واژه‌نامه اطلاع‌رسانی





a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z

شماره واژه‌ها با این حرف: 421
شمار همه واژه‌‌های واژه‌نامه: 5180
نظامي از اعداد كه توسط رومي هاي باستان ايجاد شده بود و تا قبل از معرفي اعداد عربي در قرن يازدهم ، در سراسر اروپا از آن استفاده مي شد . حروف بزرگ الفباي لاتين براي نشان دادن عدد چه به تنهايي ( 1=I ، 5=V ، 10=X ، 50= L ، 100=C ، 500=D ، 1000=M ) و چه - طبق قراردادهاي تثبيت شده و به صورت تركيبي ( 4=IV ، 6=VI ، 9=IX ، 11= XI ، . . . ) به كار مي روند . در چاپ ، از اعداد رومي براي مطلع فصل ها ، در فهرست ها ، تاريخ ها ، و به صورت كوچكحرف براي شماره گذاري صفحات پيش مطالب كتاب استفاده مي شود .
سند مكتوب از يك ركورد ، كه براي اعطاي حق ، امتياز ، لقب ، دفتر ، يا دارايي به يك شخص حقيقي يا حقوقي ، توسط دولت يا حكمران صادر مي شود ، به نحوي كه بازبيني آن براي همگان آزاد است .
كتاب يا جزوه اي حاوي مطالب يا گفتاري در يك مقوله ي اجتماعي ، سياسي يا مذهبي ، كه معمولاً به عنوان تبليغات و بنا به اهداف تعليمي منتشر مي شود . نيز به جزوه اي گفته مي شود كه از يك تكبرگ چاپي ( كه يك يا چند بار تاخورده و تبديل به چند صفحه گرديده ) تشكيل مي شود .
در اصل ، ورق بزرگ كاغذي كه تنها در يك رو چاپ شده بود و بايد به شكل تا نخورده ، خوانده يا ارسال مي شد و يك بيانيه ي حكومتي يا اعلان رسمي بود ، ولي بعدها براي اشاعه ي اخبار يا ديدگاه هاي سياسي از آن استفاده مي شد . در انگلستان قرن شانزدهم نيز براي توزيع بالاد و اشعار ديگر مورد استفاده قرار مي گرفت . مترادف با : broadsheet براي مشاهده ي درونخطي يك مجموعه ي آرشيوي از اعلان - صفحه ها اينجا را كليك كنيد . در كاربرد نوين ، برگه ي بزرگي كه بر يك يا دو روي آن چاپ شده و براي پست كردن از وسط تا مي شود . گاهي به صفحه اي گفته مي شود كه متن چاپ شده ي روي آن ، تمام سطح كاغذ را ، حتي در محل تاخوردگي فراگرفته است . نيز اشاره دارد به اصل مطالبي كه با چنين قالبي چاپ مي شود .
اطلاعاتي كه به شكل هاي مختلف ( اعلاميه ، آگهي ، بيانيه ، اعلانك ، پوستر ، . . . ) ، با هدف آگاه كردن عموم مردم از يك مطلب ، توزيع مي شود . نيز نگاه كنيد به : public relations
فرم چاپي كه از سوي كارگزار « طرح توافقي » ، به منظور معرفي كتاب جديدي كه با پروفايل نيازهاي تعيين شده از سوي كتابخانه انطباق دارد ، به بخش فراهم آوري كتابخانه ارسال مي شود . بنا بر اكثر طرح هاي توافقي ، اگر كتابخانه در مدت زمان معين ، عنوان ( هاي ) اعلان شده را نپذيرد ، اين امر مانع از ارسال آن ( ها ) از سوي ناشر خواهد شد .
book announcement
گزاره ي كوتاهي به وسيله ي ناشر به منظور اعلام عرضه ي يك كتاب جديد يا وجود عناوين موجودي قبلي ، كه به عنوان آگهي در مجلات بازار كتاب يا آثار مروري ، يا در بخش آگهي يك كتاب ديگر ( كه در همان انتشاراتي يا چاپخانه به چاپ مي رسد ) درج مي شود . اعلان كتاب معمولاً شامل عنوان اثر ، نام پديدآورنده ( ها ) يا ويراستار ( ان ) ، شابك ، تاريخ پيش بيني شده ي نشر ، قيمت اعلام شده ، و احتمالاً قيمت پيش فروش مي شود . همچنين ممكن است اعلانك يا گزيده اي كوتاه از بررسي هاي انجام شده درباره ي كتاب ، و تصويري از روي جلد را نيز دربر داشته باشد .
