آن ها مربوط مي شود ؛ ارزش مالي : سودمندي در انجام حسابداري مالي يا مشاغل مرتبط با پول ؛ ارزش تاريخي : قابليت مستند كردن وقايع گذشته و ارائه ي اطلاعات درباره ي زندگي و فعاليت هاي اشخاص دخيل در آن وقايع ؛ ارزش اطلاعاتي : سودمندي از نظر ارجاع و پژوهش ؛ ارزش ذاتي : ارزشمندي بنيادي يك سند بر مبناي محتوا ، اهميت فرهنگي ، قدمت ، كاربردهاي گذشته ، و . . . در آن ؛ ارزش حقوقي : سودمندي در انجام دعاوي حقوقي آتي ، به عنوان شواهدي از تصميمات حقوقي گذشته ؛ ارزش پولي : ارزشمندي بازاري ، بر مبناي ارزيابي انجام شده به وسيله ي شخصي كه در اين گونه ارزيابي ها تجربه دارد . مقايسه كنيد با : artifactual value نيز نگاه كنيد به : primary values secondary values
secondary values
در آرشيو ، عبارت است از ارزش ركوردها از نظر فعاليت هاي كاربراني كه جزو « اداره ي سوابق » ( يا جانشينان آن ) نيستند . مقايسه كنيد با : primary values
artifactual value
ارزش يك چيز به مثابه يك شيء فيزيكي ، مثلاً نسخه اي از يك كتاب كه در بازار قديمي شناسان ارزش اندكي دارد ، ولي به دليل ويژگي هاي حروفنگارانه ي آن ، براي متخصصان متن ، يا به دليل صحافي نامعمول آن براي مورخان كتاب ، داراي اهميت است . معمولاً هر گونه دستكاري در چنين شيئي از ارزش آن مي كاهد . مقايسه كنيد با : archival value
در آرشيو ، عبارت است از ارزش ركوردها به دليل هدف ( ها ) و فعاليت هايي كه به خاطرشان ايجاد شده بوده اند . مقايسه كنيد با : secondary values
ارزش پولي هدايا ، كه معمولاً به درخواست آرشيو ، كتابخانه ، يا موزه ، به وسيله ي ارزياب حرفه اي آشنا به بازار مربوط به اقلام اهدايي انجام مي شود . نيز اشاره دارد به فرايند ارزشيابي ركوردها براي اين كه تعيين شود آيا به مدت نامحدود آرشيو شوند ، براي مدت زمان كوتاه تري نگهداري شوند ، يا به شكلي ( فروش ، اهدا ، امحا ، . . . ) از بين بروند .
فرايند قضاوت درباره ي مهارتي كه يك كارمند در انجام وظايف و مسئوليت هاي مرتبط با پْستي كه توسط شركت يا سازمان برايش انتخاب كرده ، از خود نشان داده؛ اين قضاوت معمولاً با هدف تمديد قرارداد يا ارتقاي مقام انجام مي شود . در كتابخانه ها ، ارزيابي انجام كار ممكن است كلاً توسط مديريت ، يا در قالب « فرايند ارزيابي همترازان » صورت گيرد . مترادف با : performance measurement نيز نگاه كنيد به : accountability
فرايندي كه در آن انجام كار كتابدار يا ديگر كارمند كتابخانه توسط همكاران او ارزيابي مي شود و در رابطه با تمديد قرارداد يا ارتقا ، توصيه اي صورت مي گيرد . در كتابخانه هاي آكادميك ( در مؤسساتي كه « همترازي هيئت علمي » به كتابداران اعطا مي كنند ) تصميمات مربوط به احراز پست ممكن است مبتني بر « ارزيابي همترازان » نيز باشند . در كتابخانه هايي كه استخدام در آن ها مشروط به « قرارداد توافق جمعي » است ، شيوه ي « ارزيابي همترازان » ممكن است به موجب قرارداد تعيين شود .
ارسال داده ها از يك گراگاه به گراگاهي ديگر در يك شبكه ي رايانه اي؛ مثل مبادله ي پيام هاي پست الكترونيكي ، يا برفرستي داده هاي كتابنگاشتي از يك فهرست درونخطي يا داده پايگاه كتابنگاشتي به يك صندوق پستي الكترونيكي . به فرماني در يك برنامه ي رايانه اي كه چنين انتقالي را آغاز مي كند نيز اطلاق مي شود . متضاد با : receive
short shipment
سفارشي كه بدون يك يا چند فقره ارسال شده - معمولاً بدين خاطر كه در زمان بستن سفارش ، آن فقره ها موجود نبوده اند . عنوان هاي ناموجود ، كه به نام « ناقصي ها » ( shorts ) شناخته مي شوند ، معمولاً در « فهرست مطالبات » قرار مي گيرند تا به محض موجودبودن ، ارسال شوند .