توصيف و توصيه ي ناشر در ارتباط با يك كتاب جديد ، كه معمولاً بر لبه ي برگردان رويي روكش كتاب چاپ مي شود و بخش هايي از آن ممكن است در آگهي هايي كه در مجلات بازار كتاب و مرور انتشارات چاپ مي شوند و در فهرست ناشر مورد استفاده قرار گيرند . بر پشت روكش كتاب معمولاً گزيده هاي كوتاهي از بررسي هاي دلخواه و مطلوب ، چاپ مي شوند . نيز نگاه كنيد به : puff teaser
خلأ موجود در مجموعه ي كتابخانه ، معمولاً در موجودي هاي مربوط به يك موضوع خاص يا پديدآورنده ي بخصوص ، كه كتابخانه براي تأمين نياز كاربرانش ، مي كوشد آن را پر كند . به يك قسمت مفقودشده از صفحه ( يا به صفحات مفقود ) در دستنوشته يا متن نيز اطلاق مي شود ، بخصوص وقتي كه اين فقدان ناشي از آسيب ديدگي يا پارگي و فرسودگي طبيعي باشد . جمع : lacunae
نشانه اي در ركورد فهرست كتابخانه با فهرستگان مبني بر اين كه ( عليرغم اين واقعيت كه هيچ يك از فقره هاي متعلقه مفقود نشده اند ، اما ) يك افتادگي در انتشارات ، يا در شمار ه گذاري يك پيايند وجود دارد . اين وضعيت ممكن است وقتي به وجود آيد كه انتشار يك نشريه متوقف مي شود و سپس با همان عنوان يا با عنوان هايي متفاوت ، گاهي با تغيير در شماره گذاري ، دوباره آغاز مي گردد . مقايسه كنيد با : gap
بيانيه يا اظهاريه ي مكتوب يا چاپي كه هدف از آن ، قراردادن يك شخص ، گروهي از اشخاص ، يا يك شخص حقوقي در برابر تمسخر يا تحقير عمومي ، يا آسيب رساندن به شهرت وي به هر نحو ديگر مي باشد . به اقدام به نشر چنين بيانيه اي نيز اطلاق مي شود . كارِ ارائه ي مدرك حاكي از بروز آسيب واقعي ، به عهده ي شاكي است . در ايالات متحده ، تضمين آزادي بيان و مطبوعات از سوي قانون اساسي ، هيچ ضمانتي براي بيانات افتراآميز فراهم نمي كند . slander بيانات افترا آميزي است كه به زبان آمده اند اما به صورت مكتوب يا چاپي منتشر نشده اند .
دستگاه و وسيله ي مكانيكي ، الكتريكي ، الكترونيكي ، يا . . . كه با يك سيستم رايانه اي مرتبط است ، يا براي پخش يا نمايش در رسانه هاي غيرچاپي ، لازم است . سخت افزار اصلي ريزرايانه شامل يك واحد پردازشگر مركزي ( سي پي يو ) ، صفحه كليد ، و صفحه ي نمايش مي باشد . « دايره المعارف فناوري » در توصيف تمايز بين سخت افزار و نرم افزار ، اين تفاوت را همچون تفاوت بين « ذخيره و انتقال » و « منطق و زبان » مي داند . نيز نگاه كنيد به : peripheral
توصيفي كه در داخل دو راست كمانك به يك ركورد كتابشناختي افزوده مي شود تا نشان دهد كه اين اطلاعات ( معمولاً به اين دليل كه بر روي خود اثر يا در داخل آن موجود نبوده ) ، توسط فهرستنويس تهيه شده . مثلاً " [15] ص . " نشان مي دهد كه اثر مورد فهرستنويسي كه شماره ي صفحه در آن ذكر نشده بوده ، 15 صفحه دارد .
فرايند افزايش منابع نيز نگاه كنيد به : accession
مطلب چاپي مختصر ، با حجمي كم تر از مكمل يا پيوست كه پس از حروفچيني به كتاب يا هر اثر ديگر افزوده و در آن گنجانده مي شود و وجود آن در انتقال معنا يا تكميل متن ، داراي اهميت شمرده مي شود . پي افزود معمولاً جداگانه بر روي باريكه اي از كاغذ ، چاپ مي گردد و به ابتدا يا انتها ي متن كتاب چسبانده مي شود . شكل جمع : addenda مقايسه كنيد با : errata
مجله اي كه به صورت رنگي چاپ مي شود تا با روزنامه ي روز آخر هفته منتشر شود . به بخشي از تصاوير كه براي افزوده شدن به وسط مجله يا كتاب ، خواه به شكل جداشدني باشد يا نه ، به صورت رنگي چاپ مي شوند نيز گفته مي شود .