يكي از ده رقم ( 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ) كه در قرن ششم در هند ابداع شد و نشان دهنده ي عدد در نظام ارزش مكاني بر مبناي ده مي باشد . اعداد عربي به وسيله ي اعراب و در حدود سال 900 ميلادي اقتباس شد و در حدود يكصد سال بعد ، با جايگزين كردن آن ها به جاي اعداد رومي ، از طريق اسپانيا اين اعداد را وارد اروپا كردند . استعمار موجب شد كه اين اعداد در تمام دنيا رواج يابند . نشانه ي مورد استفاده در رده بندي دهدهي ديويي كاملاً از اعداد عربي تشكيل شده . اين اعداد در نشانه هاي رده بندي كتابخانه ي كنگره نيز ، با قرار گرفتن در دنباله ي حروف الفباي مورد استفاده براي نمايش رده هاي اصلي و تقسيمات ، براي نشان دادن رده هاي فرعي به كار گرفته مي شوند . در چاپ ، شماره گذاري صفحات با اعداد عربي انجام مي شود ، مگر در مورد پيش مطالب كتاب ، كه شماره گذاري صفحات آن با اعداد رومي انجام مي شود . از اعداد عربي براي نشان دادن توالي پانوشت ها و پي نوشت ها نيز استفاده مي شود . به موجب قواعد بايگاني " انجمن كتابخانه هاي امريكا " ، سرعنوان ها و عنوان هايي كه با اعداد عربي شروع مي شوند ( از جمله تاريخ ها ) پيش از آن هايي كه با حروف الفبا شروع مي شوند مي آيند ، و بر مبناي ارزش آن ها از كم به زياد مرتب مي شوند .
تقبيح شديد يك خطاي بخصوص ، يا خطاهاي جامعه در كليت آن؛ در اين تقبيح ، شوربختي هاي جامعه ، كيفر عادلانه ي خطاهاي گذشته ي آن شمرده مي شوند و پشيماني و توبه تنها راه رسيدن به آينده اي مطمئن تر و فرخنده تر انگاشته مي شود . اين واژه از « مرثيه هاي ارميا » ( Lamentations of Jeremiah ) در عهد عتيق برگرفته شده است .
شيار كم عمقي كه در لبه ي صحافي جزوك هاي كتاب ، عمود بر شيرازه و در نزديكي سُرًلَبه و دْم لَبه ي متن كتاب ايجاد مي شود تا فرورفتگي لازم براي زدن بخيه ي كور فراهم شود . املاي ديگر : cerf
Annual Review of Information Scince and Technology ( ARIST )
مجله اي كه سالي يك شماره به وسيله ي " جامعه ي علوم و فناوري اطلاعات امريكا " منتشر مي شود . " اَريست " حاوي مقالات مروري تخصصي در باب موضوعات جاري در حوزه ي فناوري اطلاعات و علوم اطلاع رساني ، مستند به متون منتشرشده در اين حوزه مي باشد . انتشار " آريست " در سال 1966 با پشتيباني مالي " بنياد ملي علوم " آغاز شد . از آنجا كه حوزه ي مورد بحث ، گسترده و پويا است ، در اين مجله ي سالانه تنها به يك موضوع واحد پرداخته نمي شود . مقالات مروري اين مجله از نظر ارائه ي نظرات مقاله نويس در باب فعاليت ها ، دستاوردها ، و جهتگيري هايي كه در حوزه ي موضوعي مورد بررسي قرار دارند ، داراي اهميت اند . هر جلد شامل يك نمايه ي در همكرد كليدواژه ها و پديدآورندگان از كل مجموعه است . " اَريست " در Libraray and Information Science Abstracts ، Library Literature ، و Information Science نمايه سازي و چكيده نويسي مي شود .
يك نظام انتقال سند كه به وسيله ي " گروه كتابخانه هاي پژوهشي " ايجاد شده و تحويل سريع ، ارزان ، و باكيفيت اسناد از طريق اينترنت را ، با تلفيق كاركردهايي همچون اسكن ، ارسال ، دريافت ، و چاپ امكانپذير مي سازد . كاربر مي تواند متن و تصاوير ( عكس ، نمودار ، . . . ) سياه - سفيد را در اندازه ي معمول نامه ي پستي ، اندازه ي رحلي ، يا اندازه هاي ديگر براي يك كارايستگاه ديگر " اِريل " ، براي صندوق پست الكترونيكي مورد استفاده ي يك دستگاه " اِريل " ، يا براي هر كسي كه از نرم افزار پست الكترونيكي پذيرنده ي " مايم " و نمايشگر چندصفحه اي " تيف " استفاده مي كند ، بفرستد . اين نظام در كتابخانه ها براي تسهيل در خدمات امانت بين كتابخانه اي و تحويل مدرك مورد استفاده قرار مي گيرد . براي اتصال به سراصفحه ي " گروه كتابخانه هاي پژوهشي " و آشنايي با " اِريل " اينجا را كليك كنيد .
نسخه ي خطي يا سند چاپي به شكل درازناي به هم پيوسته اي از پاپيروس ، كاغذپوست ، يا كاغذ كه متناسب با ستون هاي متن ، به شكل آكاردئون مانند روي هم تا خورده و اثر مذكور را به صفحاتي تقسيم كرده . اين صفحات معمولاً با تكه نخي كه از سوراخ هاي ايجادشده در تاي عطف گذرانده مي شد ( با يا بدون جلدهاي بنددار ) به هم بسته مي شدند . مقايسه كنيد با : zig - zag book
اُفت جدي و گاهي برگشت ناپذير در روحيه ي كاركنان به دليل اضافه كار دائمي ، كه ممكن است منجر به افزايش كارگريزي ، عقب افتادگي ، ترك خدمت بالا ، و بدترشدن كيفيت خدمات گردد . املاي ديگر : burn - out
از هم جداكردن يك كتاب براي آماده سازي آن به منظور صحافي مجدد - فرايندي كه مستلزم برداشتن پوسته يا جلد ، صفحات جلد ، آسترهاي بدرقه ، قيطان ها ، و شيرازه بند است . سپس با كندن چسب هاي لبه ي صحافي و بريدن رشته هاي دوخت ، جْزوُك ها آزاد مي شوند . مترادف با : take down
نوعي كاغذ كه نام آن از نام گياهي زمخت با الياف كوتاه ( كه در منطقه ي مديترانه اي رشد مي كند ) گرفته شده . اين گياه هنگامي كه با خمير شيميايي چوب مخلوط شود ، روكش حجيم و نرمي توليد مي كند كه براي استفاده در چاپ الواح و كتاب هاي فاخر مناسب است .
معيار يا سطح قابل قبولي كه به موجب آن ، چيزي مورد مقايسه ، اندازه گيري ، يا قضاوت قرار مي گيرد . همچنين به مقدار ، دامنه ، كيفيت ، الگو ، معيار ، . . . ( كه به دليل كثرت استفاده يا قرارداد ) تثبيت شده ، يا از سوي يك مقام حاكم به عنوان هنجار تعيين گرديده اطلاق مي شود؛ مثل اندازه ي استاندارد برگه ي فهرست ( كه پيش از رواج فهرستنويسي ماشين خوان ، مورد استفاده ي كتابخانه ها قرار مي گرفت ) . « استاندارد بالفعل » ( de facto standard ) استانداردي است كه بدون تأييد رسمي يك سازمان تعيين استاندارد ، مقبوليت عام يافته است . مقايسه كنيد با : benchmark نيز هر چيزي ) مانند پرچمك يا نشان ) كه براي نمادسازي يك كشور ، مردم ، واحد نظامي ، . . . مورد استفاده قرار گيرد . نيز نگاه كنيد به : standards