مجلدي كه تصوير و گاهي مطالب چاپي اضافي ( كه جزو اثر منتشرشده در شكل دست نخورده ي آن ، نيست ) در آن وارد شده . مترادف با : privately illustrated نيز نگاه كنيد به : grangerized
ورقه ها يا نسخه هايي از يك اثر كه مازاد بر تعداد سفارش شده از سوي ناشر ، چاپ شده تا تلفات معمول در چاپ و صحافي جبران شود ، و نيز به عنوان نسخه هاي نقد و بررسي و اهدا ، مورد استفاده قرار گيرد . مترادف با : overs متضاد با : underrun نيز نگاه كنيد به : out of series
در نقشه كشي ، نتيجه ي حاصله در زماني كه سطح كروي يك كره در موضعي نسبت به منبع نور قرار گرفته كه تصويري از سطح آن را مي توان بر روي يك صفحه ، يا بر روي سطح منحني ( مثل مخروط يا استوانه كه مي توان آن را برش داد و صاف كرد ) تاباند . جهتگيري معمول براي « افكنش مستوي » ( planar proiection ) قطبي ، براي « افكنش مخروطي » ( conical projection ) مورب ، و براي « افكنش استوانه ي » ( cylindrical projection ) استوايي است . همه ي افكنش ها و تصويرنگاري ها چند درجه اي تحريف دارند . نوع افكنش مورد استفاده در ساختن نقشه از زمين يا جِرم آسماني ديگر معمولاً در « شرح نقشه » مورد اشاره قرار مي گيرد ( « افكنش مركاتور » ( Mercator projection ) رايج ترين آن ها است ) . وقتي يك نقشه توسط كتابخانه فهرستنويسي مي شود ، « شرح افكنش » ( statement of projection ) در ناحيه ي « داده هاي رياضي » از توصيف كتابنگاشتي ، ارائه مي شود . به وضعيت يا نياز آينده ( مثل مقدار فضاي گسترش مورد نياز در مخزن كتابخانه بر اساس رشد متوسط سالانه ي مجموعه ) كه از روي مجموعه ي معلومي از داده ها مي توان آن را پيش بيني كرد نيز اطلاق مي شود .
اثري كه كلاً يا جزئاً ، براي كاربرد جديد ، مخاطبان جديد ، يا با هدف جديد ، بازنويسي يا ويرايش شده . همچنين اثري كه به شكل ادبي يا قالب هنري ديگري برگردانده شده تا در عين حفظ مقدار هر چه بيش تري ازكنش ها ، شخصيت ها ، زبان ، و لحن اثر اصلي ، مقصود متفاوت يا مرتبطي را القا كند ؛ مثل رماني كه براي اجراي صحنه اي اقتباس مي شود ، يا كنده كاري بر مبناي يك تابلوي نقاشي . در " قواعد فهرستنويسي انگلو امريكن - ويرايش دوم " اقتباس هاي به عمل آمده از متون ، تحت نام اقتباس كننده ، و اگر اقتباس كننده نامعلوم باشد در زير " عنوان " ، همراه با يك شناسه ي افزوده ي " نام - عنوان " براي اثر اصلي ، فهرست مي شوند . كوته نوشت : adapt . در موسيقي ، اثري كه تغيير كامل يك اثر موسيقايي ديگر ( مثل " تنظيم آزاد " ) باشد ، يا بخش هايي از آثار مختلف را به شكل متفاوت اجرا يا در سبك آهنگساز ديگري تقليد كند ، يا به نوعي بر يك اثر موسيقايي ديگر مبتني باشد .
مفهومي در آرشيو كه به موجب آن ، ركورد هايي ( مانند پيش نويس اسناد ، نسحه هاي تكراري ، و نسخه هاي مضاعف ) از انتشارات را مي توان ( اگر كه ديگر بدان ها نيازي نيست ) منظمانه و روزانه از بين برد - به شرطي كه اطلاعاتي كه براي سازمان ، ارزش ديرپا دارند در اين فرايند از بين نروند .