فرايند تعيين روندها و استانداردها در يك حوزه ي خاص عملياتي ، معمولاً به منظور تسهيل در تبادل و همكاري ، و براي تضمين كيفيت و تقويت بهره وري . در كتابداري ، استانداردها به وسيله ي انجمن هاي حرفه اي ، نهادهاي تأييد اعتبار ، و سازمان هاي دولتي تعيين مي شوند . نيز نگاه كنيد به : National Information Standards Organization ( NISO )
معيارهايي كه از سوي انجمن هاي حرفه اي ، نهادهاي تأييدكننده ، يا سازمان هاي دولتي به منظور اندازه گيري و ارزيابي خدمات ، مجموعه ها ، و برنامه هاي كتابخانه اي تعيين مي شوند . نيز به هر گونه نظامنامه يا روالي گفته مي شود كه به وسيله ي سازمان هاي ملي و بين المللي كتابداري به منظور حاكميت در امر كنترل كتابنگاشتي تعيين مي شود؛ مانند قالب بندي ركورد مارك ، فهرستنويسي پيش از انتشار ، و شابك/ شابپ كه در صنعت نشر نيز از آن ها پيروي مي كنند . براي اتصال به سراصفحه ي كتابخانه ي كنگره در باب استانداردها اينجا را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : competencies در معناي عام تر ، عبارت است از هر معياري كه به موجب قانون ، توافق ، يا عرف ، تعيين شده و ارزش ها ، مقادير ، روندها ، نحوه ي عملكرد ، . . . مطابق با آن ها اندازه گيري يا ارزيابي مي شوند و توليدكنندگان ، كاروُران ، پژوهشگران ، . . . به منظور تضمين كيفيت و/ يا يكساني نتايج كار ، مي كوشند از آن ها پيروي كنند . نيز نگاه كنيد به : American National Standards Institute ( ANSI ) National Information Standards Organization ( NISO )
« اُ سي ال سي » مجموعه استانداردهاي زير را براي واردكردن داده هاي كتابنگاشتي به فهرستگان درونخطي اش تعيين كرده : SS - System - supplied ( تدارك شده در سامانه ) : داده هاي توليدشده توسط سامانه ي فهرستنويسي ، كه فهرستنويس نمي تواند تغييرشان دهد . M - Mandatory ( اجباري ) : داده هايي كه فهرستنويس ( به منظور تأمين استاندارد تعيين شده براي يك سطح رمزگذاري بخصوص ) بايد آن ها را وارد كند . R - Required if applicable or readily available ( الزامي ، اگر موجود باشد يا مصداق داشته باشد ) : در صورتي كه بر طبق « قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويراست 2 » بجا باشد و در فقره ي ذكرشده يا از ركوردهاي ديگر قابل اخذ باشد ، بايد وارد شود . O - Optional ( اختياري ) : مواردي كه فهرستنويس مي تواند به تصميم خود ، آن ها را وارد كند يا نكند . C - From copy only - ( فقط از روي رونوشت ) : داده هايي كه از روي كپي هاي فهرستنويسي ( كه معمولاً توسط كتابخانه ي كنگره ، كتابخانه ي ملي پزشكي ، . . . ارائه مي گردند ) وارد مي شود . X - Obsolete ( منسوخ ) : بي استفاده ( ركوردهاي قديمي تر ممكن است حاوي داده عنصرهايي باشند كه ديگر مورد استفاده قرار نمي گيرند ) .
فرايند جذب كاركنان واجد شرايط براي كار در كتابخانه يا نظام كتابخانه اي ، از طريق درج آگهي و شرح وظايف در مجلات كتابداري و در فهرست هاي پستي الكترونيكي مرتبط با كتابخانه ، و اعلان وجود پْست خالي در بنگاه هاي كاريابي ، و به صورت شفاهي . به تلاش هاي آموزشگاه هاي كتابداري و انجمن هاي حرفه اي كتابداري به منظور جذب دانشجويان متعهد به حرفه ي كتابداري ، نيز اطلاق مي شود .