در كاربرد نظريه در وضعيت هاي واقعي ، هر گونه روندي كه در صورت كاربرد مناسب ، همواره نتايج مطلوب تري حاصل كند و بنابراين در ارزيابي اثربخشي روش هاي بديل در انجام يك كار واحد ، به عنوان يك نقطه ي عطف مورد استفاده قرار مي گيرد .
affirmative action
اقدامي كه در اواخر دهه ي 1960 در ايالات متحده آغاز شد تا فرصت هاي ارائه شده براي زنان و اقليت ها را از طريق برنامه ها و مقررات فدرال تقويت كند و هدف از آن ، مقابله با سو گيري و تبعيض در قراردادها و استخدام هاي دولتي ، و در ورود به مؤسسات آموزشي تحت حمايت دولت بود . اكثر كتابخانه هاي تحت حمايت عموم در ايالات متحده در استخدام كاركنان خود ، در راستاي " اقدام مثبت " عمل مي كنند . مشروعيت " اقدام مثبت " از سوي افراد و گروه هاي سياسي كه اعتقاد دارند برابري قانوني ، نافي اين اقدام است و منجر به تبعيض معكوس مي گردد ، زير سؤال قرارگرفته . نيز نگاه كنيد به : diversity
شبكه ي رايانه اي خصوصي ( همچون اينترانت ) كه براي خدمت به كارمندان يك شركت يا اعضاي يك سازمان ، و نيز براي اين كه سطوح مختلفي از دسترسي را براي افراد منتخب در خارج از سازمان ( همكاران كاري ، مشتريان ، خدمتگيران ، . . . ) اما نه براي عموم مردم فراهم كند ، طراحي شده . وقتي ارسال بر روي كانال هاي مخابراتي عمومي ( اينترنت ) انجام شود ، سامانه داراي رمزعبور مي گردد تا كاربران غيرمجاز به آن وارد نشوند . خدمات اين شبكه ممكن است پولي باشد يا به صورت رايگان ارائه شود .
alphabet
مجموعه ي كامل نويسه هاي مورد استفاده براي نوشتن يا نشان دادن صداهاي گفتاري يك زبان ، كه معمولاً با نظم سنتي مرتب شده اند . الفباي معمول كه در نوشتن زبان انگليسي مورد استفاده قرار مي گيرد شامل 26 حرف ( 5 مصوّت و 21 صامت ) ، و هر حرف داراي يك شكل بزرگ و كوچك است . الفباي معمول براي نوشتن زبان هاي ديگر ممكن است داراي حروف بيش تر يا كم تر ، و داراي نشانه هاي زير و زِبري براي نمايش صدا هاي خاص باشد . براي آگاهي بيش تر درباره ي تحول حروف الفبا اينجا را كليك كنيد . نيز نگاه كنيد به : alphabetical exotics
نگاه كنيد به : alphanumeric
شكل شكسته ي دو واژه ي " الفبايي - عددي " ( alphabetic - numeric ) ، كه به مجموعه نويسه هايي اشاره دارد كه حروفي از الفبا ، اعداد ، و/ يا نويسه هاي خاص را شامل مي شوند . كدهاي دسترسي مورد استفاده در سامانه هاي رايانه اي ( مثل نام كاربر ) غالباً الفباعددي هستند . مترادف با : alphameric
با ترتيب مرسوم در حروف الفباي يك زبان . آرايش الفبايي ممكن است حرف به حرف ( با چشمپوشي از علائم نقطه گذاري و تقسيمات بين كلمات ) ، يا كلمه به كلمه ( آغاز مدخل ها با كلمات مشابه و الفبايي كردن كلمه ي بعد ) ، يا به ترتيب ديگر باشد . اصطلاحات موجود در لغتنامه ي حاضر ، ترتيب الفبايي حرف به حرف دارند .
بازنمايي سه بْعدي و دقيق ( و معمولاً با مقياس كوچك تر ) از ظاهر فيزيكي يك شئ واقعي كه مخصوصاً در تشريح اشياي بسيار بزرگ ( مثل ، منظومه ي شمسي ) سودمند است . مقايسه كنيد با : mock - up realia
توالي محدودي از مراحل يا فرامين خالي از ابهام ، كه براي حل يك مشكل پيچيده يا انجام يك كار مشخص ، به طريقي كه به توليد دست كم يك برونداد بينجامد ، طراحي شده ، مثل فرمولي كه براي رمز نويسي داده ها مورد استفاده قرار مي گيرد . الگوريتم ها را مي توان به زبان طبيعي ( مثل دستور آشپزي ، يا فرمان هاي مربوط به سر هم كردن وسيله اي كه به صورت قطعات جدا ازهم عرضه مي شود ) ، به زبان نمادين ( مثل زبان مورد استفاده در منطق رياضي ) ، يا به زبان برنامه نويسي رايانه اي بيان كرد . يكي از معيارهاي مهارت در برنامه نويسي ، توانايي ايجاد الگوريتم هاي ساده و دقيقي است كه در كم ترين مراحل و به صورت ابتكاري ، به نتيجه ي مطلوب منتج شود . نيز نگاه كنيد به : automatic indexing