تضمين استخدام دائمي ، كه به وسيله ي يك مؤسسه ي آكادميك به يك عضو هيئت علمي اعطا مي شود تا موجب شود در چند سال معين شده براي خدمت ، كار خود را با رضايت خاطر انجام دهد . سِمُتي كه استخدام رسمي براي آن به عمل مي آيد به عنوان « رده ي رسمي » ( tenure - track ) طبقه بندي مي شود . كتابداران آكادميك كه داراي « همترازي هيئت علمي » هستند واجد شرايط استخدام رسمي مي باشند؛ كتابداراني كه وضعيت « همترازي آكادميك » دارند اينگونه نيستند . در مفهوم عام تر ، طول زماني كه يك نفر توسط يك شركت ، نهاد ، سازمان ، يا مؤسسه در استخدام بوده ، يا انتظار مي رود كه در استخدام باشد . مقايسه كنيد با : promotion
از كلمه ي يوناني metapherein به معناي « رساندن » . يكي از صنايع ادبي كه در آن ، يك كلمه يا عبارت كه تداعيگر يك شئ ، شخص ، ايده ، . . . بخصوص است ، در مورد چيزي به كار مي رود كه معمولاً با آن همراه نمي شود ، تا يك يا چند ويژگي خود را ، بدون استفاده از واژه هايي از قبيل « مانند » يا « مثل » به ديگري نسبت دهد و بدين ترتيب ، تشبيهي آشكار انجام گيرد . شناسايي يا جانشيني ممكن است مستقيم باشد يا فقط به آن ها اشاره شده باشد . استعاره از زمان قديمي ترين آثار ادبيِ ثبت شده ، به عنوان يك ابزار ادبي مورد استفاده قرار گرفته و نويسندگان خلاق با استفاده از آن ، توانسته اند معاني لغوي ادبي كلمه يا عبارت را گسترش دهند . وقتي عناصر مورد تشبيه آن قدر ناهمگن باشند كه به درجه ي تناقض برسند ، « استعاره ي مركب » ( mixed metaphor ) كه حاصل مي شود بسيار جالب خواهد بود ( مثل : لبان زنگار گرفته ) . « استعاره ي مرده » ( dead metaphor ) استعاره اي است كه آن قدر عادي شده كه اثرش را از دست داده است ( مثل : زمان مي گذرد ) . تاريخ و دستور زبان مورد استفاده در استعاره ، در رشته ي زبان شناسي مطالعه مي شود . استعاره ها گاهي اوقات ( معمولاً به صورت موضوعي ) گردآوري و نمايه مي شوند .
يادداشت رسمي حاكي از قصد يك كارمند براي پايان دادن به اشتغال ، كه معمولاً به صورت مكتوب به كارفرما داده مي شود ، و در تاريخ معيني قابل اجرا است . بيش تر قراردادهاي استخدام ، اعلام 30 تا 60 روزه براي استعفا را لازم مي آورند تا كارفرما فرصت كافي داشته باشد ضمن جستجو براي جايگزين ، بار كاري را مجدداً بين كاركنان تقسيم كند . مقايسه كنيد با : retirement
تعداد دفعاتي كه يك فقره ي كتابنگاشتي در يك دوره زماني معين از سوي مراجعان كتابخانه مورد استفاده قرار گرفته است ، كه تعداد دفعات خارج شدن آن از كتابخانه ، و تعداد دفعات استفاده در داخل كتابخانه را ( كه با تعداد دفعات برداشتن آن از روي ميز ، در فضاي عمومي و قبل از قفسه چيني مجدد اندازه گيري مي شود ) دربرمي گيرد . در كتابخانه هاي آكادميك ، مواد پراستفاده ممكن است دوره ي امانت كوتاه تري داشته باشند ، يا در قسمت رزرو يا بخش مرجع قرار داده شوند . در برخي كتابخانه ها ، فقره هاي كم استفاده ممكن است براي وجين شدن نامزد گردند . « آمار استفاده » در مجموعه گستري نيز سودمندند . نيز به روشي گفته مي شود كه مقبوليت عام يافته و در آن يك كلمه ، عبارت ، يا زبان ، براي بيان يك ايده در گفتار يا نوشتار مورد استفاده قرار مي گيرد ، و اين استفاده ممكن است به لحاظ دستور زباني ، درست باشد يا نباشد .
در بازيابي اطلاعات ، شخص يا اشخاصي كه يك « كاوش باواسطه ي متن » برايشان انجام مي گيرد و نتايج به ايشان تحويل داده مي شود . در معناي عام تر ، شخصي كه جست وجويي برايش انجام شده كه آن جست وجو به استفاده از ديگر منابع كتابخانه اي يا ديگر خدمات اطلاعاتي نياز دارد .
شرايطي كه بر طبق آن ، كپي برداري از يك اثر يا قسمتي از آن ، تخطي از قانون حق تكثير محسوب نمي شود ، ازجمله رونويسي با اهدافي همچون انتقاد ، اظهار نظر ، گزارش و تهيه ي خبر ، تدريس ، كار علمي ، و پژوهش . براي كسب اطلاعات بيش تر درباره ي « حق تكثير و استفاده ي شرافتمندانه » اينجا را كليك كنيد .
قرار تعاون بين يك كتابخانه و مؤسسه ي ديگر ( مثلاً يك آموزشگاه ، دانشكده ، يا دانشگاه ) كه به موجب آن ، دو مؤسسه تأسيسات و/ يا مجموعه هاي واحدي را به اشتراك مي گذارند .